Trước thềm phán quyết của Tòa trọng tài thường trực về vụ kiện của Philippines liên quan đến yêu sách chủ quyền của Trung quốc ở Biển Đông, Trung quốc liên tục gia tăng các hành động gây hấn và ngang ngược tuyên bố sẽ không tuân thủ phán quyết của Toà. Những hành động của Trung quốc không mới, nhưng vì sao Trung quốc lại liên tục có những hành động như vậy? Dưới nhiều góc nhìn, giới phân tích cho rằng những lời lẽ khiêu khích, những hành động ngang ngược của Bắc Kinh thực chất phản ánh sự đuối lý và sự bất lực cuả nước này khi họ không thể “biến không thành có, biến trắng thành đen” trong vấn đề Biển Đông.
Căng thẳng gia tăng
Càng gần đến ngày Toà Trọng tài thường trực (thành lập theo Phụ lục VII Công ước Luật biển LHQ, UNCLOS) ra phán quyết cuối cùng về vụ Philippines khởi kiện Trung Quốc, bầu không khí trên Biển Đông ngày càng nóng lên. Sau nhiều lần tuyên bố bác bỏ phán quyết của Toà Trọng tài thường trực, không chỉ tiến hành tập trận trên Biển Đông, hăm doạ các nước liên quan có tranh chấp, đổ lỗi cho Mỹ là nguyên nhân khơi mào căng thẳng, Trung Quốc còn “lẳng lặng” vận động hành lang, tìm kiếm sự ủng hộ từ nhiều nước chẳng liên quan, hòng bao biện cho cái gọi là “chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông”.
Nhưng dù có bao biện đến mấy, thì sự đuối lý và bất lực của Trung Quốc vẫn cứ lộ ra trước thanh thiên bạch nhật. Xin nhắc lại rằng từ tháng 1/2013, Philippines đã nộp đơn khởi kiện Trung Quốc ra Tòa trọng tài. Philippines đã nêu ra 15 điểm kiện Trung Quốc, đề nghị phân xử 4 nhóm vấn đề, trong đó có việc làm rõ tính pháp lý của “đường 9 đoạn”, còn gọi là “đường lưỡi bò” của Trung Quốc. Thứ hai, quy chế pháp lý của những thực thể đảo, đá, bãi ở Biển Đông. Thứ ba là bãi cạn Scarborouth và thứ tư là về các vấn đề liên quan đến nghĩa vụ bảo vệ môi trường, tự do hàng hải.
Ngày mai (12/7) Toà sẽ ra phán quyết cuối cung về vụ kiện của Philippines.
Trung quốc đã bác bỏ đơn kiện của Philippines, ngang ngược cho rằng Toà trọng tài thành lập theo Phụ lục VII không đủ tư cách pháp nhân để thụ lý vụ kiện. Trung Quốc tự mình đưa ra những lý lẽ riêng bất chấp các thực tiễn pháp lý và án lệ quốc tế, cốt “cả vú lấp miệng em” giành lấy phần lợi cho mình. Thậm chí, trước công luận quốc tế, ông Đới Bỉnh Quốc, một nhà ngoại giao kỳ cựu của Trung quốc còn lớn tiếng gọi phán quyết sắp tới của Toà trọng tài “chỉ là tờ giấy lộn không hơn không kém”.
Sự đuối lý của Trung quốc
Thực tế cho thấy nếu có đầy đủ chứng cứ phản biện, có lẽ Trung Quốc không cần phải lớn tiếng đến vậy. Nếu có chứng cứ lịch sử chứng minh chủ quyền ở Biển Đông, có lẽ Trung Quốc không cần mất công tới tận châu Phi thuyết phục các quốc gia không liên quan ủng hộ mình. Rõ ràng, nỗi lo sợ bị lật tẩy và sự bất lực buộc Trung Quốc phải toan tính bằng mọi giá, cho dù cái giá phải trả chính là uy tín và danh dự.
Thay vì cùng ngồi lại đàm phán với các nước ASEAN, Trung Quốc đã phớt lờ tất cả. Trung quốc tự đặt mình ra ngoài luật chơi chung, bỏ qua những chuẩn mực quốc tế căn bản là sự tôn trọng và đối thoại. Điều đó đi ngược lại với những gì mà Trung Quốc vẫn thường nói về giá trị của hoà bình, hợp tác và hữu nghị; đi ngược lại với những tuyên bố về chính sách “trỗi dậy hoà bình” mà Trung Quốc thường nêu ra.
Dù tuyên bố sẽ không chấp nhận bất kỳ phán quyết nào của Toà trọng tài về Biển Đông, nhưng với những gì đang diễn ra-không thể phủ nhận rằng Trung Quốc đang lo sợ phán quyết của Toà sẽ gây bất lợi cho họ “Người Trung Quốc thật sự rất lo lắng về việc yêu sách đường chín đoạn của họ có thể sẽ bị tuyên bố là trái với Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS)”, ông Bonnie Glaser, một chuyên gia phân tích quốc tế (Trung tâm Nghiên cứu quốc tế Mỹ) nói.
Thời điểm này-1 ngày trước khi Toà Thường trực ra phán quyết, đã có nhiều giả thuyết được đưa ra. Dù là kết quả nào, chắc chắn nó cũng sẽ tác động mạnh mẽ đến tình hình an ninh khu vực. Nếu vẫn tiếp tục bác bỏ phán quyết của Toà và thực thi các biện pháp trả đũa, liệu tuyên bố về một nước “Trung quốc trỗi dậy hoà bình” có còn ý nghĩa với thế giới nữa hay không? Các nước liệu còn lòng tin với một cường quốc như Trung quốc nữa hay không? Đó là những câu hỏi mà Trung quốc phải cân nhắc và tính toán một cách cẩn trọng. Nếu tiếp tục hành xử như hiện nay, Trung Quốc sẽ không chỉ đánh mất uy tín với tư cách là một thành viên của UNCLOS mà còn phá hỏng hình ảnh một cường quốc thân thiện, hiền hòa, “cai trị bằng pháp luật” như những gì mà các nhà lãnh đạo Trung quốc đang cố gắng xây dựng./.