SK&ĐS cuối tuần giới thiệu loạt bài về ung thư vú để chị em và người thân trong gia đình tiếp cận những kiến thức cần biết về căn bệnh tai hại này.
KỲ I: NHỮNG AI DỄ MẮC UNG THƯ VÚ?
Mỗi năm tại Việt Nam có 15.000 ca mắc ung thư vú mới nhưng 70% đến viện khi ở giai đoạn muộn, làm giảm mạnh hiệu quả điều trị. Trong khi đó, ung thư vú là loại ung thư có tỉ lệ điều trị khỏi cao nếu được phát hiện sớm.
Nghiên cứu tại đảo Đài Loan cho thấy, tần suất phát sinh ung thư vú đứng hàng thứ hai trong các bệnh ung thư của nữ giới, chỉ đứng sau ung thư cổ tử cung. Vài năm gần đây, tỉ lệ tử vong do ung thư vú vượt hơn ung thư cổ tử cung. Ung thư vú bộc phát nhiều độ tuổi 40 - 50, sớm hơn 10 tuổi so với các nước Âu Mỹ.
Những nhóm có nguy cơ cao
Ung thư vú gồm những nhóm nguy cơ dưới đây:
Nhóm nguy cơ cao (tỉ lệ mắc ung thư hơn gấp 4 lần):
- Một bên đã từng mắc ung thư vú.
- Chụp cắt lớp vú có hiện tượng tế bào tăng sinh bất thường.
Nhóm nguy cơ cao vừa (tỉ lệ mắc ung thư từ 2 - 4 lần):
- Bà mẹ, chị em hoặc bà cô, bà dì từng mắc ung thư vú.
- Sinh con đầu lòng sau 30 tuổi.
- Người chưa từng sinh đẻ.
- Béo phì sau khi mãn kinh.
- Người mắc bệnh ung thư buồng trứng và ung thư nội mạc tử cung.
- Người có vùng ngực từng bị chiếu nhiều phóng xạ.
Nhóm nguy cơ hơi cao (tỉ lệ mắc ung thư gấp 1,1 - 1,9 lần):
- Uống nhiều rượu.
- Kinh nguyệt lần đầu dưới 12 tuổi.
- Mãn kinh sau 55 tuổi.
Gen có nguy cơ (chưa xác định):
- Dùng thuốc ngừa thai dạng uống.
- Bổ sung hoóc-môn thời kỳ mãn kinh.
Những tình trạng này nếu xảy ra với bạn, cũng không nên quá lo lắng, chỉ cần quan tâm nhiều hơn so với người bình thường, kiểm tra định kỳ.
Thực tế, bầu ngực đau hoặc có mảng cứng, phần nhiều là hiện tượng sinh lý bình thường hoặc là bệnh khối u lành tính, hoàn toàn không phải là triệu chứng thời kỳ đầu của ung thư vú.
Làm thế nào tự kiểm tra phát hiện sớm ung thư vú?
Theo thống kê, 80% số người bệnh ung thư vú tự phát hiện trước, sau đó mới nhờ bác sĩ chẩn đoán xác định. Nắm bắt phương pháp tự khám vú chính xác có thể giúp phát hiện sớm những bất thường của vòng 1, nhất là phát hiện những khối u kích thước cỡ 1cm mà chưa di căn, tranh thủ được “thời gian quý báu” trong điều trị.
Phương pháp kiểm tra bộ ngực đúng cách bao gồm nhìn và sờ. Trước khi kiểm tra chọn sẵn một ngày, tốt nhất vào thời gian giữa hai chu kỳ kinh nguyệt. Bởi vì khi ấy bộ ngực ít sung huyết, nhu mềm, dễ sờ thấy khối u.
Khi kiểm tra chọn nơi đủ ánh sáng, cởi bỏ áo và áo ngực, để bộ ngực bộc lộ triệt để. Đứng đối diện tấm gương. Cách kiểm tra chính xác là dùng những ngón tay khép lại ấn nhẹ bộ ngực, không được dùng tay đè bóp, nếu không dễ nhầm lẫn những tổ chức bình thường là khối u.
