Lần đầu tiên, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội ứng dụng thành công hệ thống máy định vị (navigation) vào phẫu thuật cho 2 bệnh nhân u não. Đây là kỹ thuật hiện đại nhất của phẫu thuật thần kinh hiện nay. Việc ứng dụng thành công phương pháp mới này cũng mở ra cơ hội được điều trị tốt hơn đối với những bệnh nhân cần phải phẫu thuật thần kinh, tai mũi họng, thay thế khớp...
Những người bệnh may mắn đầu tiên
4 tháng nay, chị Vũ Thị L., 43 tuổi (Vũ Sơn - Kiến Xương - Thái Bình) có cảm giác bị nhìn đôi, nhìn mờ, ù tai, đau đầu. Lo lắng với tình trạng sức khoẻ của vợ, chồng chị L. đã đưa chị đến Bệnh viện Đại học Y Hà Nội để khám. Nghi ngờ dấu hiệu chị bị u não, các bác sĩ ở đây đã tiến hành chụp cộng hưởng từ. Kết quả cho thấy vị trí ngoài trục vùng thái dương trái của chị L. xuất hiện một khối u có kích thước 48x29mm, khối u này phát triển gây phù tế bào não xung quanh, hệ thống não thất bị đè đẩy sang phải, đường giữa bị đẩy sang phải khoảng 5mm. Nguyên nhân nhìn mờ, nhìn đôi của bệnh nhân cũng là do khối u chèn ép vào dây thần kinh thị giác.
Khác với những dấu hiệu bệnh của chị L., ông Đoàn Hữu B., 71 tuổi (Đồng Lạc, Nam Sách, Hải Dương) phải đi khám bệnh vì 2 tháng nay bỗng dưng ông bị chứng quên trầm trọng. Kết quả khám lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh cho thấy trong não ông B. xuất hiện một khối u nằm sâu trong não, chèn ép các tế bào não lành xung quanh dẫn đến tình trạng suy giảm trí nhớ.
TS. Kiều Đình Hùng - Khoa ngoại của bệnh viện cho biết, cả hai trường hợp u màng não thùy thái dương (bệnh nhân L) và u trong não (bệnh nhân B) đều phải có chỉ định phẫu thuật càng sớm càng tốt. Nhưng đây là 2 trường hợp phẫu thuật khó, có nhiều nguy cơ tai biến do phẫu thuật. Rất may mắn là đúng trong thời gian này bệnh viện bắt đầu triển khai phẫu thuật thần kinh bằng hệ thống định vị, 2 bệnh nhân L. và B. là những người đầu tiên được tiếp cận điều trị. Hiện cả hai đều đã được xuất viện.
 Mở hộp sọ lấy khối u trong não bằng thiết bị định vị tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. |
Khẳng định những ưu thế vượt trội của công nghệ cao
Các bác sĩ cho biết, nguyên lý của hệ thống định vị trong phẫu thuật thần kinh là sử dụng hình ảnh chẩn đoán bệnh của bệnh nhân như cắt lớp vi tính, cộng hưởng từ, PET, SPECT... tích hợp vào hệ thống máy định vị, từ đó cho phép phẫu thuật viên xác định chính xác vị trí giải phẫu của não và cột sống cũng như xác định chính xác vị trí tổn thương trước và trong khi mổ.
Theo TS. Hùng, trong những trường hợp u não, hệ thống này xác định chính xác vị trí của khối u não so với vị trí của hộp sọ nên cho phép bác sĩ phẫu thuật quyết định đường rạch trên da, đường mổ xương sọ có kích thước bé nhất, gần nhất để tiếp cận với khối u. Xác định rõ ràng ranh giới của khối u với tổ chức não lành, từ đó làm hạn chế tối đa tổn thương của não, đặc biệt là các loại u có cấu trúc giống với tổ chức não lành. Đồng thời thiết bị định vị cũng xác định được các vùng chức năng quan trọng của não, đó là các mạch máu, các dây thần kinh ngay trong khi mổ để tránh làm tổn thương chúng. Với những điều kiện đó sẽ hạn chế tối đa tổn thương não trong khi mổ.
Khi chưa có thiết bị định vị, các bác sĩ quyết định đường rạch da và mở sọ não dựa trên kết quả các phim chụp nên thường phải mở một đường rạch lớn để có thể tiếp cận khối u. Mặt khác, bằng mắt thường khó xác định được lấy hết khối u đó như thế nào là tốt nhất, vì nếu lấy triệt để có thể xâm phạm đến những tổ chức não lành, các động mạch não đi qua, còn nếu muốn an toàn có thể sẽ phải trừ lại một phần nào đó tổ chức u. Nhưng với thiết bị định vị đã giải quyết được hạn chế này. Trong trường hợp u thùy thái dương của bệnh nhân L, có động mạch não giữa chạy qua, nếu không xác định được đường xâm nhập tốt có thể sẽ đụng chạm đến động mạch này và hậu quả sẽ làm cho bệnh nhân bị liệt nửa người sau mổ. Mặt khác, khoảng cách giữa khối u và dây thần kinh thị giác rất nhỏ, nếu không có thiết bị định vị thì khi xử trí khối u có nguy cơ chạm đến dây thần kinh này. Đối với bệnh nhân B, thì khối u lại nằm sâu trong não, bình thường mở hộp sọ ra không nhìn thấy khối u ngay mà phải tiếp tục rạch các tế bào não lành bên ngoài mới tiếp cận sâu được bên trong. Nhưng nhờ có định vị, các bác sĩ đã biết trước chính xác vị trí, kích thước khối u và quyết định cách lấy khối u này trọn vẹn và an toàn nhất cho các tế bào não xung quanh.
Đây cũng là lần đầu tiên các bác sĩ dùng dụng cụ phẫu thuật có sóng siêu âm sonopet để hút sạch tổ chức khối u, ít gây tổn thương cho não, ít gây chảy máu, thời gian lấy u nhanh chóng và triệt để hơn. Trước đây sử dụng dao điện để cắt thường ảnh hưởng đến tế bào não lành vì nhiệt độ cao, nếu gần động mạch não có thể gây co thắt.
TS. Hùng cho biết, trong phẫu thuật cột sống, ngoài lợi thế xác định chính xác vị trí và mức độ tổn thương, lựa chọn đường mổ thích hợp, hệ thống định vị còn giúp bác sĩ biết được chính xác vị trí cuống đốt sống để bắt vít vào thân đốt sống (đặc biệt là đốt sống cổ cuống rất nhỏ) và không làm tổn thương động mạch đốt sống trong khi mổ. Ngoài ra hệ thống này còn được ứng dụng rất hiệu quả trong phẫu thuật tai mũi họng, thay khớp... Được biết, đây sẽ là một trong những kỹ thuật cao mà bệnh viện sẽ triển khai thường quy phục vụ người bệnh.
Bài và ảnh Lê Hảo