Hàng loạt vấn đề trong quá trình thực hiện dự án cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng Nai (gọi tắt là dự án lấn sông Đồng Nai) chưa tuân thủ chặt chẽ các quy định hiện hành đã được các cơ quan chức năng và các chuyên gia về môi trường chỉ rõ. Đáng lo ngại, những vấn đề liên quan trực tiếp đến đời sống như: bảo vệ môi trường, cân bằng sinh thái, ứng phó với biến đổi khí hậu chưa thực sự được dự án quan tâm đúng mức khiến cho người dân đang hết sức lo ngại.
Dự án lấn sông Đồng Nai đang đặt ra nhiều băn khoăn cho người dân và dư luận.
Bỏ qua nhiều quy định
Liên quan tới việc kiểm tra, đánh giá việc thực hiện dự án lấn sông Đồng Nai, Bộ Xây dựng đã có công văn gửi Bộ Tài nguyên và môi trường (TN&MT). Theo đó, văn bản do Thứ trưởng Bộ Xây dựng Phan Thị Mỹ Linh ký đã chỉ rõ hàng loạt vấn đề trong quá trình thực hiện dự án chưa tuân thủ chặt chẽ các quy định hiện hành. Cụ thể, đồ án điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng tỉ lệ 1/2.000 phường Quyết Thắng, TP. Biên Hòa (được UBND tỉnh Đồng Nai phê duyệt tại Quyết định số 1669) đã xác định khu đất dự án lấn sông Đồng Nai khi chưa thực hiện quy trình điều chỉnh cục bộ các nội dung liên quan đến đồ án điều chỉnh quy hoạch chung Biên Hòa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trước đó theo Quyết định số 227 ngày 6/11/2003; Nội dung đồ án điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng tỉ lệ 1/2.000 phường Quyết Thắng chưa xác định rõ chức năng đô thị cho khu đất dự án lấn sông (bao gồm khu công viên cây xanh cảnh quan và các công trình xây dựng nhà ở, thương mại... như dự án đang được thực hiện); Quá trình lập quy hoạch chi tiết của dự án cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông Đồng Nai kéo dài nhưng đồ án quy hoạch chỉ được lấy ý kiến rộng rãi của cộng đồng dân cư một lần, cách thời điểm phê duyệt đồ án gần 2 năm.
Trước đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) cũng đã có văn bản gửi Bộ TN&MT về dự án lấn sông Đồng Nai, khẳng định còn một số nội dung chưa được đề cập trong tính toán lựa chọn phương án này. Thứ nhất, các phương án tính toán cho các trường hợp lấn sông nêu trên chưa đề cập đến việc tính toán đối với cấp lưu lượng tạo lòng (là cấp lưu lượng tác động cơ bản đến hình thái lòng dẫn); chưa đề cập một số chỉ tiêu về thủy văn công trình, trong đó có hàm lượng ngậm cát (chỉ tiêu quan trọng trong bộ thông số đầu vào của mô hình tính toán) đã được quy định cụ thể tại TCVN 8419-2010 (theo báo cáo của Chi cục Phòng chống thiên tai khu vực miền Nam, tuyến kè đã được thi công cơ bản hoàn thành theo phương án lấn ra phía sông 100m). Thứ hai là việc ảnh hưởng của điều tiết hồ chứa ở thượng nguồn. Thứ ba là sự gia tăng về mưa, dòng chảy lũ, nước biển dâng theo kịch bản biến đổi khí hậu được công bố. Từ đó, để bảo đảm ổn định lòng dẫn trong khu vực, đề nghị Bộ TN&MT kiến nghị UBND tỉnh Đồng Nai chỉ đạo các cơ quan chức năng yêu cầu đơn vị tư vấn cập nhật, bổ sung đầy đủ các tài liệu về thủy văn công trình, thủy lực theo quy định, trong đó có xét đến ảnh hưởng của điều tiết hồ chứa ở thượng nguồn cũng như tác động của biến đổi khí hậu và các tài liệu về địa hình, địa chất trong khu vực; đề xuất giải pháp phù hợp đáp ứng mục tiêu trước mắt và lâu dài.
Đừng để lại tiền lệ xấu
Trao đổi về vấn đề dự án lấn sông Đồng Nai, TS. Vũ Ngọc Long - Viện trưởng Viện Sinh thái học miền Nam chia sẻ, việc độc quyền quyết định cấp phép cho Công ty Toàn Thịnh Phát lấp một phần sông Đồng Nai để cải tạo cảnh quan và phát triển đô thị ven sông mà không báo cáo với các cơ quan Trung ương, Bộ, chính quyền các địa phương khác trong lưu vực là điều mạo hiểm và để lại tiền lệ xấu. Nếu triển khai dự án này có thể sẽ gây mất bình đẳng về mặt sử dụng tài nguyên nước.
Trong bối cảnh khủng hoảng tài nguyên nước, các quy định và chiến lược quốc gia đều hướng đến một nền kinh tế xanh, sản xuất xanh, phát triển bền vững với bảo vệ môi trường, cân bằng sinh thái thì dự án lấp sông Đồng Nai tỏ ra rất bất hợp lý và có nhiều dấu hiệu vi phạm vào các luật và quy định hiện hành. Cụ thể, dự án có dấu hiệu vi phạm Luật Tài nguyên nước về các hành vi nghiêm cấm “đặt vật cản, chướng ngại vật, xây dựng công trình kiến trúc, trồng cây trái phép gây cản trở dòng thoát lũ, lưu thông nước ở các sông, suối, hồ, kênh, rạch” đồng thời vi phạm Luật Bảo vệ môi trường 2004, vi phạm Luật Phòng, chống thiên tai 2013, vi phạm Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004...
TS. Long cũng cho biết, ngoài các dấu hiệu vi phạm trên, nội dung Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) của dự án lấn sông Đồng Nai còn rất sơ sài, thiếu nhiều số liệu, dữ liệu cần thiết về các vấn đề quan trọng như thành phần và độ an toàn của đất đá khi đổ xuống dòng sông, không chỉ rõ phần lấn ở đáy sông là bao nhiêu. Ngoài ra, quá trình tìm hiểu của ông Long còn phát hiện, Báo cáo ĐTM của dự án lấp sông Đồng Nai gần giống với Báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án “Đầu tư xây dựng công viên nghĩa trang Vĩnh Hằng tại xã Tân An, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, có quy mô 116,2ha” bởi hai báo cáo này gần như giống nhau từng câu chữ, từ kết luận, kiến nghị và giải pháp, TS. Long nhận định.
Từ thực tế này, TS. Long đề nghị Ủy ban Bảo vệ môi trường lưu vực sông Đồng Nai cần có giải pháp ngăn chặn và “cứu” dòng sông nuôi sống 20 triệu người và cội nguồn cảnh quan vùng miền Đông Nam Bộ trước nguy cơ bị hủy hoại.
Quốc Mai
