Vi rút 2019-nCoV phát tán và lây truyền thế nào?
Các báo cáo khoa học đã công bố cho biết nCoV phát tán chủ yếu từ người bệnh (người đang mắc viêm hô hấp do 2019-nCoV) ra ngoài qua các “giọt bắn” (thuật ngữ chuyên môn là droplets). Đây là các giọt nước bọt, chất tiết đường hô hấp có kích thước từ 5micron mét (µm) trở lên văng bắn ra ngoài khi người bệnh ho, hắt hơi, khạc đờm ...Kích thước của những “giọt bắn” này được gọi là lớn, vì vậy chúng không bay lơ lửng trong không khí được mà chỉ văng bắn ra từ người bệnh trong một khoảng cách từ 1-2m. Trong khoảng cách này nếu “giọt bắn” xâm nhập được vào người khác thông qua việc hít phải, hay qua niêm mạc mắt…thì có thể gây bệnh. Chuyên môn gọi là “Lây truyền qua giọt bắn”. Với “giọt bắn” thì chỉ cần khẩu trang y tế thông thường – nếu được sử dụng đúng (chứ chưa cần khẩu trang có độ lọc cao) là đã có thể ngăn chặn được sự phát tán hoặc sự xâm nhập của vi rút. Lưu ý tiếp theo, các “giọt bắn” có chứa vi rút khi văng bắn ra từ người bệnh, có thể tồn tại trên các bề mặt như bàn tay của người bệnh và các bề mặt khác có nhiều tiếp xúc, đụng chạm như mặt bàn, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang, tay vịn thang máy… vi rút có thể tồn tại trên các bề mặt hàng giờ, thậm chí một vài ngày nếu có điều kiện thích hợp. Có một số nghiên cứu thông báo đã tìm thấy vật liệu di truyền của vi rút trong các dịch bài tiết của cơ thể. Như vậy khả năng vi rút tồn tại trên các bề mặt càng nhiều. Khi người khác đụng chạm vào các bề măt này (chủ yếu thông qua bàn tay), rồi lại hít phải, hay dụi mắt… là tạo điều kiện để vi rút xâm nhập vào cơ thể. Phương thức này được gọi là “Lây truyền qua tiếp xúc”. Trong một số ít trường hợp tại bệnh viện người bệnh được làm các thủ thuật như hút nội khí quản, mở khí quản, bóp bóng, lấy bệnh phẩm đường hô hấp … làm văng bắn ra các giọt nhỏ, có kích thước dưới 5 micron mét. Giọt này có thể lơ lửng trong không khí, nên được gọi là “Lây truyền qua không khí”. Trong trường hợp này thì mới cần các dụng cụ bảo vệ hô hấp đặc biệt, như khẩu trang có độ lọc cao. Cơ chế phát tán và phương thức lây truyền của vi rút là cơ sở khoa học để phòng ngừa chứ không phải tin đồn.
PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, Bộ Y tế tặng hoa chúc mừng người bệnh bị dương tính với nCoV điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy đã khỏi và ra viện ngày 4/2
Phòng ngừa 2019-nCoV như thế nào cho đúng
Trách nhiệm cá nhân và trách nhiệm cộng đồng: Phòng bệnh không phải chỉ phòng người khác lây cho mình. Điều này không đúng và không hiệu quả. Phải luôn biết rằng phòng bệnh là việc hai chiều, từ bản thân phát tán ra cộng đồng và người khác lây truyền cho mình. Vì vậy những người trong vòng 14 ngày qua có đến, ở trong vùng có dịch hoặc tiếp xúc gần với người bệnh, người có thể, người nghi ngở mắc bệnh cần có trách nhiệm thông báo với chính quyền và cơ quan y tế. Đồng thời có ý thức tự cách ly, theo dõi trong vòng 14 ngày. Khi có các dấu hiệu như sốt, ho, hắt hơi, khó thở… cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ. Mọi người có trách nhiệm phát hiện, chia sẻ, động viên người có phơi nhiễm cách ly và khai báo. Trong thời gian đang có dịch không nên đến vùng có dịch (trừ yêu cầu đặc biệt).
Xây dựng lối sống, sinh hoạt hướng đến văn minh: Các hành động như khạc nhổ, thải bỏ chất bài tiết bừa bãi hay xả rác (trong đó có cả khẩu trang đã sử dụng) không đúng nơi quy định… làm tăng nguy cơ phát tán mầm bệnh, cần phải được chấn chỉnh. Mọi cá nhân có ý thức trong việc giữ gìn vệ sinh không chỉ ở nhà mà cả ở nơi công cộng và phương tiện công cộng.
Vệ sinh tay: Vệ sinh tay đúng bằng nước và xà phòng hoặc cồn có hóa chất sát khuẩn trước khi đưa tay lên miệng, dụi mắt hoặc bắt tay; sau khi tiếp xúc, đụng chạm với các bề mặt, sau khi tiếp xúc với các dịch bài tiết.
Vệ sinh hô hấp: sử dụng khăn giấy che mũi, miệng khi ho, hắt hơi rồi bỏ vào thùng rác và rửa tay. Hoặc dùng mặt trong cánh tay để che miệng khi ho, hắt hơi và rửa tay.
Sử dụng khẩu trang y tế: sử dụng khẩu trang y tế khi bản thân có triệu chứng của viêm đường hô hấp; khi tiếp xúc gần trong vòng 2m với người bệnh/người có thể/ người nghi ngờ viêm đường hô hấp cấp; ở nơi đông người mà không rõ trong đó có người có triệu trứng viêm đường hô hấp mà lại không đeo khẩu trang (trong một nhóm mà đã biết chắc không có ai có triệu chứng viêm đường hô hấp hoặc có người có ho, hắt hơi nhưng đã mang khẩu trang đúng thì những người còn lại cũng không cần mang khẩu trang). Mang khẩu trang phải che kín, khít mũi và miệng. Khi tháo bỏ khẩu trang, không được chạm tay vào hai mặt của khẩu trang, cầm vào hai dây đeo và bỏ vào thùng rác. Khẩu trang chỉ sử dụng một lần, không sử dụng lại.
Tiêm chủng đúng, đủ theo lich, đảm bảo đủ dinh dưỡng, uống đủ nước và thường xuyên rèn luyện thể lực: Các đối tượng trong diện khuyến cáo cần tiêm chủng vắc xin như trẻ nhỏ, người cao tuổi cần tuân thủ việc tiêm vắc xin đúng, đủ theo lịch. Ăn đúng, ăn đủ, ăn phù hợp dưỡng chất, uống đủ nước kèm theo thường xuyên rèn luyên và nâng cao thể lực là cách để có thể trạng khỏe mạnh, đủ sức đê kháng chống chọi với dịch bệnh.
Phòng bệnh dựa theo chứng cứ khoa học, trong đó trách nhiệm của mỗi cá nhân đóng vai trò quan trọng, có như vậy mới huy động được sức mạnh tổng hợp đối phó với dịch bệnh, chứ không thể phòng bệnh theo tin đồn.