Mặc dù nhân loại đã tạo ra nhiều phát minh sáng chói, nhưng trong quá trình nghiên cứu, các nhà khoa học đã gặp phải không ít khó khăn, kể cả dư luận lẫn những người trong cuộc chỉ vì lòng tham, ghen ghét và đố kỵ.
Phát minh nhiễm sắc thể xác định giới tính
Theo trang tin Listverse của Mỹ số cuối tháng 5/2017, nếu không có nữ tiến sĩ di truyền học người Mỹ, Nettie Stevens thì nhân loại vẫn chưa hiểu điều gì đã quyết định giới tính của con người, thậm chí còn cho rằng do môi trường tạo nên. Nhờ khám phá tầm quan trọng của nhiễm sắc thể Y trong việc xác định giới tính của một số loài nhất định, quan niệm ấy mới thay đổi. Đương thời, giới chuyên môn cứ nghĩ rằng Nettie Stevens là trợ lý cho nhà khoa học nổi tiếng Thomas Morgan mà không biết rằng hầu hết các phát kiến của bà đều được thực hiện độc lập. Chính “ông thầy” Thomas Morgan lúc đầu cũng bài bác các ý tưởng của Stevens về nhiễm sắc thể Y, nhưng sau, vào năm 1905, ông và cả thế giới đều phải công nhận công trình phát hiện của Stevens.
Nettie Stevens và nghiên cứu nhiễm sắc thể xác định giới tính
Nettie Stevens là nhà khoa học tiên phong khi chứng minh rằng giới tính hoàn toàn không do yếu tố môi trường mà nhờ nghiên cứu loài sâu bướm (mealworms) và các vi khuẩn biển nhỏ, Stevens phát hiện thấy các nhiễm sắc thể giới tính đặc biệt kích hoạt sự phát triển của hoóc-môn quyết định giới tính ở nhiều loài. Stevens thực sự là một học giả dày dặn kinh nghiệm, thông minh và chăm chỉ. Bà từng tốt nghiệp đại học mà thời đó phụ nữ làm khoa học cực kỳ hiếm, bà cũng được trao bằng thạc sĩ về sinh học trước khi có bằng tiến sĩ ở Đức năm 1903.
Công lao của Nettie Stevens trong nghiên cứu nói trên là rất lớn nhưng thành tựu của bà lại bị người khác cướp công, người ta cho rằng là phụ nữ lại là trợ lý thì làm gì có công trình nghiên cứu khoa học. Ngay cả “ông thầy” Thomas Hunt Morgan lúc đầu cũng bài bác các phát kiến của Stevens về nhiễm sắc thể Y, nhưng sau, vào năm 1905, ông và cả thế giới đều phải công nhận công trình của bà. Chuyện bắt đầu từ hệ tư tưởng coi thường phụ nữ, coi phụ nữ chân yếu tay mềm nên dư luận đã bỏ qua những ý tưởng của bà. Trong khi Stevens nghiên cứu sinh tiến sĩ, có ba ông thầy giám sát là Thomas Hunt Morgan, Edmund Wilson và M. Carey Thomas. Stevens đã công bố tác phẩm của mình với tư cách là một sinh viên tốt nghiệp và do bà qua đời quá sớm vì ung thư vú năm 1912, nên chưa được công nhận giáo sư, điều này hiển nhiên nghiên cứu của Stevens là của các ông thầy này.
Ai tìm ra virút gây bệnh AIDS?
Khi Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS) bùng phát lần đầu đã làm cho thế giới hoảng loạn vì không ai biết nguyên nhân do đâu. Tưởng chừng bế tắc, thì một ánh sáng cuối đường hầm loé lên, virút gây bệnh đã được phát hiện, nhưng ngay từ đầu, phát hiện trên đã gây nhiều tranh cãi, đặc biệt, ai là người có công tìm ra virút gây bệnh AIDS.
Năm 1983, Luc Montagnier người Pháp đã tìm thấy con virút được cho là thủ phạm gây AIDS, được đặt tên là lymphadenopathy retrovirus (LAV). Tuy nhiên, khi Montagnier gửi virus của mình để kiểm chứng, thì ông lại vô tình gửi một loại virút khác mạnh hơn, gọi là LAI. Cũng vào thời điểm này, một người khác tên là Robert Gallo cũng phát hiện ra một loại virút IIIB mà ông ta tin là thủ phạm gây bệnh. Montagnier và cộng sự của mình Francoise Barre-Sinoussi cuối cùng đã được trao giải Nobel mặc dù virút của Robert Gallo cũng giống hệt với virút LAI. Điều này khiến cho sự hợp tác cũng như tranh cãi kéo dài, bởi Robert Gallo một mực khẳng định chính ông mới là người xứng đáng được công nhận tìm ra virút gây bệnh AIDS chứ không phải Montagnier và Francoise Barre-Sinoussi.
Những rắc rối xung quanh thuyết tiến hóa
Charles Darwin là cha đẻ của tiến hóa và là nhà tự nhiên học tài năng nhất thế giới. Ông từng nghiên cứu về sinh học vào thời điểm khi không hề có Google, máy ảnh hay máy tính xách tay... Darwin khởi hành chuyến khảo sát Nam Mỹ trên tàu HMS Beagle, nó giúp ông tìm ra ý tưởng tiến hóa. Ông đã vẽ hàng ngàn bức tranh về các loài mà con người chưa biết và gửi chúng trở lại Oxford để được nghiên cứu sâu hơn.
Charles Darwin và nghiên cứu về thuyết tiến hóa
Khi trở lại Anh, Darwin nuôi một ý tưởng mới, tiếp tục theo đuổi ý tưởng tiến hóa, chủ yếu nghiên cứu về bọ cánh cứng và cho ra đời cuốn Nguồn gốc của các loài. Cuốn sách được xuất bản vào tháng 11 năm 1859, khoảng 10 năm sau khi nó được hoàn thành. Trong thời gian này, ông đã chia sẻ suy nghĩ của mình lẫn những bản vẽ mà ông tạo ra với một thanh niên tên là Alfred Russel Wallace, tuy còn rất trẻ nhưng đã say mê chủ nghĩa tự nhiên của Darwin.
Sau khi nghe về các lý thuyết của Darwin, Wallace đã đi đến kết luận tương tự về tiến hóa. Wallace bắt đầu tự viết sách về tiến hóa và có ý định xuất bản. Trong khi đó, Darwin đã giữ lại ấn bản vì hai lý mà ông đoán trước. Thứ nhất, để bảo vệ vợ và con gái, và thứ hai là bảo vệ trước cộng đồng tôn giáo xung quanh. Darwin lo sợ rằng quan điểm vô thần về cách loài người tiến hóa sẽ gặp phải sự tức giận và bạo lực. Mặc dù điều ông dự đoán không sai, nhưng mối đe dọa đối với người thân và người bạn ông tin tưởng nhất cũng như thuyết tiến hóa mà ông phát minh là có cơ sở, nên cuối cùng buộc Darwin phải xuất bản cuốn sách nổi tiếng của mình.
Trong cuốn Nguồn gốc muôn loài (The Origin of Species) ông đã đưa ra một quan điểm có tính cách mạng, rằng, tất cả các loài sinh vật, từ con kiến cho đến con voi, đều nằm trong vòng chọn lọc của tự nhiên. Những con vật thích nghi với tự nhiên sẽ tồn tại, những con không thích nghi sẽ bị diệt vong. Nhà thờ và công chúng đã bị sốc nặng qua cuốn sách trên. Họ thốt lên: “Con người do Chúa trời tạo ra... Con người là loài siêu đẳng, độc nhất vô nhị.” Những cuộc tranh cãi bùng lên xoay quanh một quan điểm cốt tử sự sống trên Trái Đất diễn ra như thế nào. Lý thuyết tiến hóa của Darwin đã được toàn thể cộng đồng khoa học chấp nhận vào khoảng những năm 1930-1950, thừa nhận chọn lọc tự nhiên là cơ chế tiến hóa của sự sống
Rắc rối xung quan chuỗi xoắn kép DNA
Việc khám phá ra hình dạng DNA được xem là một trong những phát minh “sáng chói và quan trọng nhất” trong lịch sử y khoa nhân loại. Nó cho phép các nhà khoa học thực sự hiểu được cơ chế hoạt động cũng như mối liên kết của DNA, tạo ra rất nhiều đột phá trong lĩnh vực sinh học. Nhóm “khám phá ra” hình dạng xoắn kép DNA đã được trao giả Nobel y sinh vào năm 1962, đó là James Watson, Francis Crick, và một người ít được nhắc đến là Rosalind Franklin. Đơn giản, Rosalind Franklin là phụ nữ nhưng đóng góp của bà trong dự án này lại quan trọng hơn cả. Giải Nobel được trao cho bộ ba, 4 năm sau cái chết sớm của Rosalind vì bệnh ung thư buồng trứng ở tuổi 37, nếu còn sống, chắc chắn Rosalind Franklin sẽ làm đến cùng để bảo vệ cho phát minh chính đáng của mình.
Mặc dù Rosalind Franklin đã làm việc cùng một phòng thí nghiệm với Maurice Wilkins vì cả hai đều nghiên cứu DNA nhưng thời gian này, phụ nữ không có quyền truy cập đầy đủ vào các phòng thí nghiệm. Rosalind và Maurice được cho là có hiềm khích, mặc dù tài năng ngang nhau, nhưng Wilkins đối xử với Franklin như thể trợ lý. Trong suốt thời gian dài Watson, Crick và Maurice Wilkins cố tình loại Rosalind Franklin ra khỏi danh sách để cử, nhưng công lao của bà quá lớn buộc phải chấp nhận.
Dựa trên một nghiên cứu nhiễu xạ tia X của Rosalind Franklin, Crick và Watson mới biết được rằng phân tử DNA có hình dạng như một cầu thang xoắn ốc. Bốn nhân tố hóa học khác nhau tạo nên các “bậc thang” trong chuỗi xoắn kép và lặp lại với một trình tự đa dạng, tạo nên mã di truyền. Mã di truyền có trong gen, đơn vị mã hóa cho các protein. Protein chính là chất đảm nhiệm hầu hết các chức năng của một hệ thống sống.
