Mùa lễ hội 2013 đang đến gần, cùng với lịch nghỉ Tết dài dự báo lượng người dân tham gia vui xuân, lễ hội sẽ rất lớn. Với quyết tâm đưa hoạt động lễ hội vào nề nếp và thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trong lễ hội, Bộ VH-TT&DL đã bắt đầu triển khai phương án quản lý từ cấp trung ương đến địa phương với đủ các quy định, chủ trương, hướng dẫn, chỉ đạo, tuyên truyền… Song kết quả vẫn còn phải trông chờ rất nhiều vào ý thức của người dân!
Mạnh tay đưa lễ hội vào nề nếp
Để quản lý tốt công tác tổ chức lễ hội, trước thềm lễ hội 2013, các cơ quan quản lý đã bắt đầu lên phương án tổ chức. Từ cuối tháng 12/2012, Bộ VH-TT&DL đã ra Chỉ thị số 265/CT-BVHTTDL ngày 18/12/2012 về việc tăng cường công tác quản lý, tổ chức và thực hiện nếp sống văn minh trong hoạt động lễ hội. Trên cơ sở Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 21/12/2012 của Ban Bí thư về việc đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, trọng tâm của công tác quản lý lễ hội trong năm 2013 được xác định bao gồm 3 điểm: thực hiện tiết kiệm; đưa lễ hội vào nề nếp trong đó có việc quản lý công đức, giọt dầu, vệ sinh môi trường, cấm đốt vàng mã, in tiền nhái tiền Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, nhân rộng mô hình quản lý lễ hội Đền Trần (Nam Định) và phát huy vai trò của cán bộ Đảng viên trong việc nâng cao nhận thức tham gia lễ hội của người dân. Một trong những yêu cầu của Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh đối với các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ VH-TT&DL, các Sở VH-TT&DL địa phương là phải thường xuyên và đột xuất thanh kiểm tra, xử lý nghiêm các biểu hiện tiêu cực, lợi dụng lễ hội để hoạt động mê tín dị đoan, cờ bạc, thu lợi bất chính và các biểu hiện không lành mạnh khác để đảm bảo cho lễ hội được vui tươi, lành mạnh, an toàn, tiết kiệm, phát huy được các giá trị văn hoá truyền thống.
 Cần quyết liệt xử lý để những hình ảnh phản cảm như thế này không diễn ra tại các lễ hội. |
Mới đây nhất, ngày 18/1 vừa qua, Bộ VH-TT&DL đã tổ chức Hội nghị trực tuyến tại ba điểm cầu Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh với sự tham gia của lãnh đạo Sở VH-TT&DL của 37 tỉnh/thành trong cả nước để triển khai công tác quản lý lễ hội trong năm 2013. Tại Hội nghị, Bộ đã yêu cầu các địa phương có lễ hội lớn như Phú Thọ (Đền Hùng), Hà Nội (Chùa Hương), Hải Dương (Côn Sơn – Kiếp Bạc), Quảng Ninh (Yên Tử), Nam Định (Phủ Giày, Đền Trần), An Giang (Bà chúa xứ núi Sam)… phải xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể phương án tổ chức phân luồng, phân tuyến giao thông, đảm bảo an toàn, an ninh trật tự, bố trí bãi trông giữ phương tiện giao thông cho khách, tránh ách tắc cục bộ làm cản trở lưu thông của du khách tham dự lễ hội, không gây ảnh hưởng, làm sai lệch giá trị của di tích, danh thắng. Năm nay, Bộ sẽ thành lập 8 mũi kiểm tra lễ hội. Bắt đầu từ ngày 22/1, các đoàn kiểm tra sẽ về các địa phương để kiểm tra công tác tổ chức lễ hội trước và sau Tết Nguyên đán Quý Tỵ nhằm đảm bảo các lễ hội diễn ra văn minh, an toàn, tiết kiệm, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân.
