Táo bón là tình trạng trẻ đi đại tiện phân quá ít, rắn và khô, hoặc khoảng cách giữa hai lần đi ngoài quá lâu. Đối với trẻ số lần đại tiện hang ngày hác nhau theo từng lứa tuổi.
Đối với trẻ dưới 1 tuổi: thường đi đại tiện 2 - 3 lần một ngày, nhưng nếu trẻ chỉ đi 1 lần 1 ngày nhưng phân mềm dẻo, khối lượng bình thường thì vẫn không gọi là táo bón.
Ngược lại, đối với ở trẻ lớn đi đại tiện 1 lần/ngày, nhưng có khi đi 2 – 3 lần/ngày nhưng phân rắn và ít thì vẫn gọi là táo bón.
Vì vậy, táo bón là tình trạng trẻ đi ngoài phân ít rắn và khô.
Các nguyên nhân dẫn đến táo bón
Ở trẻ nhỏ còn bú mẹ dưới 2 tuổi:
- Chủ yếu là do sai lầm trong chế độ ăn uống:
Ăn chưa đủ số lượng hàng ngày: ăn thiếu, ăn ít.
Ăn sữa bò dễ bị táo bón hơn bú sữa mẹ.
Mẹ bị táo bón con bú cũng dễ bị táo bón.
Trẻ uống ít nước, ăn ít hoa quả, ít rau xanh.
- Do giảm trương lực ruột trong bệnh còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu máu.
- Do tổn thương thực thể ở đường tiêu hóa:
Các dị tật bẩm sinh: phình đại tràng, giãn đại tràng. Táo bón thường bắt đầu sớm ngay sau khi sinh và thường kéo dài hàng tháng.
Mắc phải: trẻ bị nứt hậu môn, hoặc bị trĩ, nên khi đi ngoài bị đau gây co thắt hậu môn.
Ở trẻ lớn:
- Yếu tố tinh thần: trẻ sợ bẩn, sợ thối nên không đi ngoài, trẻ đi mẫu giáo sợ cô không dám xin phép đi ngoài.
- Do chế độ ăn uống: uống ít nước, không chịu ăn rau và hoa quả.
- Do dùng thuốc: kháng sinh, giảm ho có codein.
Cách xử trí
Nếu táo bón mới xảy ra cần điều chỉnh lại chế độ ăn:
- Cho trẻ ăn đủ số lượng, uống nhiều nước trong ngày.
- Cho trẻ ăn nhiều rau xanh có tính chất nhuận tràng như rau khoai lang, mồng tơi, rau dền, củ khoai lang. Khi nấu bột và cháo phải băm nhỏ cho trẻ ăn cả cái. Cho trẻ ăn các loại quả: chuối tiêu, đu đủ, bưởi, cam, quít, thanh long… Khi trẻ đã bị táo bón không nên cho ăn cà rốt, hồng xiêm, táo.
- Có thể dùng khoai lang sống gọt vỏ, rửa sạch đem giã nhỏ vắt lấy nước cho trẻ uống.
Trẻ ăn sữa bò bị táo bón: pha sữa loãng hơn bình thường một chút, có thể pha thêm 1 thìa cà phê nước quả (cam, quít…) vào cốc sữa cho trẻ hoặc dùng nước cháo pha sữa cho trẻ từ 4 tháng trở lên.
- Mẹ bị táo bón cho con bú thì phải điều trị táo bón cho mẹ: ăn nhiều rau quả, uống nhiều nước.
- Xoa bụng cho trẻ theo khung đại tràng từ phải qua trái ngày 3 – 4 lần vào khoảng cách giữa 2 bữa ăn để kích thích làm tăng nhu động ruột.
Đối với trẻ lớn:
- Tập thói quen ăn nhiều rau trong bữa ăn: thái nhỏ nấu canh, luộc rau cho trẻ ăn trước. Trẻ lứa tuổi mẫu giáo cần 100 - 150g rau/ngày. Cho trẻ ăn cả múi các loại quả: cam , quít, bưởi, ăn đu đủ, chuối tiêu, thanh long.
- Vệ sinh đại tiện đóng một vai trò quan trọng: tập cho trẻ đi đại tiện đúng giờ quy định, nên chọn sau bữa ăn vì lúc này nhu động ruột hoạt động tăng, tránh bắt trẻ ngồi bô hoặc hố xí quá lâu.
- Các trường hợp táo bón do nứt hậu môn: rửa sạch hậu môn bôi dung dịch nitrat bạc 2%.
- Điều trị các bệnh: còi xương, suy dinh dưỡng, thiếu máu nếu có.
- Khi đã dùng các biện pháp trên không có kết quả thì mới dùng thuốc và thụt tháo.
- Cho trẻ uống dầu Parafin: 5 - 10ml (trẻ nhỏ), 10 - 20ml (trẻ lớn) vào buổi sáng.
- Thụt tháo: biện pháp cuối cùng đó là dùng nước ấm có pha Glyxerin: 30 - 100ml (trẻ dưới 1 tuổi), 100 - 250ml (trẻ trên một tuổi).
Những trường hợp phải cho trẻ đi bệnh viện
- Táo bón kéo dài trên một tuần, thay đổi chế độ ăn không có tác dụng.
- Táo bón sau khi trẻ mới sinh, bụng trướng.
- Táo bón ảnh hưởng đến tiêu hóa: kém ăn, gầy sút, suy dinh dưỡng kèm theo nôn.
PGS.TS. NGUYỄN THỊ LÂM - ThS.BS. LÊ THỊ HẢI