Danh sách xếp hạng uy tín thường niên Nominet Trust 100 sẽ công bố những phát minh xã hội kỹ thuật số tiêu biểu toàn cầu mà phần nhiều trong số chúng là những dạng công nghệ mới và chúng sẽ giải quyết những thách thức xã hội tại các quốc gia đang phát triển. Nhưng ngay cả ở Anh và Mỹ vẫn đang có nhiều minh họa về tiềm năng giải quyết những vấn đề xã hội nan giải nhất tại những quốc gia này, từ việc những người lớn tuổi đang bị cô lập, cho đến áp lực về các điều kiện y tế dài hạn trên hệ thống y tế.
Top 100 ứng dụng công nghệ được biên soạn vào tháng 12/2014 bởi một nhóm các chuyên gia từ thiện, internet và đổi mới. Chúng ta sẽ khám phá về những thứ công nghệ sẽ thay đổi lớn cho xã hội Anh, từ các thiết bị giúp trẻ em và người lớn tự học cách chăm sóc sức khỏe cho họ, đến các trang web địa điểm mà người tàn tật có thể truy cập được, và các trò chơi trên điện thoại di động có nhiều lợi ích cho người dân.
Nominet Trust được thành lập vào năm 2008 bởi Nominet, tổ chức giám sát hệ thống các địa chỉ trang web của Anh, nhằm cải thiện sự tăng trưởng trong “công nghệ vì ích lợi xã hội”. Bà Annila Small, CEO của Nominet Trust, phát biểu: “Mục tiêu của chúng tôi là làm cho những công nghệ này trở nên dễ tiếp cận hơn. Chúng tôi hy vọng danh sách này sẽ khuyến khích các nhà đầu tư khác cùng phát minh ra những công nghệ kỹ thuật số tuyệt vời đáp ứng cho người dân có nhu cầu”. Nominet Trust đã đầu tư hơn 20 triệu bảng Anh nhằm gây ngân sách nghiên cứu cho hơn 630 doanh nghiệp trong vòng 5 năm qua; chỉ 1 trong 10 doanh nghiệp nhận được ngân sách để phát triển. Bà Annila Small hy vọng sẽ có nhiều bước đột phá thay đổi trong năm 2015. Bà Small nói rằng danh sách toàn cầu mới nhất của Nominet Trust đã cho thấy “một sự tiến bộ nổi bật về chất lượng và sự trưởng thành (công nghệ) và là biểu hiện của một quá trình tiến hóa rộng hơn trong lĩnh vực này”.
Gấu Jerry – đồ chơi tương tác dạy trẻ em đối phó bệnh mạn tính
Lần đầu tiên những con búp bê tự khóc và làm ướt chính chúng đã được tạo ra nhằm tiếp cận đối tượng thiếu niên là con cái của các ông bố bà mẹ trẻ. Loại gấu đồ chơi tương tác mới nhất đang giúp cho trẻ em Mỹ - được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường tuýp I – tự học cách để đối phó với căn bệnh này. Các cảm biến ở chân gấu Jerry có thể kiểm tra lượng đường huyết ở trẻ. Miệng gấu có thể kiểm tra các mức độ đường khi trẻ em thức ăn. Một màn hình máy tính kiểm tra lượng đường huyết được thiết kế ngay ngực gấu sẽ thể hiện liều lượng insulin mà gấu Jerry cần. Còn bọn trẻ sẽ học cách tự tiêm insulin vào chân, tay và mông. Sau khi thẩm tra trên 29 loại mô hình gấu Jerry ở hơn 350 gia đình trong vòng 3 năm qua, gấu Jerry đã được chính thức bán vào năm ngoái.
Sproutel, công ty dẫn đầu về nghiên cứu Jerry đang tiến hành một nghiên cứu độc lập về tác động của gấu, còn nhà thiết kế Aaron Horowitz nói rằng một số gia đình đã phản hồi những kết quả khó tin mà có thực. Ông Aaron Horowitz phát biểu: “Các gia đình nói với tôi rằng gấu Jerry đã giúp con họ học cách thức để kiểm soát đường, giúp trẻ can đảm khi tiêm insulin, và thoải mái khi đề cập đến bệnh tật”. Với mức giá 300 USD, xem ra hãy còn đắt đỏ với nhiều gia đình. Tuy vậy, đang có đề án chế tạo ra gấu Jerry thế hệ mới, và năm 2016 giá bán chúng sẽ chỉ còn 99 USD. Ông Horowitz giải thích: “Mục tiêu của chúng tôi là biến gấu Jerry thành một sân chơi giáo dục và giúp trẻ em sống thoải mái hơn với các bệnh mãn tính. Chúng tôi đang ở giai đoạn trứng nước trong việc tạo ra những công nghệ tương tác giúp trẻ em chống lại các chứng dị ứng thực phẩm”.