Cái khó nằm ở ý thức của người dân
Không phải đến mùa lễ hội năm nay, các cấp quản lý mới quyết tâm siết chặt công tác quản lý lễ hội. Từ nhiều năm trước, năm nào khi vào mùa lễ hội cũng có hàng loạt văn bản, quy định, chỉ thị được ban hành; các đoàn kiểm tra được cử đi đến từng địa phương để giám sát, đôn đốc công tác tổ chức nhằm chấn chỉnh, đưa hoạt động lễ hội vào nề nếp. Tuy nhiên, như phản ánh của dư luận, dù có sự nỗ lực và theo dõi thường xuyên, nhưng tại không ít lễ hội vẫn tái diễn những hình ảnh phản cảm. Tình trạng quá tải, lộn xộn, ùn tắc giao thông, tư thương nâng giá chặt chém du khách… vẫn “mắt thấy tai nghe” tại một số nơi như đền Bà Chúa Kho, đền Kiếp Bạc, Phủ Giày, hội Lim... Đáng nói hơn, trong tình trạng lộn xộn, quá tải đó, người dân lại không có sự điều chỉnh hành vi cho đúng mực và có văn hóa. Các nhà quản lý và nghiên cứu văn hóa đã phải thốt lên rằng, ý thức người tham gia lễ hội gần đây có quá nhiều biểu hiện lệch lạc, thiếu hiểu biết. Cảnh tượng ném tiền xuống giếng cổ, lên mặt trống đồng, bằng mọi cách để nhét tiền vào tay tượng Phật rồi xô đẩy, chen lấn với những mâm lễ chất cao ngồn ngộn diễn ra khá nhiều tại các lễ hội. Hay hình ảnh những nam thanh nữ tú ăn mặc sành điệu nhưng lại ngang nghiên có các hành vi thiếu văn hóa, vứt rác bừa bãi mặc cho phía trước họ là các nhân viên vệ sinh môi trường đang cặm cụi thu gom. Tại nhiều lễ hội, BTC liên tục ra rả phát đi những thông điệp trên loa truyền thanh hoặc bằng các biển báo, biển chỉ dẫn yêu cầu giữ vệ sinh môi trường, trật tự an toàn cho lễ hội, các quy tắc, quy định chung… song đa phần người đi lễ chỉ chú tâm đến chuyện lễ mà bỏ qua mọi lời nhắc nhở.
Về những tồn tại này, ông Phạm Xuân Phúc - Phó Chánh Thanh tra Bộ VH-TT&DL cho rằng: Hiện nay, chế tài xử phạt các vi phạm trong hoạt động lễ hội còn quá nhẹ, chưa đủ sức răn đe. Năm 2012, số tiền thu công đức tại các lễ hội lên tới gần 300 tỷ đồng, trong khi đó, số tiền xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động lễ hội chỉ vỏn vẹn 21 triệu đồng. Nhiều vi phạm sẽ vẫn còn tiếp tục trong mùa lễ hội 2013 nếu không có các quy định, chế tài rõ ràng, các hình thức nặng hơn để xử lý. Đó là chưa kể, hiện Thanh tra Bộ không có lực lượng để tổ chức cưỡng chế nên nhiều vi phạm đâu vẫn hoàn đấy, tái diễn từ năm này qua năm khác.
Tuy nhiên, ở một góc nhìn rộng hơn, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Huỳnh Vĩnh Ái lại đặc biệt lưu ý việc xử lý các vi phạm trong lễ hội bằng biện pháp đức trị. Theo ông Ái, không nên xử lý tất cả các vi phạm bằng biện pháp hành chính, không phải cứ phạt thật nặng là giải quyết được vấn đề mà nên bằng phương pháp tuyên truyền, giáo dục, nêu gương để người dân dần dần có sự thay đổi hành vi. Dù các cơ quan chức năng, Ban quản lý, ban tổ chức lễ hội có nỗ lực, quyết tâm, cứng rắn đến mấy mà người đi lễ không tự làm chủ và điều chỉnh hành vi ứng xử của mình thì vẫn rất khó để có thể đảm bảo được mọi vấn đề như an toàn, an ninh trật tự, vệ sinh môi trường… tại các lễ hội – ông Ái khẳng định!
Cùng với sự vào cuộc quyết liệt của các cấp quản lý, mỗi người dân khi tham gia lễ hội hãy chú ý nâng cao ý thức văn hóa trong mỗi hành vi, ứng xử của mình để những mùa lễ hội diễn ra an toàn, lành mạnh, hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.
Liên Nhi