Gần đây, dư luận lại xôn xao khi tập 1 cuốn Truyện cổ tích Việt Nam (NXB Kim Đồng) có đưa vào tình tiết mẹ con Thạch Sanh... cởi truồng, mặc chung quần và Thạch Sanh chém trăn tinh “phọt óc” vào trong sách. Nhận thấy tình tiết này “có vấn đề”, Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) đã có công văn yêu cầu đơn vị xuất bản cuốn sách trên phải đưa ra hướng giải quyết trước ngày 2/4.
Nhiều loại “sách rác”
Năm 2014 có thể được xem là “năm của sách rác” khi nhiều cuốn sách được phát lộ có những sai sót không thể chấp nhận. Điển hình và gây ra nhiều “choáng váng” nhất là sách ở thể loại tham khảo (đặc biệt là sách từ điển) như cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh do tác giả Vũ Chất biên soạn. Nhiều người cho rằng, cách giải thích khái niệm trong cuốn từ điển của Vũ Chất quá đơn giản, có những từ chỉ ghép với nhau một cách cơ học, thậm chí nhiều từ ngữ lại sai lệch về bản chất. Trong đó, một số từ được giải thích với ý nghĩa rất ngô nghê và thô như: Đồn trưởng là trưởng đồn; lâu đài là lầu và đền đài; thơ ngây là ngây thơ; cào cấu là vừa cào vừa cấu; nắn bóp là nắn và bóp; bế mạc là hết dứt buổi hát; bản sắc là màu tự nhiên; bóng đèn: bóng làm bằng chai trong có tim đốt được bằng hơi điện; bia: tấm đá có khắc tên ngày giờ chết trước mả...
Bìa cuốn Truyện cổ tích Việt Nam tập 1, trong sách có truyện Thạch Sanh với chi tiết miêu tả bạo lực và phản cảm.
Bên cạnh đó, 3 cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh (từ lớp 1 đến lớp 5) do hai tác giả Khắc Trí - Trọng Tấn biên soạn cũng được xem là một “thảm họa” không thua kém gì cuốn sách của tác giả Vũ Chất. Trong cuốn từ điển của Khắc Trí - Trọng Tấn “giới thiệu” rất nhiều từ “nhạy cảm” và “người lớn” không phù hợp với lứa tuổi học sinh như: Đĩ; Đĩ đực; Bao cao su; Điếm; Đĩ điếm; Quang dẫn; Triết thuyết; Duy vật; Trinh; Trinh tiết; Màng trinh; Bán dâm; Bạo dâm; Cuồng dâm.
Hết sách từ điển đến lượt sách tham khảo dành cho lứa tuổi thiếu nhi cũng “nổi loạn”. Cuối năm 2014, công chúng thấy khó hiểu xen lẫn tâm trạng phẫn nộ khi phát hiện một số cuốn sách trong bộ sách Hỏi đáp nhanh trí có nội dung rất nhảm. Trong Hỏi đáp nhanh trí có những nội dung hỏi - đáp như: Mụn trứng cá mọc ở đâu bạn sẽ thấy yên tâm? - Mọc trên mặt người khác; Làm thế nào để tóc không bị rụng? - Cạo trọc đầu đi; Thứ gì là vũ khí sắc bén nhất của người phụ nữ? - Nước mắt… Tất cả các phần hỏi - đáp ấy đều dành cho lứa tuổi thiếu nhi, nhưng xét về độ tuổi của các em thì liệu rằng những nội dung ấy có thật sự bổ ích, đúng đắn và mang tính giáo dục?!
Từ truyện Thạch Sanh, “đánh phủ đầu” tất cả
Tưởng như những câu chuyện không hay về sách sẽ tạm lắng xuống nhờ sự vào cuộc mạnh mẽ của cơ quan chức năng trong những vụ việc nói trên (tịch thu, phạt tiền, tiêu hủy...). Tuy nhiên, những ngày đầu năm 2015 cũng như gần đây, không ít cuốn sách cho học sinh vẫn có nội dung, chi tiết, ngôn từ chưa phù hợp với tuổi các em nhỏ.
