Mù lòa thường là hậu quả của sự thiếu hiểu biết và không phòng tránh, điều trị bệnh mắt. Trong khi đó, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đa số các trường hợp mù có thể phòng, chữa được nếu có biện pháp bảo vệ, chăm sóc và phát hiện sớm các bệnh về mắt.
Mù lòa, thị lực kém khiến chất lượng cuộc sống và sức khỏe suy giảm
Theo ước tính của WHO, toàn cầu hiện có hơn 314 triệu người mù và thị lực kém. Còn tại Việt Nam, theo điều tra năm 2015 của Bộ Y tế, chỉ riêng 14 tỉnh thành (bao gồm Điện Biên, Bắc Ninh, Quảng Ngãi, Gia Lai, Lâm Đồng, Vũng Tàu, Bình Dương, Cà Mau...) đã có gần 330.000 người mù và hơn 2 triệu người trên 50 tuổi bị giảm thị lực hoặc bị các vấn đề về mắt khiến chất lượng cuộc sống, công việc, hạnh phúc và sức khỏe bị suy giảm nghiêm trọng. Không ít tai nạn giao thông, tai nạn sinh hoạt và té ngã xảy ra là do tình trạng suy giảm thị lực, mù lòa...
Nguyên nhân của tình trạng suy giảm thị lực, mất thị lực, mù lòa do các yếu tố như chấn thương, viêm nhiễm,... chỉ chiếm không quá 10% nhưng thường được quan tâm giải quyết sớm do liên quan đến tai nạn, những dấu hiệu cấp tính nghiêm trọng như vỡ, dập, bể nhãn cầu, bong võng mạc, xuất huyết nội nhãn...
Tuy nhiên, nguyên nhân gây mù chính lại là các bệnh lý có thời gian diễn biến lâu dài, triệu chứng âm thầm mà người bệnh thường bỏ qua các dấu hiệu ở giai đọan sớm như: nhìn mờ, đau nhức, đục mắt, giảm hay mất thị lực trung tâm hoặc không thể nhìn xa, nhìn rõ hình ảnh sự vật, ánh sáng... Vì vậy mù lòa thường là hậu quả của sự thiếu hiểu biết và không có biện pháp phòng tránh, điều trị từ sớm bệnh mắt.
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, hơn 75% trường hợp mù có thể phòng, chữa được nếu có biện pháp bảo vệ và chăm sóc, điều trị tốt các bệnh về mắt, đặc biệt là bảo vệ thủy tinh thể và võng mạc. Trong các nguyên nhân gây mù có thể phòng tránh được người ta kể đến các nguyên nhân chính như: đục thể thủy tinh, bệnh glôcôm, thoái hóa hoàng điểm...
Bảo vệ thủy tinh thể và võng mạc để ngừa bệnh mắt
Thủy tinh thể làm nhiệm vụ như một thấu kính hội tụ trong suốt cho ánh sáng đi qua, tập trung các tia sáng vào đúng võng mạc để tạo thành hình ảnh rõ nét; còn võng mạc là nơi tiếp nhận ánh sáng, chuyển năng lượng ánh sáng thành tín hiệu thị lực và gửi về trung khu phân tích tại vỏ não, giúp não bộ nhận diện nội dung của hình ảnh.
Khi thủy tinh thể không trong suốt hay võng mạc bị tổn thương, thoái hóa, chức năng cảm nhận ánh sáng và thị lực của mắt sẽ giảm dần. Bệnh tiến triển từ từ, thể nặng có thể gây mù không hồi phục.
Các nghiên cứu khoa học cho thấy có sự liên quan giữa bệnh lý thể thủy tinh và bệnh lý võng mạc, đồng thời tìm ra những phương pháp mới có tác dụng dự phòng và điều trị các bệnh lý thể thủy tinh và võng mạc. Các chuyên gia cho rằng đó là phương pháp bảo vệ mắt từ bên trong, phòng tránh nguyên nhân gây mù phổ biến là đục thể thủy tinh và thoái hóa hoàng điểm.
Mới đây nhất - cuối tháng 9/2015, Hội nghị Võng mạc châu Âu lần thứ 15, tổ chức tại Pháp quy tụ gần 5.000 bác sĩ, chuyên gia mắt cũng khẳng định rằng: “Các biện pháp dự phòng, bảo vệ võng mạc có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp phòng ngừa và hạn chế mù lòa, suy giảm thị lực”.
Giải pháp đột phá chăm sóc, bảo vệ mắt từ bên trong
Nhằm tìm ra giải pháp bảo vệ thủy tinh thể và võng mạc, các nhà khoa học Mỹ đã ứng dụng công nghệ sinh học phân tử và phát hiện, chính sự biến đổi thành phần và tỉ lệ các loại protein tham gia cấu tạo thủy tinh thể và sự suy yếu của lớp tế bào biểu mô sắc tố võng mạc là nguyên nhân gây ra tình trạng đục thủy tinh thể và tổn thương võng mạc.
Mặt khác, các nhà khoa học cũng phát hiện ra sự hiện diện của Thioredoxin – một phân tử protein trong cơ thể, có khả năng giữ cân bằng thành phần và tỉ lệ protein của thủy tinh thể, đồng thời bảo vệ lớp tế bào biểu mô sắc tố võng mạc.
Tuy nhiên trước sự gia tăng quá mức các tác nhân gây hại như môi trường ô nhiễm; tia cực tím; hóa chất, ánh sáng xanh gây hại,... dẫn đến khả năng chống chọi của Thioredoxin trở nên yếu ớt, từ đó các bệnh lý về mắt không ngừng gia tăng.
Mới đây các nhà khoa học Mỹ đã tìm ra tinh chất Broccophane thiên nhiên (chiết xuất từ một loại bông cải xanh rất giàu Sulforaphane) giúp tăng cường Thioredoxin; bảo vệ tế bào biểu mô sắc tố võng mạc bằng 3 cơ chế: hoạt hóa, chuyển mã thông tin giữa các tế bào; làm chậm quá trình thoái hóa tế bào và bảo vệ tế bào thị giác trước sự tấn công của các chất gây hại sinh ra trong các phản ứng oxy hóa. Đồng thời, Thioredoxin cũng giữ cân bằng thành phần tỉ lệ các loại protein và trung hòa các chất làm biến đổi cấu trúc protein của thủy tinh thể.
Theo kết luận của ĐH Y khoa Johns Hopskin (Mỹ), Broccophane làm tăng khả năng hoạt động của các tế bào võng mạc một cách tự nhiên nên có thể phòng
ngừa tình trạng thoái hóa hoàng điểm và các bệnh về mắt khác, giữ cho mắt luôn tinh anh, khỏe mạnh.
Bên cạnh bổ sung tinh chất quý Broccophane, nên chú ý kiểm soát các nguy cơ cho mắt như tia cực tím, hóa chất, khói bụi tia hàn, nguồn nước bẩn, các chấn thương, viêm nhiễm,... và đi khám mắt ngay khi thấy giảm thị lực… để phòng ngừa các nguy cơ gây bệnh về mắt, phòng chống mù lòa.
GS. TS. Đỗ Như Hơn
Nguyên Giám đốc BV Mắt Trung Ương
Phó Chủ tịch Hội Nhãn khoa Việt Nam