Điều này phần là bởi vài năm gần đây, nhiều sản phẩm có gốc Tàu thường đi kèm với sự kém chất lượng nhưng lại là mối lợi lớn cho các thương nhân vì giá đầu vào “rẻ như bùn”, phần khác dường như chưa có một tiêu chuẩn cụ thể thế nào là “made in Vietnam” đã tạo kẽ hở cho nhiều kẻ lợi dụng...
Các “ông lớn” dính phốt
Sau sự việc Khaisilk - một thương hiệu tơ lụa được gắn mác hàng truyền thống cao cấp Việt Nam (VN) với hàng chục năm lịch sử bị phát hiện thực chất là... hàng Trung Quốc (TQ) “xé mác” mà ra đã khiến thị trường sản phẩm tơ lụa kinh động. Lại đến lượt một “ông lớn” đang nổi như cồn trong ngành điện tử, điện máy tiêu dùng của VN là Asanzo cũng bị phát giác với hành vi tương tự. Đây không chỉ là những cú sốc lớn đối với người tiêu dùng (NTD) trong nước mà còn là “cú đấm” nặng cân, gây ảnh hưởng không nhỏ cho các thương hiệu sản xuất hàng hóa của VN, đặc biệt là cho các thương hiệu được gắn thêm tem “Hàng Việt Nam chất lượng cao”.
Du nhập đến hơn 70% linh kiện và lắp ráp đơn giản, Asanzo vẫn cho rằng tivi của mình là hàng... made in Việt Nam là rất khó chấp nhận.
Sau khi thông tin về sản phẩm điện tử của Asanzo đã được “phù phép” từ 100% linh kiện của TQ, gỡ xuất xứ, dán mác xuất xứ VN để bán cho NTD Việt được báo chí đưa tin, ngay sau đó, Hội Doanh nghiệp hàng VN chất lượng cao (HVNCLC) thông báo đã rút danh hiệu HVNCLC của các sản phẩm mang thương hiệu Asanzo. Trong thông cáo báo chí của Hội ghi rõ: “Đây là một bằng chứng về một vấn nạn tai hại là hàng TQ đội lốt hàng Việt mà trong bối cảnh hiện nay càng dễ gây ra thiệt hại lớn cho VN vì có thể bị cho là tiếp tay cho cách làm ăn gian lận, man trá”. Hội DN HVNCLC cũng khẳng định mình là hội tư nhân không “tiêu tiền Nhà nước và cả tiền DN để vinh danh DN”.
Rất lâu nay, khi mua bất kỳ một sản phẩm nào từ quần áo, vải vóc đến những sản phẩm điện máy, NTD đều tự thừa nhận với nhau hoặc tự nhủ rằng đó là hàng Tàu mà thôi và tặc lưỡi chấp nhận với giá cả và chất lượng của hàng hóa. Sự chấp nhận đó là nỗi đau của các nhà sản xuất trong nước, đồng thời phản ánh chân thực sức mạnh “phủ sóng” của hàng hóa nguồn gốc TQ ở trong nước.
Mỗi khi một sản phẩm được gắn nhãn “Made in Vietnam” và thêm một sự đảm bảo là “Hàng Việt Nam chất lượng cao” thì đồng nghĩa là một sức thuyết phục rất lớn trong bối cảnh hiện nay. Bởi vậy, khi các sản phẩm Asanzo bị “gỡ mác”, NTD hoang mang, cảm thấy bị lừa trắng trợn.
Vì thiếu tiêu chuẩn?
Tuy lắp ráp từ hơn 70% linh kiện nhập nhưng trong buổi gặp gỡ, trao đổi với một số báo chí ngay tại nhà máy của DN đặt tại KCN Vĩnh Lộc (H. Bình Chánh, TP.HCM), ông Phạm Văn Tam - Chủ tịch Tập đoàn điện tử Asanzo vẫn khẳng định chiếc tivi Asanzo là thương hiệu Việt và trực tiếp thực hiện các công đoạn lắp ráp tivi ngay tại dây chuyền 1 nhà xưởng trong vòng 15 phút. Lý do ông đưa ra giải thích đó là bởi ông cho rằng giá trị cốt lõi của chiếc tivi là hệ điều hành, phần mềm của tivi và thiết kế mẫu mã phải được thực hiện bởi đội ngũ kỹ sư của công ty và điều đó là “phù hợp thông lệ thị trường và không trái pháp luật VN”.
Những lời phân trần lập lờ đó khiến cho NTD không hề cảm thấy hài lòng mà còn cho thấy lỗ hổng trong việc xác định thế nào là hàng Việt. Chuyên gia marketing Vũ Quốc Chinh - Trường ĐH Kinh tế TP.HCM cho rằng đến nay chưa có một bộ tiêu chí cho hàng Việt. Thông thường, người ta hiểu nôm na gọi là hàng của quốc gia đó như hàng Việt, hàng Mỹ, hàng Nhật hay hàng Trung Quốc thì tối thiểu ý tưởng sản phẩm, thiết kế sản phẩm và thương hiệu sản phẩm đó phải được dựng lên từ quốc gia đó. Muốn định nghĩa là hàng gì phải bắt đầu từ 3 yếu tố nói trên.
Cũng theo các chuyên gia, các sản phẩm mà linh kiện chủ yếu nhập khẩu thì chưa thể gọi là sản xuất tại VN mà mới chỉ dừng lại ở mức gia công lắp ráp. Muốn minh bạch rõ ràng, nhất thiết phải có bộ tiêu chí định nghĩa thế nào gọi là hàng Việt.
Tăng cường xử lý hàng nhập nhằng nguồn gốc
Liên quan đến những giải pháp trước mắt, Tổng cục Hải quan vừa có công văn yêu cầu Cục trưởng Cục Hải quan các tỉnh, thành phố chỉ đạo các chi cục tăng cường công tác kiểm tra xuất xứ đối với hàng hóa nhập khẩu theo đúng quy định về xuất xứ hàng hóa, ghi nhãn hàng hóa.
Đặc biệt, với hàng nhập từ TQ, Tổng cục Hải quan lưu ý khi kiểm tra hồ sơ lô hàng, thực tế hàng hóa (nếu có) phải kiểm tra cụ thể tên hàng, mã số HS, xuất xứ hàng hóa, nhãn hàng hóa phải phù hợp với tên hàng, mã số HS, xuất xứ hàng hóa trong bộ hồ sơ lô hàng nhập và giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (nếu có).
Nếu phát hiện hàng hóa nhập ghi nhãn “Made in Vietnam”, cơ quan hải quan địa phương xác minh làm rõ, nếu có căn cứ hàng có chỉ dẫn giả mạo về nguồn gốc hàng hóa, nơi sản xuất, đóng gói, lắp ráp hàng hóa thì tùy theo hành vi vi phạm cụ thể, tính chất, mức độ hành vi vi phạm để xử lý theo thủ tục tố tụng hình sự hoặc xử phạt theo Nghị định 185/2013 của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi NTD.