Nhìn:
Hình dạng của vú: cởi áo, đứng đối diện tấm gương, hai tay chống nạnh hoặc giơ cao khỏi đầu, quan sát đường viền bên ngoài bộ ngực phải chăng đối xứng hoàn chỉnh, có hay không đường viền khác thường. Bộ ngực bình thường có đường viền hoàn chỉnh, bất cứ sự thay đổi khác thường nào đều phải quan tâm.
Chú ý quan sát da vú phải chăng bóng mượt, màu sắc phải chăng bình thường. Triệu chứng hay gặp nhất là dính da, có dạng như “lúm đồng tiền”. Nếu hạch tế bào ung thư vú gây tắc nghẽn dẫn lưu tuyến vú, xuất hiện phù nề dạng vỏ quýt.
Quan sát độ cao đầu vú hai bên phải chăng nằm trên một đường thẳng (hình học không gian), màu sắc đầu vú, quầng vú hai bên phải chăng như nhau, da đầu vú có chốc hoặc lở loét hay không, đầu vú phải chăng có hiện tượng “nhô lên” hay “lún vào”.
Thành ngực từ vùng phía trên bên ngoài cho đến phía dưới bên trong của đầu vú phải chăng có đột biến bệnh nâu xạm tồn tại, cần phân biệt rõ đầu vú phụ và vú phụ.
Sờ:
Nằm ngửa ở vị trí thả lỏng và đặt cánh tay phải sau gáy. Có thể bạn sẽ thấy cần thêm một cái gối phía dưới vai trái.
Dùng tay trái nắn kỹ để kiểm tra vú phải của bạn.
Tiếp tục kiểm tra ngay vào vùng nách và dọc theo phía trên xương đòn gánh để tìm các cục u, có thể là những hạch bạch huyết sưng lên.
Đặt tay trái dưới đầu và dùng tay phải kiểm tra vú và nách bên trái giống như cách đã kiểm tra cho vú bên phải.
Làm thế nào phát hiện sớm ung thư vú không tốn kém?
Tự kiểm tra thường không dễ phát hiện khối u nhỏ hơn hoặc ở vùng sâu hơn. Do vậy, phụ nữ trung - lão niên cần tiến hành kiểm tra định kỳ tại bệnh viện, để phát hiện ung thư vú sớm và điều trị sớm.
Trước tuổi 40, mỗi cách 2 - 3 năm đến bệnh viện kiểm tra 1 lần, chủ yếu là cách sờ trên lâm sàng và siêu âm vú.
40 - 50 tuổi, hằng năm đến bệnh viện kiểm tra 1 lần, chủ yếu là cách sờ trên lâm sàng và siêu âm vú, trong đó sắp xếp chụp X-quang vú 1 lần là cơ bản.
Sau tuổi 50, hằng năm đến bệnh viện kiểm tra 1 lần, chủ yếu là cách sờ trên lâm sàng và chụp X-quang, sắp xếp siêu âm vú khi cần thiết.
Cách kiểm tra của nhóm nguy cơ cao thì hãy bàn bạc với bác sĩ chuyên khoa.
Những triệu chứng cảnh báo ung thư vú?
Một vùng nào đó của vòng 1 dày lên tại chỗ hoặc khối u không đau.
Da vòng 1 lõm vào.
Đầu vú tiết dịch khác thường, nhất là có xuất huyết.
Đầu vú co rút, dạng vảy hoặc xung quanh đầu vú đột biến như chàm, hơn nữa lâu ngày không lành.
Vòng 1 hình dáng bên ngoài thay đổi, mất đi tính đối xứng hai bên.
Nếu như ung thư vú được phát hiện sớm thì cơ hội chữa lành sẽ tăng nhiều.
KỲ II: Ung thư vú có di truyền?
LY.DS. BÀNG CẨM
