Mới 16 tuổi, Nguyễn Trung Khuyến nổi tiếng là “thần đồng ảo thuật” với các tiết mục ly kỳ: nuốt dao lam, ăn thủy tinh, biến hóa ra 18 con chim câu. Khi 20 tuổi, ông sáng tác những ca khúc nổi tiếng: Giọng ca dĩ vãng, Cho tôi được một lần, Nếu xuân này vắng anh, Đừng hỏi vì sao tôi buồn… với nghệ danh Bảo Thu.
Thần đồng ảo thuật Việt Nam
Trong làng xiếc, ảo thuật Việt Nam không ai là không biết cái tên Nguyễn Trung Khuyến - ảo thuật gia lừng lẫy từ những năm 60 của thế kỷ trước. Khán giả ấn tượng khó phai với những tiết mục đặc sắc tiêu biểu của ông như: Nuốt vào miệng và lôi ra một chuỗi 10 lưỡi dao lam; Dang hai tay ra lập tức xuất hiện 18 con chim bồ câu; Đưa tay lên chụp vào khoảng không bắt được lá bài tây; Thay đổi trang phục trong chớp mắt...
Thuở ấu thơ của một tài nhân lừng lẫy thời Sài Gòn hoa lệ vốn đã được nuôi dưỡng trong cái nôi của nghệ thuật. Tính thi sĩ của cậu bé Khuyến được thấm từ thơ của bố và cụ nội. Lên 8 tuổi, Khuyến đã được gia đình cho học mandoline với thầy Văn Thủy, học guitar với nhạc sĩ Lâm Tuyền, nhưng cậu chưa chú tâm lắm. Năm 13 tuổi, đi học về, ghé qua chợ, nhìn thầy bùa, thầy pháp hô hoán hình nhân búp bê cử động, nhảy lên nhảy xuống, Khuyến mắt tròn mắt dẹt kinh ngạc, về nhà nghe ông nội giải thích chiêu trò của các thầy, cậu thích mê và ao ước cũng làm được những trò biến hóa kỳ lạ. Hồi đó, ông nội đặt mua tạp chí Almanach, mỗi tháng có mục hướng dẫn làm ảo thuật và dịch từ tiếng Pháp cho cháu tự luyện. 15 tuổi, Khuyến đã diễn được thành công vài trò ảo thuật và trình diễn trong các dịp văn nghệ ở trường, ở các rạp chiếu phim.
 Nghệ sĩ Mạc Can nói về nhạc sĩ Bảo Thu trong đêm họp mặt mừng ông nhận danh hiệu tiến sĩ ảo thuật. |
Ấn tượng nhất là tiết mục nuốt lưỡi dao lam. Tập được tiết mục này rất công phu và cậu đã phải trả bằng máu. Lúc đầu tập, Khuyến khôn khéo cắt bìa các-tông bỏ vào mồm tập nuốt cho quen, rồi sau đó mới lấy lưỡi dao lam cùn nuốt. Khuyến ngậm lưỡi dao nhiều thành quen, sau nhiều lần bị dao cứa đứt chảy máu. Khi có kinh nghiệm, cậu phát hiện ra nếu để lưỡi dao đúng vị trí trên nốc lưỡi miệng sẽ không bị cứa đứt nữa. Để nuốt được 10 lưỡi dao, phải mài 2 lưỡi đầu cho bớt sắc, đến khi nuốt những dao sau sắc bén xếp chồng lên cũng không thể làm đứt lưỡi, chảy máu. Sau đó, ảo thuật nhí lấy sợi chỉ nuốt vào, lát sau nhả ra cả sấp 10 lưỡi dao bỏ vào cốc nước trước con mắt kinh ngạc, thán phục của khán giả. Nguyễn Trung Khuyến khi ấy mới 16 tuổi, được báo chí ca ngợi và đặt cho danh hiệu “thần đồng ảo thuật Việt Nam”, hay “phù thủy ảo thuật”, “ông hoàng bồ câu”.
