Đây là chuyến thăm Iran đầu tiên của một Thủ tướng Nhật Bản đương nhiệm trong hơn 4 thập niên qua. Đây cũng là lần đầu tiên Nhật Bản ngỏ ý làm trung gian hòa giải giữa Mỹ và Iran, với tham vọng trở thành một siêu cường toàn cầu.
Dự kiến trong chuyến thăm này, Thủ tướng Abe sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của thỏa thuận hạt nhân lịch sử, được Iran và Nhóm P5 1 (gồm Anh, Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc và Đức) ký năm 2015, ngay cả khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận và Tehran tháng trước tuyên bố sẽ ngừng thực thi một số cam kết trong điều khoản. Dự kiến, Thủ tướng Abe sẽ gặp Lãnh tụ tinh thần tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei và Tổng thống Hassan Rouhani. Trước thềm chuyến thăm của Thủ tướng Abe, Ngoại trưởng Nhật Bản Taro Kono cũng đã tới Iran để hội đàm với người đồng cấp nước chủ nhà Mohammad Javad Zarif. Trước đó, trong cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Tokyo cuối tháng 5 vừa qua, Thủ tướng Abe đã bày tỏ mong muốn tạo điều kiện để Washington và Tehran tiến hành đàm phán, giúp mọi chuyện không bị chệch hướng, cũng như không kéo theo một cuộc đối đầu quân sự tại Trung Đông. Tổng thống Trump cũng đã ủng hộ nỗ lực này của Thủ tướng Abe. Trong cuộc gặp với Ngoại trưởng Zarif tại Tokyo vào giữa tháng 5, Thủ tướng Abe cũng cam kết sẽ hợp tác với nước Cộng hòa Hồi giáo để tháo ngòi căng thẳng ở Trung Đông. Trong bối cảnh căng thẳng giữa Mỹ và Iran đang leo thang, Thủ tướng Abe hy vọng có thể tận dụng mối quan hệ tốt đẹp với Iran để làm trung gian hòa giải và thúc đẩy đối thoại giữa Washington và Tehran.
Thủ tướng Nhật Bản sẽ có chuyến thăm Iran làm trung gian hòa giải về Chương trình hạt nhân.
Căng thẳng giữa Tehran và Washington gia tăng sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump quyết định rút Mỹ khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt đối với nước này, đặc biệt thời gian gần đây Washington gia tăng sức ép tối đa với Tehran bằng cách chấm dứt miễn trừ trừng phạt đối với 8 quốc gia và vùng lãnh thổ nhập khẩu dầu thô từ Iran. Căng thẳng leo thang đẩy Mỹ và Iran vào nguy cơ đối đầu quân sự khi Mỹ đã điều động thêm quân cùng các máy bay ném bom và tàu sân bay tới Trung Đông, tuyên bố động thái trên nhằm đối phó với “các mối đe dọa từ Iran”.
Trong một dự báo mới nhất, giới phân tích cho rằng quan hệ Mỹ - Iran nhiều khả năng vẫn trong tình trạng lấp lửng trong thời gian dài sắp tới, bởi mức độ thù địch giữa hai nước này chưa đủ để khơi mào một cuộc chiến, song Washington và Iran vẫn có thể tham gia đàm phán để ngăn chặn đối đầu trực tiếp. Đây là nhận xét của giới phân tích nhằm bình luận về các phát biểu gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump về khả năng thực hiện hành động quân sự nhằm vào nước Cộng hòa Hồi giáo này.
Chính vì thế, Nhật Bản mong muốn quan hệ Mỹ và Iran sẽ bớt căng thẳng, từ đó Tokyo có thêm thời gian điều chỉnh thêm về chính sách đối ngoại. Trên thực tế, Nhật Bản được đánh giá là có mối quan hệ thân thiết với Iran. Năm 2019 là năm Nhật Bản - Iran kỷ niệm 90 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Tuy nhiên, căng thẳng gần đây giữa Mỹ và Iran đã đẩy Tokyo vào thế khó khi Washington là một đồng minh an ninh, còn Iran là nguồn nhập khẩu dầu của Nhật Bản.Việc Nhật Bản đứng ra “làm trung gian hòa giải” giữa Mỹ và Iran, dù chưa biết kết quả sẽ đi tới đâu, nhưng ít nhất vai trò của Nhật Bản cũng có thể làm dịu tình hình. Ở một khía cạnh khác, việc hóa giải căng thẳng liên quan đến vấn đề hạt nhân của Iran cũng sẽ tạo cho Nhật Bản một vị thế khác, chẳng hạn như mang lại cho Tokyo một vị thế đặc biệt trong quan hệ quốc tế và nâng tầm ảnh hưởng của Nhật Bản trong các vấn đề toàn cầu.
Tuy nhiên, nhiệm vụ của Nhật Bản được đánh giá là khá khó khăn. Trả lời phỏng vấn trong chuyến thăm Anh hồi tuần trước, Tổng thống Trump tuyên bố “luôn có xác suất” Mỹ có thể thực hiện hành động quân sự nhằm vào Iran. Trong khi đó, Iran tuyên bố không từ bỏ chương trình tên lửa, hạt nhân. Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei mới đây khẳng định Iran sẽ không từ bỏ chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của mình và sẽ không để bị “mắc mưu” trước lời đề nghị đàm phán của Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Do đó, Nhật Bản có thể thuyết phục Mỹ và Iran hay không vẫn là câu hỏi ngỏ. Dù vậy, những động thái gần đây của Thủ tướng Shinzo Abe cho thấy Tokyo đang quyết tâm giành lại ảnh hưởng trong một bối cảnh mới, đặc biệt là trước thềm thượng đỉnh G20 sắp diễn ra tại Tokyo.