Liftware – muỗng giảm rung cho bệnh nhân Parkinson
Có tên khác là “Muỗng Google”, hãng Google đứng đằng sau phát minh này, ra đời tại phòng thí nghiệm Lift vào năm ngoái 2014, những dụng cụ của Liftware sử dụng các cảm biến gia tốc được gắn ngay trong đoạn tay cầm có thể tháo rời nhằm kịp thời phát hiện chứng run tay. Nó có thể xác định hướng và lực rung trong khi có những thiết bị truyền động đã dịch chuyển muỗng theo hướng ngược lại. Muỗng Google có khả năng ngừa bệnh ở những người mắc chứng rung nhẹ được gây ra bởi những triệu chứng rối loạn chuyển động chẳng hạn như bệnh Parkinson’s, bệnh này đang ảnh hưởng tới hơn 10 triệu người trên khắp toàn cầu. Các nghiên cứu lâm sàng đã cho thấy rằng muỗng có thể làm giảm độ rung cho người có tuổi với trung bình là 70%. Nhà sáng lập phòng thí nghiệm Lift (Lift Lab), ông Anupam Pathak, phát biểu rằng “Nếu ai đó không thể làm được những việc đơn giản như ăn uống thì họ sẽ cảm thấy mất tự chủ và xấu hổ. Nó thật sự làm họ buồn nản”. Hiện giá cho mỗi chiếc muỗng này là 295 USD.
Casserole club – dịch vụ trực tuyến giảm cô đơn và suy dinh dưỡng
Cô lập xã hội đang làm ảnh hưởng tới cuộc sống của hàng triệu người Anh trên 50 tuổi, và nó là căn nguyên của hiện tượng chết sớm. Casserole Club sử dụng công nghệ để tái thắp các kết nối giữa các láng giềng để cùng chia sẻ thức ăn. Hai người già cả hoặc một cặp tàn tật cùng nấu ăn với nhau. Họ cùng chia sẻ bữa tối dựa trên hình ảnh, tên và sở thích mà họ muốn chia sẻ. Người nấu phải hoàn thiện một danh mục kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm và một cuộc rà soát (DBS) trước khi họ có thể viếng nhà của người khác. Tốn khoảng 30.000 bảng Anh để thành lập nên một câu lạc bộ Casserole. Hiện có 4 câu lạc bộ như thế đang hoạt động ở Anh và 3 câu lạc bộ do nhà nước tài trợ ngân sách hiện đang hoạt động ở bang Victoria, Australia. Năm 2012, 200 đĩa thức ăn đã được chia sẻ, cuối năm 2014 đã tăng lên thành 1.300 đĩa ăn.
Kính thông minh – phép lạ cho người khiếm thị
“Qủa là mầu nhiệm”, một người tham dự thử nghiệm dự án từ thiện Kính thông minh của Đại học Oxford thốt lên. Theo nghiên cứu, 90% người mù có thể có một số nhận thức ánh sáng đang tồn tại. Những chiếc kính sử dụng các camera 3D đã giúp người mù có thể hao hao nhìn thấy thứ gì đó bằng máy vi tính, và đây là tiền đề cho sự ra đời dự án thấu kính. Kết quả là người mù có thể nhìn thấy ai đó từ chổ tối cũng như nhìn rõ các vật ở cự ly gần, các đốm màu không xác định được, hình ảnh hoạt họa. Một người tham gia thử nghiệm khoái chí reo lên: “Trước đây tôi nhìn thấy những khuôn mặt ố đen, song giờ thì có thể thấy rõ mắt, miệng và mặt bạn!”.
Những chiếc kính thông minh đã bắt đầu trình làng từ cách đây 2 năm, nó có lắp màn hình máy tính. Một khoản tiền tài trợ trị giá 500.000 bảng Anh đến từ Thách thức tác động Google đã ủng hộ cho các tổ chức từ thiện bằng cách sử dụng công nghệ để hỗ trợ người dân, dẫn đến việc phát triển ra một những cặp kính đeo và phần mềm mà có thể sử dụng trên điện thoại di động. Vào năm 2015, 1.000 tình nguyện viên sẽ thử nghiệm phiên bản kính mới tại nhà họ. Nếu tất cả đi theo đúng kế hoạch, dự kiến kính sẽ được bán ra thị trường vào năm 2016 với mức giá dao động từ 300 bảng Anh đến 400 bảng Anh. Chúng sẽ có tiềm năng chuyển đổi đời sống cho ít nhất là 30 triệu người mù trên toàn thế giới.
Reverse the odds – trò chơi thông minh điều trị bệnh ung thư
Người chơi ứng dụng miễn phí này có thể tự phân tích các dữ liệu ung thư thực sự khi họ chơi. Kể từ khi tung ra thị trường vào tháng 10/2014, người chơi đã trở thành những nhà khoa học công dân – và phân tích hơn 2 triệu hình ảnh tế bào ung thư. Lúc bắt đầu của mỗi trò chơi hoặc di chuyển lên một cấp độ, người chơi sẽ nhìn thấy hình ảnh phóng to của các khối u thực sự và đặt ra một số câu hỏi đơn giản về những thứ mà họ nhìn thấy dựa trên hình ảnh, màu sắc và độ sáng. Và nếu bạn chơi sai, hãy yên tâm rằng sẽ có 24 người chơi khác cùng nhìn vào những bức ảnh, vì thế họ sẽ nhận diện giúp bạn. Đây là công trình nghiên cứu của TS Anne Kiltie tại Đại học Oxford và GS Gareth Thomas tại Đại học Southampton, cùng hiểu rõ hơn về cách điều trị tốt nhất cho mỗi dạng bệnh ung thư nhất định, mặc dù các bệnh nhân có khối u đã được xét nghiệm và đang được điều trị.