Đầu tiên phải nói đến cuốn truyện tranh Trưng Nữ Vương khởi nghĩa Mê Linh (NXB Giáo dục), tại trang 30 - 31 cuốn sách nói đến chi tiết Mã Viện hạ kế bắt quân sĩ cởi quần giao chiến. Trong đó có đoạn viết: “Các đội nữ binh của hai Bà trông thấy rất xấu hổ, ngượng ngùng quay đi, nhuệ khí vì thế mà suy giảm rất nhiều”. Với chi tiết này, dù đúng hoặc chưa đúng với lịch sử thì nhiều người vẫn tỏ ra bức xúc, bởi chi tiết quân thù là nam giới “tụt quần” để chiến đấu với “đội nữ binh” là không thể chấp nhận vì dễ kích thích ý tưởng và sự liên hệ trong thực tế cho các em học sinh. Bên cạnh phần diễn đạt bằng ngôn ngữ là hình vẽ minh họa thể hiện bên quân Mã Viện “tụt quần” còn quân của Trưng Nữ Vương phải quay mặt đi, rõ ràng là quá phản cảm. Một chuyên gia về văn hóa Việt Nam chia sẻ, thông tin Mã Viện dùng hạ kế cho quân sĩ tụt quần để các nữ binh trong đội quân của Trưng Vương thất bại không có trong chính sử; và giả thiết nếu có thì cũng không nên đặt vấn đề đó ra.
Và gần đây, người dân tiếp tục phát hiện trong tập 1 bộ sách Truyện cổ tích Việt Nam (Tác phẩm dành cho lứa tuổi thiếu nhi, NXB Kim Đồng tái bản tháng 10/2014) có những chi tiết không phù hợp với các em nhỏ. Sách có đoạn: “Thạch Sanh con ơi! Mẹ phải chết đây con ạ! Con sống được là nhờ xóm nhờ làng, vậy khi con khôn lớn, con phải hết lòng vì làng vì xóm” - Nói rồi bà cởi chiếc quần độc nhất của mình trao cho con - “Con cũng đã lớn rồi đấy, cởi truồng mãi thế người ta cười cho, hãy giữ lấy cái quần này của mẹ mà mặc” và phần sau có đoạn miêu tả “Thạch Sanh giơ búa nhè giữa đầu Trăn bổ xuống thật mạnh, nó bị vỡ đầu, óc phọt ra chết tươi”. Người đọc nhận thấy trong các đoạn văn này sự phản cảm với “bà cởi chiếc quần độc nhất” và tính bạo lực qua cách diễn đạt “óc phọt ra chết tươi”.
Nhận thấy nội dung không phù hợp trong việc giáo dục trẻ em từ đó gây ra những tranh cãi trong xã hội; Cục Xuất bản, In và Phát hành đã “hỏa tốc” gửi công văn yêu cầu NXB Kim Đồng thẩm định lại nội dung sách, chủ động đề xuất phương án xử lý với cuốn Truyện cổ tích Việt Nam (tập 1) và có văn bản báo cáo Cục xuất bản trước ngày 2/4. Đáng nói hơn, từ vụ việc này, Cục Xuất bản, In và Phát hành đã có Công văn 1430/CXBIPH-QLXB gửi tất cả các NXB. Trong công văn, Cục Xuất bản yêu cầu tất cả các NXB phải lựa chọn và biên tập kỹ nội dung từng xuất bản phẩm. Nội dung và hình thức trình bày, hình vẽ minh họa phải phù hợp với thuần phong mỹ tục của Việt Nam và tâm sinh lý từng lứa tuổi. Ghi rõ đối tượng phục vụ, lứa tuổi bạn đọc ngoài bìa một bản phẩm...
Tại Hội nghị triển khai công tác xuất bản, phát hành năm 2015 do Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức mới đây, ông Chu Hòa - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành thẳng thắn thừa nhận một số NXB buông lỏng quản lý, chạy theo lợi nhuận, bỏ qua quy trình xuất bản nên để lại những hậu quả khôn lường cho xã hội. Trong đó, những sai phạm về sự kiện, thời gian, nhân vật lịch sử ảnh hưởng tới kiến thức lịch sử của cả thế hệ sau.
Phạm Quỳnh
