Hạn hán và xâm mặn kéo dài tại các tỉnh Ðồng bằng sông Cửu Long đang gây ra nguy cơ cháy rừng cho vườn quốc gia U Minh Thượng. Tại huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang, hơn 8.000ha rừng tràm ở đây đang đối mặt với nguy cơ cháy rừng cấp 1. Nắng hạn kéo dài, thiếu nước ngọt để giữ ẩm cho rừng đang khiến lực lượng chức năng ở đây gặp muôn vàn khó khăn trong công tác phòng chống cháy rừng.
Có mặt tại khu vực lõi rừng vườn Quốc gia U Minh Thượng để tìm hiểu những khó khăn tại đây: Gần nửa năm trời không có lấy một giọt mưa. Nắng thiêu đốt khiến cây cối khô cằn. Anh Nguyễn Văn Đậm - Cán bộ kiểm lâm vườn quốc gia U Minh Thượng đã làm nghề tuần rừng ở đây hơn chục năm và hơn một tháng nay, ngày nào anh Đậm và các anh em trong tổ cũng phải đi vào lõi rừng để phát hiện, ngăn chặn nguy cơ cháy. Với anh Đậm, chưa năm nào công việc này lại vất vả như năm nay. Anh Đậm cho biết, nắng hạn đến sớm, khoảng một tháng nay, nắng gay gắt khiến anh và các anh em cán bộ kiểm lâm rất lo lắng. Anh và các anh em trong hạt kiểm lâm mong muốn nắng hạn đừng kéo dài nữa, mưa đến sớm để cho các anh em trong đội còn có thời gian làm việc khác cho hạt kiểm lâm.
Cần sự chung tay bảo vệ rừng U Minh.
Mặc dù những ngày này, các lực lượng chức năng đang tăng cường công tác phòng chống cháy rừng do hạn hán kéo dài, nhưng đặt chân đến Vườn Quốc gia U Minh Thượng (Kiên Giang), bạn như lạc vào thế giới cổ tích của rừng tràm, cỏ cây, chim muông đẹp như một bức tranh. Vườn Quốc gia U Minh Thượng đã toát lên vẻ quyến rũ rất riêng của một khu rừng nằm trong vùng đất ngập nước, đó là ưu hợp rừng tràm hỗn giao nằm trên đất than bùn dày từ 1-3m của hệ sinh thái úng phèn. Cây tràm là cây đặc trưng nhất nơi đây với chiều cao khoảng 20m, tán thưa, lá nhỏ và tỏa hương thơm thoang thoảng.
Trước nguy cơ cháy rừng, huyện U Minh Thượng đã cho tiến hành bơm nước vào các hệ thống kênh rạch ngay từ đầu mua khô. Đẩy nước từ vùng trũng lên khu vực cao là giải pháp hữu hiệu. Tuy nhiên, nước biển xâm mặn khiến lượng nước ngọt không đủ, mà nước mặn thì không bơm vào rừng để giữ ẩm được. Ông Phạm Văn Út - Phó Chủ tịch UBND huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang cho biết, lượng nước bơm vào một ngày hiện cũng chỉ đủ cho bốc hơi bề mặt, nếu nắng to hơn nữa thì việc giữ ẩm cho rừng là rất khó.
“Vùng lõi rừng của Vườn Quốc gia U Minh Thượng hơn 8.000ha hiện chỉ có duy nhất 1 cửa cống bơm nước giữ ẩm cho rừng. Dù các máy bơm đã chạy hết công suất cả ngày lẫn đêm nhưng lượng nước ngọt được bơm vào rừng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế”, ông Phạm Văn Út - Phó Chủ tịch UBND huyện U Minh Thượng, tỉnh Kiên Giang. Nước thì không đủ, hơn nữa, trang thiết bị thì thiếu, con người thì đã có đủ và rất sẵn sàng nhưng phương tiện phòng cháy chữa cháy thì chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Chỉ trong vòng 10 ngày trở lại đây, khu vực Vườn Quốc gia U Minh Thượng đã ghi nhận 2 đám cháy rừng, nguyên nhân đều từ sự thiếu ý thức của người dân. Dù không để lại hậu quả lớn, nhưng hai vụ cháy là minh chứng rõ nét cho nguy cơ cháy rừng.