Ưa diễn những trò mạo hiểm, Khuyến còn có tiết mục “ăn thủy tinh” cũng rất ly kỳ. Cậu đập vỡ cốc thủy tinh hay bóng đèn rồi bỏ vào mồm ăn, nhai rau ráu rồi nuốt chửng. Tuy nhiên, sau này có tuổi, răng Khuyến bị hỏng, phải lắp răng giả và không thể diễn được tiết mục này nữa. Năm 1968, Khuyến đã diễn nhuần nhuyễn tiết mục hóa ra 18 con chim câu, tới nay, vẫn chưa ảo thuật gia Việt Nam nào vượt qua được kỷ lục này của ông. Năm 1962, Khuyến chính thức gia nhập Hội Ảo thuật Pháp quốc. Năm 1963, Khuyến trúng tuyển kỳ thi bằng Giáo sư Ảo thuật của Trường Ảo thuật quốc tế “Ecole International de la Magie”.
Từ ảo thuật gia thành nhạc sĩ vang bóng một thời
Năm 15 tuổi, Khuyến may mắn được học đàn guitar của giáo sư - nhạc sĩ Hoàng Bửu (bậc thầy về guitar flamenco). Hầu như nhạc cụ nào Khuyến cũng chơi được, trừ thổi kèn. Chàng trai 20 tuổi đa tài rất đào hoa. Lấy cảm hứng từ bài thơ lưu bút của bạn gái gửi tặng, Khuyến đã phổ nhạc bài Ước vọng tương phùng rồi gửi lên Đài phát thanh Sài Gòn tham gia cuộc thi sáng tác ca khúc và nhận được giải Khuyến khích. Cũng từ nội dung thư của một bạn gái khác, Khuyến phổ nhạc thành Đừng hỏi vì sao tôi buồn... Đến khi viết tình khúc Giọng ca dĩ vãng với nghệ danh Bảo Thu thì tên của ông đã được nhiều người biết đến. Bài hát này rất đỗi quen thuộc với công chúng suốt hơn nửa thế kỷ qua. Lời bài hát rất lãng mạn, dễ thương, dễ đi sâu vào lòng người: “Ngày xưa, mỗi lần em buông tiếng hát/ Thì anh tay phím nắn nót cung đàn/ Từng nhịp nhặt khoan anh ru hồn theo tiếng tơ...”.
Nhạc phẩm Giọng ca dĩ vãng bắt nguồn từ chuyện tình buồn với cô học trò ở gần nhà tên là P.H.T mới 15 tuổi. Chàng trai trẻ hướng dẫn P.H.T. đàn và hát. Một hôm, P.H.T hỏi Khuyến “Chừng nào anh cưới vợ”, Khuyến trả lời “bao giờ sự nghiệp nổi tiếng mới tính tới chuyện trăm năm”. Khi P.H.T đã có tên tuổi trong làng nhạc qua ca khúc Ước vọng tương phùng thì hai đứa nảy sinh tình cảm. Trớ trêu thay, cô thông báo là gia đình đã hứa hôn cho cô với một gia đình ở Mỹ! Cả hai chia tay. Trong nỗi tuyệt vọng và nhớ thương, Khuyến đã sáng tác Giọng ca dĩ vãng, tái hiện hình ảnh “anh đàn em hát” ngày nào nay đã trở thành dĩ vãng nhạt nhòa. Ca khúc này rất được khán giả yêu mến. Giao Linh là ca sĩ đầu tiên thể hiện Giọng ca dĩ vãng, bài hát đưa tên tuổi chị thăng hoa sau khi thu âm ở hãng đĩa Sơn Ca, sau đó đến Thanh Tuyền, Thái Châu cũng rất thành công với nhạc phẩm này. Đây cũng là bài đầu tiên thu đĩa của Bảo Thu. Ông tự xuất bản nhạc phẩm Giọng ca dĩ vãng, bán được trên 500.000 bản. Sau đó, Khuyến sáng tác nhạc phẩm Tôi yêu tiếng hát học trò và Vọng về tim nhưng không nổi tiếng bằng. Những nhạc phẩm – tình khúc vượt thời gian của Bảo Thu được đưa vào cuộc bầu chọn 70 nhạc sