Tháng 1/2014, tờ Guardian của Anh đã công bố 6 dự báo y học tiêu biểu trong năm và giờ đây sau một năm nhìn lại, tờ báo này đã tổng kết, tự đánh giá mức độ chính xác của các dự báo nói trên. Theo Guardian, đây là cách làm giúp ra họ đưa ra những dự báo sát hơn với thực tế cho những năm tiếp theo.
Dự báo 1: Tỷ lệ thành công của kỹ thuật IVF được cải thiện sau 20 năm trì trệ
Năm 2014, Guardian đưa ra dự báo nói trên dựa vào kỹ thuật mới sử dụng máy ảnh ghi hình ghi lại thời gian, được lắp ngay bên trong lò ấp phôi IVF. Về mặt công nghệ không có gì mới, nhưng mới ở chỗ áp dụng để giải quyết một vấn đề. Theo các chuyên gia về phôi, cần kiểm tra quá trình phát triển của phôi để đánh giá khả năng tồn tại sau khi cấy trở lại cũng như khi di chuyển ra vào lồng ấp tác động đến tiến trình phát triển của phôi. Ưu điểm của kỹ thuật này là không phải gỡ bỏ các phôi khỏi lò ấp mà vẫn quan sát được quá trình phát triển của chúng.
Kỹ thuật IVF đã mang lại kết quả khả quan hơn.
Theo Tổ chức Thụ thai nhân tạo Anh (HFEA), dự báo nói trên đạt mức chính xác 5/10, tuy nhiên việc ứng dụng công nghệ này tại Anh vẫn còn hạn chế. Chắc chắn “yếu tố phòng thí nghiệm” chỉ là một phần của quá trình sinh sản nhân tạo phức tạp, tương lai sẽ phát triển sôi động và được xem là công nghệ “tạo em bé” khả thi, giúp những người hiếm muộn có cơ may được làm cha, làm mẹ.
Dự báo 2: Sàng lọc ung thư buồng trứng ngày càng hiệu quả
Các phương pháp sàng lọc ung thư buồng trứng đã từng được triển khai từ tháng 8/2013, riêng xét nghiệm máu để kiểm chứng hàm lượng protein CA125 được xem là rất mới, khả thi đối với bệnh ung thư buồng trứng. Xét nghiệm này đã được sử dụng để đánh giá nguy cơ phát triển ung thư buồng trứng ở phụ nữ. Dự báo nói trên có độ chính xác 2/10, tuy chưa cao nhưng tại Anh nó vẫn mang tính thời sự, giúp chị em cảnh giác với căn bệnh nguy hiểm này.
Dự báo 3: Những khám phá mới về bệnh mất trí nhớ
Dự báo của Guardian được dựa vào “bước đột phá lịch sử” từ tháng 12/2013, theo đó các nhà khoa học Anh tìm ra một loại thuốc mới có khả năng trị được bệnh thoái hóa thần kinh não. Trong nghiên cứu, các nhà khoa học đã gây nhiễm prion ở chuột hay còn gọi là bệnh Creutzfeldt-Jakob (bệnh bò điên). Đặc thù của căn bệnh này là tích tụ protein bất thường trong não, gây hủy hoại tế bào não và làm suy giảm trí nhớ, tạo ra các rối loạn về hành vi. Việc hình thành các protein bất thường tương tự như trong quá trình gây bệnh Alzheimer, mặc dù prion không hề liên quan đến Alzheimer. Để ngăn chặn bệnh, khoa học đã tìm thấy các loại thuốc mới chuyển từ “mở” sang “tắt”, làm ngưng quá trình hủy hoại tế bào não và cuối cùng làm giảm bệnh prion. Đây là lần đầu tiên khoa học ngăn chặn được quá trình gây tổn thương não. Thuốc trị Alzheimer hiện có mới chỉ làm giảm tốc độ chết ở tế bào.
Dự báo đạt độ chính xác 5/10, được cộng đồng khoa học chào đón nồng nhiệt, tạo tiền đề ra đời thế hệ thuốc mới hiệu quả cao hơn. Tuy nhiên, theo Guardian thì cũng phải mất 15 năm nữa căn bệnh này mới được chế ngự.
Dự báo 4: Phẫu thuật nội soi ngày càng phổ biến
Dự báo này của Guardian được dựa trên thủ thuật mang tên Phẫu thuật nội soi qua các lỗ mở tự nhiên (NOTES). Đây là một ý tưởng đơn giản, thay vì rạch mổ, người ta tận dụng các lỗ tự nhiên của cơ thể, chẳng hạn như miệng, niệu đạo hay âm đạo. Lợi thế là giảm đau sau mổ và giảm các biến chứng như nhiễm khuẩn, hiệu quả cao và an toàn. Dự báo này có độ chính xác 9/10 và đã được phổ biến trong năm 2014 vừa qua, nhất là để cắt bỏ túi mật, cắt tử cung hay phẫu thuật ruột hoặc các mô trực tràng ung thư.
Dự báo 5: Sử dụng polyme “ninja” để giảm đau do viêm nhiễm
Polyme “ninja” là một loại phân tử tổng hợp, được tạo bởi một nhóm nghiên cứu của Tập đoàn công nghệ đa quốc gia IBM Mỹ. Đây thực chất là những hạt nhỏ li ti (nhỏ hơn một ngàn lần so với hạt cát), mang tĩnh điện, nhắm mục tiêu các loại nấm và vi khuẩn gây bệnh và phát nổ nhưng vô hại đối với cơ thể con người. Các hạt polyme “ninja” được xem là vũ khí lý tưởng điều trị các loại bệnh nhiễm khuẩn kháng thuốc - đặc biệt là các dòng kháng thuốc kháng sinh như siêu khuẩn MRSA.
Các hạt polyme “ninja” tấn công vi khuẩn hoặc nấm chứ không phải là các phản ứng hóa học nên không gây hiện tượng khuẩn kháng thuốc như các thế hệ thuốc kháng sinh truyền thống. Nó đã được sử dụng thành công để tiêu diệt khuẩn S.aureus và E.coli. Tuy nhiên, dự báo này mới triển khai trong phòng thí nghiệm và mức độ chính xác đạt 1/10, song trong tương lai “thuốc ninja” sẽ được dùng rộng rãi và được xem là giải pháp đối phó với nạn kháng thuốc kháng sinh mà con người đang phải đối phó.
Dự báo 6: Cấy ghép phân
Cấy ghép phân (Faecal transplants) là thuật ngữ rất mới, táo bạo, nghe qua có vẻ lợm giọng và buồn nôn nhưng lại là dự báo có độ chính xác cao trong năm vừa qua, đạt thang điểm 8/10. Phân dùng cho thủ thuật này có chứa vi khuẩn đường ruột tiêu biểu được lấy từ hệ tiêu hóa của những người tình nguyện khỏe mạnh hiến tặng. Sau đó nó được chế thành viên nang probiotic dùng cho người bệnh uống, nhất là nhóm người bị nhiễm trực khuẩn C.difficile. Các vi khuẩn có trong phân cấy ghép giúp thay đổi khuẩn thân thiện trong ruột người bệnh, tạo ra một môi trường lành mạnh để đánh bại C.difficile, thủ phạm gây bệnh tiêu chảy mạn tính.
Tháng 10/2014 có 20 người tiêu chảy vì C.difficile tham gia thử nghiệm, mỗi người uống 30 viên nang đông lạnh có chứa vi khuẩn từ phân người khỏe mạnh hiến tặng. Kết quả thật đáng khích lệ, không có tác dụng phụ nghiêm trọng nhưng bệnh tiêu chảy lại được chữa khỏi ở 14 người trong thời gian 8 tuần. 6 người còn lại không hưởng ứng với thuốc được tái điều trị, 4 người sau đó chữa khỏi, đưa tổng số lên 18 người khỏi bệnh. Dự kiến, nghiên cứu này sẽ được mở rộng quy mô ngay trong năm 2015. Thách thức lớn nhất của liệu pháp nói trên là việc thuyết phục mọi người tự nguyện dùng thuốc, thay vì gọi là “viên thuốc chế từ phân”, nó sẽ được thay bằng tên gọi khác, chẳng hạn như “viên nang chứa khuẩn thân thiện 100% hữu cơ từ cơ thể con người” hoặc “viên nang giàu carbon”... và hy vọng sẽ trở nên phổ biến từ sau năm 2015.
(Theo Guardian, 1/2015)
Hùng Nam
