Những buổi ký kết hợp đồng, liên hoan, gặp gỡ đối tác vào dịp cuối năm hay đầu năm mới... hầu như không thể thiếu ly rượu. Từ bị “ép buộc”, rượu trở thành “thói quen”, là “thú vui trần thế” với nhiều doanh nhân lúc nào chẳng hay. Và nếu quá đà, người uống rượu phải đối mặt với biết bao hệ lụy, đặc biệt là các bệnh về tim mạch.
Một buổi chiều, một bệnh nhân được đưa đến phòng khám của tôi trong tình trạng suy gan nặng, bụng báng, tràn dịch màng phổi. Bốn mươi tư tuổi mà anh ta đã có thâm niên uống rượu 25 năm, uống suốt ngày. Anh đã bị xơ gan và xơ vữa động mạch do uống quá nhiều rượu.
Nhiều bệnh tim mạch và mạch máu của não có liên quan đến uống rượu, gây gia tăng đáng kể về tỉ lệ bệnh và tỉ lệ tử vong. Trên thực tế, rượu có nhiều ảnh hưởng trên hệ tim mạch.
Cả hai tình trạng nghiện rượu cấp tính hay mạn tính đều ảnh hưởng đến huyết áp của người uống rượu. Nếu uống rượu nhiều và uống lâu dài có thể ảnh hưởng lên cả cơ của quả tim. Từ đó sẽ dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như: rối loạn nhịp tim, rung nhĩ…
Tăng huyết áp
Đã có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu trên một số lượng khá lớn bệnh nhân cho thấy có sự liên quan chặt chẽ giữa việc uống rượu và tăng huyết áp. Ví dụ công trình nghiên cứu INERSALT tiến hành trên 4.626 đàn ông và 4.647 đàn bà tuổi từ 20 - 59 của 32 quốc gia cho thấy: đàn ông uống từ 300 - 499ml rượu mỗi tuần có huyết áp tâm thu trung bình cao hơn những người không uống rượu là 2,7mmHg của huyết áp tâm thu và 1,6mmHg huyết áp tâm trương. Đàn ông uống trên 500ml rượu mỗi tuần sẽ có huyết áp tâm thu và tâm trương cao hơn những người không uống rượu là 4,6/3. Trong khi phụ nữ nếu uống trên 300ml rượu mỗi tuần sẽ có huyết áp cao hơn những phụ nữ không uống rượu là 3,9/3,1mmHg.
Cũng có khá nhiều công trình nghiên cứu cho thấy: người uống các loại rượu có độ cồn cao, rượu nặng sẽ có biến chứng cao huyết áp nhiều hơn so với người uống các loại rượu có độ cồn thấp (dưới 300).
Một nghiên cứu khác trên 58.218 y tá ở Mỹ cho thấy: trong 4 năm, những người uống trên 20g rượu mỗi ngày có sự gia tăng đáng kể nguy cơ cao huyết áp và mức độ cao huyết áp phụ thuộc rất nhiều vào mức độ lệ thuộc vào rượu của bệnh nhân.
Rượu và bệnh thiếu máu cơ tim
Nhiều nghiên cứu cho thấy có sự liên quan giữa người uống rượu bị bệnh thiếu máu cơ tim và nhồi máu cơ tim. Tuy nhiên, sự liên quan này tỉ lệ nghịch với lượng rượu uống mỗi ngày. Có nghĩa là: uống rượu vừa phải thì tỉ lệ bệnh thiếu máu và nhồi máu cơ tim sẽ giảm, còn nếu uống nhiều rượu quá thì nguy cơ thiếu máu và nhồi máu cơ tim sẽ gia tăng. Một nghiên cứu trên 12.321 bác sĩ ở nước Anh cho thấy: rượu (uống ít vừa phải) làm gia tăng tỉ lệ HDL Cholesterol là một loại Cholesterol tốt có tác dụng bảo vệ thành mạch và cơ tim. Trong khi đó, nó làm giảm LDL Cholesterol, một loại cholesterol xấu gây xơ vữa và nghẽn tắc lòng mạch máu.
