Rung nhĩ là tình trạng bất thường nhịp tim thường gặp và ngày càng nhiều người mắc phải. Dự báo nó sẽ là bệnh dịch cho bệnh lý tim mạch trong những thập niên tới. Tuy nhiên các cơn rung nhĩ thường hay bị bỏ qua dù nó có thể gây những hậu quả nặng nề như tai biến mạch máu não, suy tim...
Rung nhĩ là gì?
Nhịp bình thường sẽ xuất phát từ nút xoang, một nút chủ nhịp nằm ở đỉnh của tâm nhĩ phải. Nút này sẽ giúp cho nhịp tim của chúng ta đập một cách đều đặn. Trong rung nhĩ, thay vì nút xoang phát nhịp đều đặn sẽ có nhiều vị trí ở tâm nhĩ phát nhịp. Dù không phải tất cả các ổ phát nhịp này đều dẫn xuống tâm thất nhưng một số nhịp nó dẫn xuống tâm thất làm cho nhịp tim đập rất nhanh và không đều. Tình trạng nhịp nhĩ co bóp không đều dễ dẫn tới hình thành các cục huyết khối trong tâm nhĩ. Nếu huyết khối này bắn đi khỏi tâm nhĩ nó có thể vào hệ đại tuần hoàn và gây ra tai biến mạch máu não. Nhịp không đều và nhanh cũng gây ra tình trạng suy tim.
Dấu hiệu cảnh báo
Rung nhĩ thường gặp ở người lớn tuổi; béo phì; những bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, bệnh lý van tim nhất là hẹp hai lá, bệnh tim bẩm sinh hay gặp là thông liên nhĩ. Những bệnh nhân có phẫu thuật tim hoặc phổi trước đó hoặc mắc bệnh phổi mạn tính, cường giáp hoặc suy giáp khả năng mắc bệnh cao. Một số thuốc hoặc chất kích thích như rượu, thuốc lá, cà phê cũng làm tăng nguy cơ. Khi tăng thêm 10 tuổi sẽ làm cho nguy cơ rung nhĩ tăng lên 10%.
Một số bệnh nhân sẽ không có triệu chứng nhưng phần lớn bệnh nhân sẽ có các triệu chứng như hồi hộp đánh trống ngực, cảm giác nghẹn ở ngực, chóng mặt, khó thở, mệt.
Rung nhĩ chẩn đoán thường dựa trên bệnh sử và khám lâm sàng. Một số xét nghiệm sau có thể giúp chẩn đoán là điện tâm đồ. Tuy nhiên, một số trường hợp rung nhĩ cơn sẽ đòi hỏi các phương tiện ghi điện tâm đồ kéo dài hơn như holter điện tâm đồ hoặc máy ghi hiện tượng.
Các nghiên cứu tại Mỹ cho thấy số lượng bệnh nhân rung nhĩ khoảng 8 triệu người năm 2014. Con số này ước tính sẽ tăng lên 12 triệu bệnh nhân vào năm 2040 chỉ tính riêng tại Mỹ.
Xét nghiệm máu làm trong rung nhĩ là hormon tuyến giáp và điện giải.
Siêu âm tim cũng được làm để kiểm tra chức năng tim cũng như tim các bệnh lý về tim cấu trúc như van tim hay tim bẩm sinh.
Những biến chứng có thể xảy ra
Trong rung nhĩ, buồng tim không bơm tất cả lượng máu trong buồng tâm nhĩ xuống tâm thất khi đó sẽ hình thành nên cục máu đông ở tâm nhĩ. Nếu cục máu đông này bắn khỏi tim và vào mạch máu não gây ra tai biến mạch não. Bệnh nhân rung nhĩ thường có nguy cơ cao tai biến mạch não. Nguy cơ này nhiều hay ít phụ thuộc vào tuổi, có tăng huyết áp hay không, có đái tháo đường hay không, có suy tim hay không và có hay không có tai biến mạch não trước đó. Những bệnh nhân rung nhĩ trẻ tuổi thường là sẽ có bệnh lý tim mạch đi kèm.
Rung nhĩ cũng làm cho nhịp tim đập rất nhanh và không đều, tình trạng này cũng có thể dẫn tới suy tim nếu tình trạng rung nhĩ kéo dài.
Điều trị rung nhĩ như thế nào?
Dự phòng huyết khối là phần quan trọng trong rung nhĩ. Các bác sĩ thường sẽ kê các thuốc chống đông để dự phòng tai biến mạch não. Các thuốc chống đông hay kê là warfarin, dabigatran và rivaroxaban. Những bệnh nhân dùng warfarin cần phải theo dõi bằng xét nghiệm máu 1 tháng 1 lần. Những bệnh nhân có nguy cơ thấp tai biến mạch não có thể dùng thay thế bằng aspirin dù nó không hiệu quả nhiều như các thuốc chống đông kể trên. Một kỹ thuật nữa cũng thường được dùng để dự phòng huyết khối là bít tiểu nhĩ bằng dù.
Một mục tiêu khác trong điều trị là làm chậm nhịp tim lại giúp cải thiện khả năng bơm của tim. Nếu nhịp tim quá nhanh về lâu dài có thể gây suy tim, lúc này các thuốc hay kê cho bệnh nhân là chẹn bêta và chẹn kênh canxi. Những thuốc này giúp làm chậm nhịp tim lại. Một số kỹ thuật cũng được áp dụng để điều trị rung nhĩ là đốt bằng sóng có tần số radio hoặc phẫu thuật laze.
Lời khuyên của thầy thuốc
Dù làm chậm nhịp tim hay tái lập lại nhịp xoang có thể làm cho bệnh nhân cảm thấy khỏe hơn, nhưng những bệnh nhân này vẫn còn nguy cơ cao tai biến mạch não nên những bệnh nhân này vẫn phải sử dụng thuốc chống đông sau đó.
Để hạn chế nguy cơ rung nhĩ cần tăng cường vận động thể lực, không hút thuốc lá; duy trì cân nặng; hạn chế sử dụng rượu bia; điều trị tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường.
TS. Phạm Như Hùng (Viện Tim mạch Việt Nam)