Reverse the Odds là trò chơi khoa học công dân thứ ba của Cơ quan nghiên cứu ung thư Anh (CRUK), tiếp sau sự xuất hiện của trò chơi Cell Slider trong đó phân tích 1 triệu hình ảnh ung thư trong 3 tháng; và trò chơi Genes in Space, phân tích dữ liệu của 6 tháng chỉ trong vòng 1 tháng duy nhất. Nhà phát triển trò chơi Chunk đã tạo ra Reverse the Odds cùng với ông Maverick TV là cố vấn khoa học của CRUK, và kênh 4 là đơn vị chi tiền. TS Samuel Godfrey là quản lý truyền thông khoa học tại CRUK, phát biểu rằng Trò chơi khoa học này sẽ có các dữ liệu mà các nhà khoa học mất đến 18 tháng để phân tích, nhưng nó có thể giải quyết chóng vánh bởi hàng ngàn tay chơi game trên toàn thế giới chỉ trong vòng 2 tuần. Điều quan trọng là nó tăng nhận thức của chúng ta về ung thư và làm thế nào để trị nó”.
Hướng dẫn Euan – bản đồ tiếp cận của người khuyết tật
Bất chấp việc phải ngồi xe lăn, thở bằng máy do mắc phải một chứng bệnh thần kinh vận động, nhưng ông Euan MacDonald, 39 tuổi, vẫn muốn đi bar, dự các lễ hội âm nhạc và các sự kiện thể thao. Thay vì nhờ cậy việc tìm kiếm địa chỉ trực tuyến và điện thoại thì ông Euan có một phương án khác. “Rất đơn giản, chúng tôi thành lập một trang web bởi vì muốn học hỏi kinh nghiệm từ người khác về những địa điểm mà người khuyết tật có thể tiếp cận và muốn chia sẻ cho ai đó”. Ngày nay, hàng ngàn người dùng trang web của Euan có thể xem xét và tìm kiếm những địa điểm thích hợp. Nó tương thích với các phần mềm theo dõi mắt, điều hướng giọng nói và và màn hình để đọc. Hướng dẫn Euan (Euan’s Guide) được hậu thuẫn bởi BT rằng sử dụng phần mềm ICT để định hướng những thay đổi xã hội. Tổ chức này có kế hoạch để làm từ thiện vào năm 2015 và khiến cho trang web trở nên rộng mở hơn. Quan trọng hơn, các đánh giá cũng khuyến khích việc cải thiện các địa điểm tiếp cận.
Cảnh báo Ostomi-I – công nghệ Bluetooth giúp bệnh nhân đối phó với túi hậu môn giả
Ước tính ít nhất là 5 triệu người trên thế giới đang đối phó với một lỗ thoát: một lối mở nhân tạo đưa phân hay nước tiểu ra ngoài cơ thể từ ruột đi qua một cái túi giả - thường được biết đến dưới cái tên là túi hậu môn giả - thu thập chất thải từ ruột hay bàng quang. Anh Michael Seres, 44 tuổi, cũng là một bệnh nhân đã phát minh ra một thiết bị công nghệ bluetooth có chức năng giám sát mọi di biến động của túi giả hậu môn nhằm tránh việc rò rĩ và đo lường kết quả đầu ra sau khi chính ông đã từng đối mặt với những bất cập trong lần được cấy ghép ruột tiên phong cho căn bệnh Crohn’s, năm đó ông mới 12 tuổi. Trong thời gian phục hồi ở bệnh viện, Michael đã được khuyên dùng Ostomi-i bằng cách sử dụng một yếu tố nhỏ trong thiết bị cầm tay Nitendo Wii mà rằng có thể đo chính xác lượng chất thải trong túi, bằng cách đo vòng cong bên trong của túi.
Cứ mỗi vài giây, một clip cảnh báo sẽ quét qua túi, gửi đi những đo lường đến một ứng dụng miễn phí ngay trên điện thoại thông minh. Nó sẽ cảnh báo cho các bệnh nhân khi nào cần thay túi mới và cung cấp dữ liệu cho các bác sĩ dùng để do chất thải bằng tay. Ông Adam Bloom là người đã đầu tư tiền của nhằm phát triển hoàn thiện sản phẩm. Mỗi chiếc túi giả hậu môn có thời hạn dùng trong 3 tháng, giá mỗi chiếc là 49,99 bảng Anh. Hiện tại, ngoài nước Anh, có 10 bệnh viện hàng đầu nước Mỹ hiện đang sử dụng túi hậu môn giả Ostomi-i này.
NGUYỄN THANH HẢI (Guardian – 1/2015)
