Tối 19/1, vở diễn Những chấn động còn lại (tác giả Xuân Đức, đạo diễn Doãn Hoàng Giang) được công diễn đã gây sự chú ý của công chúng bởi vấn đề kịch đặt ra cùng với tài năng dàn dựng và diễn xuất của dàn diễn viên Nhà hát Kịch Việt Nam xứng đáng với danh hiệu “Anh Cả đỏ” trong làng sân khấu.
Lồng chuyện xây đập có móc ngoặc giữa doanh nghiệp và quan chức tỉnh để phá rừng kiếm lợi rất thời sự hiện nay, với câu chuyện quá khứ nặng nề hơn về một Đảng viên bị vu khống trong một âm mưu, chuyện kịch xảy ra muốn nói về thái độ của lớp trẻ hôm nay với những sai lầm của hôm qua.
20 năm về trước, ông Vỹ - một huyện ủy viên - phát hiện ra một tội ác của đồng chí mình đã bị vu khống là nhân viên CIA và bị khai trừ khỏi Đảng. Mấy năm sau, ông được minh oan, song bạn ông - ông Bính, người tham gia minh oan - phải về hưu sớm. Kẻ vu oan cho ông cũng đã về hưu, con ông ta hiện lại là Phó chủ tịch tỉnh và cháu nội lại là cán bộ cảnh sát điều tra. Chuyện tưởng có thể nằm mãi trong dĩ vãng nhưng ông Dũng - bạn chiến đấu với ông Vĩ - bị sát hại trong một âm mưu giết người diệt khẩu. Linh cảm bị sát hại, ông đã để lại lá thư cho con trai như một tài liệu tố cáo.
Lại hành trình bảo vệ và tiêu hủy lá thư, có thể tiếp tục chuyện giết người diệt khẩu nhưng kết cục là một dự báo “ngày đó đã đến” của những kẻ gieo tội ác bởi đòi hỏi của thế hệ hôm nay không phải chỉ là oan được giải mà quan trọng hơn, tội ác dù trong quá khứ phải bị phơi bày.
Một cảnh trong vở Những chấn động còn lại.
Tác giả Xuân Đức có một chuyện kịch hấp dẫn và khéo đan cài giữa hôm nay và hôm qua, xây dựng hoàn cảnh trớ trêu của các nhân vật trong mối quan hệ giằng xé giữa tình yêu và tình thân cũng như chức trách của người trong lực lượng bảo vệ pháp luật đã làm kịch bản thêm phần hấp dẫn. Tuy nhiên, dường như mải sa vào chuyện kịch, tác giả ít chú ý đến việc cắt nghĩa hành động kịch qua tâm lý nhân vật đã khiến vở diễn đôi chỗ thiếu thuyết phục, có phần áp đặt và gượng ép. Ví dụ Tường ở xa về, không ra được sân bay đón người yêu, anh đến nhà cô nhưng gặp “người có thư”. Trộm được thư và vội về ngay không kịp chào. “Lá thư” là điểm gây hấp dẫn kịch nhưng không thật bởi một tài liệu quan trọng không thể cất giấu sao mà cứ phải trong người nhân vật. Đó là chưa kể “lá thư” chỉ là một khái niệm chưa đủ sức tố cáo, làm rõ sự thật và đây quả là điều đáng tiếc.
Khó có thể khắc phục những điều đáng tiếc trong kịch bản nếu thiếu bàn tay dàn dựng tài hoa của đạo diễn Doãn Hoàng Giang cùng dàn diễn viên tài năng và kinh nghiệm của Nhà hát Kịch Việt Nam. Đạo diễn và tập thể Nhà hát đã biến chuyện kịch chủ yếu được thể hiện qua lời nhân vật bằng hành động kịch trên sân khấu qua những thủ pháp sáng tạo và nghệ thuật diễn xuất. Âm nhạc sân khấu của Tiến Minh cũng đóng góp đáng kể trong việc đưa khán giả vào mạch vở diễn.
Ngay đầu vở diễn, vụ sát hại bằng “tai nạn giao thông” đã hút được sự chú ý của khán giả bằng chính ngôn ngữ sân khấu qua ánh sáng và tiếng động. Những lớp kịch trong nhà cha con Mai Liêm -Mai Thức với diễn xuất của Quốc Khánh đã cho thấy tất cả sự thâm hiểm của nhân vật khi cái ác trong quá khứ vẫn tồn tại sẽ tiếp tục gây thêm cái ác. Đặc biệt, không hề hài vẫn thấy ở Xuân Bắc nhưng vai diễn của anh làm sinh động tươi mát vở diễn hơn trong một kịch bản có phần hơi khô và duy lý. Lớp kịch giải thích sao ông Vĩ bị oan, những móc ngoặc giữa doanh nhân vốn là cai tù chế độ cũ với ông phó chủ tịch tỉnh không còn là giải thích qua lời nhân vật đã được nghệ sĩ thể hiện như một tất yếu trong sự phát triển của tâm lý nhân vật. Gặp Xuân Bắc trong vở diễn này, thấy yêu và phục anh hơn trong sự thể hiện đa đạng các loại nhân vật.
Kết kịch quan trọng nhất của vở diễn là thái độ của nhân vật Mai Tường thể hiện phẩm chất người chiến sĩ công an nhân dân cũng là đòi hỏi của thế hệ hôm nay. Tác giả đã đặt nhân vật trong một tình huống kịch khá ngặt nghèo giữa sự thật với tội ác và phía tội ác ấy lại là ông và bố mình. Nếu như bớt những chỗ ít cần thiết khác để khai thác sâu hơn, lý giải hành động của Tường đứng cùng những người lương thiện có lẽ sẽ thuyết phục hơn. Và đạo diễn Doãn Hoàng Giang chỉ còn biết xử lý bằng “ước lệ” sân khấu với hai khối nhân vật như muốn nói đến khát vọng của khán giả muốn thế!
Đây là một vở diễn có giá trị gợi mở, đặt vấn đề trước những nhức nhối trong cuộc sống hôm nay. Vở diễn sau khi hé ra cái bất cập hôm nay nhiều khi phải giải quyết từ chuyện quá khứ. Đặc biệt, cách dàn dựng, xử lý âm nhạc và tiếng động của đạo diễn cùng dàn diễn viên tài hoa của Nhà hát Kịch Việt Nam đã khiến vở diễn trở thành một vở rất đáng xem!
Lê Quý Hiền