Ngoài ra, rượu cũng làm giảm lượng chất Fibrinogen trong máu cũng như giảm quá trình kích hoạt tiểu cầu, từ đó làm giảm khả năng hình thành các cục máu đông trong lòng mạch. Vấn đề này có lẽ liên quan đến sự hiện diện của nhiều chất chống oxy hóa trong rượu vang đỏ của Pháp. Đây là một lợi điểm đáng lưu ý của rượu vang đỏ.
Rượu làm rối loạn nhịp tim
Những người nghiện rượu nặng, sau những đợt uống nhiều rượu, có thể có những đợt bị rối loạn nhịp tim, đặc biệt là ngoại tâm thu trên thất. Người ta thường gọi “Hội chứng ngày nghỉ lễ”, để chỉ sự rối loạn nhịp tim ở người có trái tim bình thường sau khi uống nhiều rượu trong dịp lễ hoặc hội hè. Ở những người dưới 65 tuổi thì uống nhiều rượu sẽ là một nguyên nhân chính, chiếm đến 63% các trường hợp loạn nhịp tim kiểu rung nhĩ.
Uống nhiều rượu có thể gây suy tim
Rượu có thể gây tác hại trực tiếp trên cơ tim, nhất là tâm thất bên trái và có thể dẫn đến suy tim. Một nguyên nhân nữa thúc đẩy quá trình này là do trong khẩu phần ăn của những người nghiện rượu thường thiếu vitamin B1, và sự thiếu hụt này sẽ dẫn đến suy tim. Người ta gọi những trường hợp này: bệnh cơ tim do rượu.
Rượu và thú vui trần thế
Nhưng rượu không chỉ hoàn toàn có hại: ở những người uống rượu với mức độ vừa phải sẽ làm giảm 40 - 70% nguy cơ mắc bệnh động mạch vành so với những người không uống hoặc uống quá nhiều rượu. Với các mạch máu ngoại vi như: động mạch đùi, khoeo, cánh tay… thì rượu làm giảm bớt nhiều khả năng mắc bệnh. Một nghiên cứu cho thấy: tỉ lệ người uống rượu điều độ mỗi ngày bị bệnh động mạch ngoại vi chỉ bằng 0,92 so với người không uống hay chỉ uống dưới một lần/tuần. Ở những mạch máu này, tác hại của thuốc lá rõ ràng hơn nhiều. Một nghiên cứu khác cho thấy, nếu uống rượu điều độ, nhất là với các loại rượu vang đỏ, người sử dụng sẽ ít bị bệnh Parkinson và thoái não khi lớn tuổi.
Ở những người bình thường có thể uống 1 - 2 ly (loại dưới 30ml) rượu nhẹ dưới 300, nếu là vang đỏ thì càng tốt. Những người bị suy tim ứ huyết, cao huyết áp, rối loạn nhịp, phụ nữ có thai, lái xe… thì không nên hút thuốc lá và nhất là không nên hút thuốc lá đi kèm với uống rượu. Biết là như vậy, nhưng phần lớn nhân loại, nhất là người Việt Nam đều uống rượu và uống quá nhiều nữa. Họ uống bất kể sáng chiều, cứ có dịp là uống, gặp mặt bạn bè, ma chay, cưới xin thôi thì đủ cả. Thực tế ít người nào biết dừng lại ở mức độ cho phép và rượu cũng là nguyên nhân gây ra bao nhiêu thảm cảnh cho mỗi người, mỗi gia đình và cho cả xã hội. Làm thế nào để dung hòa được giữa sức khỏe và thú vui trần thế là bài toán nan giải vì nói chung sự tồn tại của mỗi con người không thể tách rời hai lĩnh vực trên. Một chút rượu (1 - 2 ly dưới 30ml rượu nhẹ mỗi ngày) để tăng sự hưng phấn, cho máu huyết chạy đều - như cách nói của ông bà ta là một chút vui trần thế, cũng được lắm chứ, tại sao lại tẩy chay rượu hoàn toàn? Nhất là trong những ngày xuân về, tết đến!
PGS. TS. NGUYỄN HOÀI NAM