Bằng lăng kính nghệ thuật đặc trưng, các vấn nạn chạy chức chạy quyền, chạy dự án, “đi đêm” giữa doanh nghiệp, thói hư tật xấu của một bộ phận quan chức... đã được đưa lên phim một cách chân thực và đặc sắc.
Mặc dù là thể loại hút khách, tuy nhiên, các nhà làm phim Việt không dễ dàng để có những tác phẩm chính luận. Bởi lẽ dòng phim này chủ yếu đề cập những vấn đề tiêu cực, nhạy cảm, những mặt trái của xã hội nên các đạo diễn thường phải nhọc công tìm, chọn bối cảnh thật, có tính thuyết phục cao để lột tả hết nội dung phim. Trong khi đó, giới trong nghề cho biết, dù chúng ta đã và đang có những phim chính luận được khán giả yêu thích nhưng thực tế số lượng kịch bản phim chính luận chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhà văn Phạm Ngọc Tiến - tác giả kịch bản của các bộ phim chính luận Chuyện làng Nhô, Ma làng, Luật đời, Gió làng Kình... chia sẻ, viết kịch bản phim chính luận đòi hỏi nhà biên kịch phải có nhãn quan sâu, hiểu biết rộng, trình độ chính trị vững vàng, có khả năng khái quát các vấn đề nóng của xã hội và phải biết xử lý đề tài khéo léo bằng ngôn ngữ điện ảnh. Vì thế, chẳng có gì lạ khi kịch bản phim chính luận lại ít và khó hay như vậy.
Cảnh trong Sinh tử - phim chính luận đến với khán giả cả nước từ 4/11.
Song nhìn vào thực tế, điện ảnh Việt thời gian qua đã, đang có nhiều phim truyền hình chính luận hút người xem. Có thể kể đến bộ phim Chủ tịch tỉnh dài 38 tập của đạo diễn Bùi Huy Thuần - Bùi Quốc Việt. Thông qua Chủ tịch tỉnh, khán giả được tiếp cận chân thực cuộc đấu tranh quyết liệt chống tham nhũng ở một tỉnh miền Bắc đã được nghệ thuật hóa bằng ngôn ngữ điện ảnh. Bộ phim này đã xây dựng một mẫu chủ tịch tỉnh trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập. Những câu chuyện được - mất, sống - còn, các vấn đề từ chạy dự án đến chạy chức chạy quyền được các nhà làm phim đưa lên màn ảnh nhỏ một cách khéo léo và chân thực. Bên cạnh đó, Chủ tịch tỉnh còn đề cập nhiều vấn đề nóng bỏng khác của đời sống xã hội như: những mối tình quan chức - người đẹp; sự trả giá tình - tiền - chức tước...
Tạo nên cơn sốt với khán giả còn có phim Đàn trời (36 tập, đạo diễn Bùi Huy Thuần) xoay quanh cuộc sống nhiều thăng trầm của người dân miền núi tỉnh Bình Lãng. Không ngần ngại phơi bày những thủ đoạn tranh giành, đấu đá nội bộ cũng như nhiều “tiểu xảo” chốn quan trường “dính” bóng hồng nhan, nhân vật chính trong phim là ông quan đầu tỉnh Đinh Xuân Ấn (NSND Hoàng Dũng thủ vai). Cả một chính quyền vận hành dưới tay quan tham, câu kết với doanh nghiệp tìm mọi cách cướp từng tấc đất, miếng ao của dân cho đến khi những nhà báo nỗ lực tìm cách lôi sự thật ra ánh sáng. Bên cạnh đó, 38 tập phim Lựa chọn cuối cùng (đạo diễn NSƯT Vũ Hồng Sơn, kịch bản Chu Hồng Vân và Nguyễn Tuấn Thành) cũng để lại nhiều ấn tượng với công chúng. Từ câu chuyện trong một gia đình quan chức - Chủ tịch tỉnh Khắc Chính (NSƯT Mạnh Cường thủ vai), phim đề cập tới những vấn đề bức xúc liên quan đến cả xã hội. Trong đó có vấn đề chạy chức, chạy quyền, chạy các dự án dẫn đến hủy hoại môi trường sống, ảnh hưởng đến đời sống dân nghèo.
Mạch phim chính luận tiếp tục nối dài và hứa hẹn tạo nên cơn sốt với khán giả bởi từ 4/11, khán giả cả nước sẽ được theo dõi bộ phim chính luận Sinh tử (đạo diễn NSND Khải Hưng và NSƯT Mai Hiền; kịch bản Phạm Ngọc Tiến). Nhà sản xuất phim Sinh tử chia sẻ, bộ phim này gặp không ít khó khăn trong việc thực hiện, từ việc lựa chọn diễn viên, bối cảnh và thay đổi các vấn đề để phù hợp với thực tế. Theo đó, Sinh tử đề cập đến “liên minh ma quỷ” giữa người nắm quyền lực, người thực thi pháp luật và doanh nghiệp ở một địa phương giả định. Liên minh này đã tạo nên nhóm lợi ích, thao túng cả bộ máy chính quyền, tác động vào các chính sách của địa phương đó. Khi xem phim, khán giả sẽ thấy sự tha hóa quyền lực đã làm mất đi niềm tin của người dân với cán bộ lãnh đạo nhưng cũng chứng kiến rất rõ sự dấn thân bảo vệ lẽ phải để đem lại sự công bằng cho xã hội. Điểm nổi bật và hứa hẹn tạo nên sự hấp dẫn của Sinh tử, theo nhà sản xuất phim, đó là sự quyết liệt đấu tranh chống tham nhũng của ủy ban kiểm tra, viện kiểm sát, cơ quan công an và báo chí. Bí thư Tỉnh ủy Văn Thành Nhân (NSND Trọng Trinh) - một cán bộ luân chuyển đã không ngại va chạm, mạnh mẽ đưa ra những quyết định kỷ luật cán bộ làm trong sạch bộ máy... Ngoài ra, bộ phim này không chỉ có bối cảnh trong nước mà còn mở rộng không gian quay sang Lào và Thái Lan, tạo nên những thước phim mới lạ, hấp dẫn.
Có thể nói, phim chính luận với những đề tài gai góc, vấn đề “nóng” được dư luận xã hội quan tâm đã, đang được các nhà làm phim nước ta quan tâm. Theo NSƯT Đỗ Thanh Hải, dù phim về đề tài chính luận luôn thách thức giới làm nghề bởi sự khô khan, khuôn mẫu, tuy nhiên, bằng sự lao động nghiêm túc, sáng tạo và dấn thân, các nhà làm phim đã cố gắng cởi bỏ vỏ bọc đó, đem đến cho khán giả những bộ phim mang đậm hơi thở thời đại, tạo nhiều cảm xúc với người thưởng thức. Bên cạnh đó, các bộ phim còn gửi gắm thông điệp lòng tốt sẽ chinh phục mọi người, sự ngay thẳng cuối cùng sẽ chiến thắng.