Bất cứ ai từng quan tâm đến U Minh Thượng đều không thể quên và ám ảnh bởi trận cháy rừng lịch sử hồi tháng 1/2002, từ Khu bảo tồn thiên nhiên, rừng U Minh Thượng được nâng cấp lên Vườn Quốc gia. Chỉ hơn hai tháng sau khi có quyết định, rừng bị cháy. Trưa ngày 24/3/2002, tại tiểu khu 138, quản lý khu này phát hiện một đám cháy nhỏ nên huy động các thành viên dập lửa. Đến 2h sáng hôm sau, đám cháy cơ bản được khoanh vùng. Bất ngờ đến gần trưa, đám cháy lại bùng lên dữ dội. Bất chấp sức người, sức của đã trút cạn để ngăn lửa, nhưng suốt gần 20 ngày đêm, đám cháy cứ thế len lỏi khắp các cánh rừng. 4000 người ngày đêm tham gia chữa cháy vẫn không ngăn nổi ngọn lửa đã thiêu rụi khoảng 3.000ha rừng nguyên sinh. Ngày 10/4/2002, có trận mưa rào và bơm nước vào nên đã tắt lửa, giảm nhiệt độ của than bùn… Cơn bão lửa được dập tắt khi đã thiêu rụi gần 40% tổng diện tích rừng nguyên sinh của VQG, làm cho không ít loài thú bị xóa sổ, cấu trúc thành phần loài chim thay đổi do mất nơi cư trú, các loài bò sát như kỳ đà, trăn đất, rắn ráo trâu, rắn hổ mang... gần như mất dạng.
Gần đây nhất, đám cháy bùng phát trưa 5/4/2015 tại khu vực rừng sản xuất do Phòng hậu cần Công an tỉnh Kiên Giang quản lý (ấp Kinh 5, xã An Minh Bắc, huyện U Minh Thượng, Kiên Giang) thiêu hủy hàng trăm héc ta rừng tràm cũng khiến những người gắn bó và yêu rừng không khỏi đau lòng. Nhận được tin báo, Phòng cảnh sát PCCC và cứu nạn cứu hộ Công an Kiên Giang đã điều 4 xe chữa cháy chuyên dụng, tuy nhiên, khi tới nơi, các xe này đều không thể tiếp cận hiện trường. Lãnh đạo UBND tỉnh, Công an tỉnh, Sở NN&PTNT tỉnh Kiên
Giang... đều đã có mặt tại hiện trường để trực tiếp chỉ đạo chữa cháy. Công an tỉnh Kiên Giang cũng đã huy động hàng trăm chiến sĩ, hàng chục phao bơm, ca nô chữa cháy, máy bơm nước từ 4 huyện vùng U Minh Thượng là An Biên, An Minh, Vĩnh Thuận và U Minh Thượng để khống chế ngọn lửa. Ông Nguyễn Văn Tâm - Giám đốc Sở NN&PTNT Kiên Giang cho biết, việc chữa cháy hết sức khó khăn vì khu vực đám cháy cách biệt với bên ngoài, lực lượng chức năng phải tiếp cận hiện trường bằng vỏ lãi. Không những thế, do thời tiết khô hạn nên mực nước các con kênh xung quanh khu rừng đều xuống rất thấp, máy bơm không thể hoạt động, tất cả đều phải trông chờ vào khoảng 30 phao bơm. Đến sáng 6/4, sau 20 giờ nỗ lực, các lực lượng chức năng đã dập tắt hoàn toàn đám cháy. Tuy nhiên, hiện tỉnh thành lập 2 đội chốt trực 24/24h trong khu vực rừng bị cháy để rà soát, kiểm tra lại các điểm đã dập tắt, đồng thời chủ động xử lý không cho lửa bùng phát trở lại, kịp thời ứng phó với những tình huống xấu xảy ra. Nguyên nhân vụ cháy được xác định do người dân vào rừng đốt ong lấy mật.
Những người đã từng tham gia chữa cháy rừng năm 2002 không khỏi bồi hồi khi trở lại vì giờ đây, từ quốc lộ 63, có thể phóng ôtô trên con đường nhựa dài hơn 8km qua vùng đệm, thẳng vào lõi VQG, nơi đang bảo tồn 72 loài động thực vật quí hiếm ghi trong Sách Đỏ. Ngày trước, muốn đến rừng U Minh Thượng không có đường bộ, cứ phải lên bờ rồi lại xuống xuồng mới đến nơi. Còn bây giờ, ngay từ thị xã Rạch Giá, chỉ mất vài tiếng hành trình là đến vùng đệm U Minh Thượng, có thể đi bằng đường bộ hoặc đường thủy. Muốn đi sâu vào trung tâm rừng U Minh Thượng có thể đi bằng xuồng hoặc đi trên con đường trải nhựa cũng là đê bao xuyên rừng để tham quan những cánh rừng tràm nguyên sinh trên lớp than bùn...". Chính điều này cũng giúp cho lực lượng giữ rừng có thể cơ động hơn để khống chế cháy nếu xảy ra.
Chia tay U Minh Thượng, chia tay những người kiểm lâm, các lực lượng đang ngày đêm giữ rừng, canh rừng trong cái hạn chưa có hồi kết, chúng tôi mới thấu hiểu được nỗi vất vả của những cán bộ kiểm lâm ở đây trong công tác phòng chống cháy rừng. Nếu không có các anh và ý thức của người dân, với những đám cỏ khô như thế này thì chỉ cần một đốm lửa nhỏ là cũng có thể gây ra cháy và như vậy, nguy cơ cháy rừng đang hiện hữu ở rừng quốc gia U Minh Thượng.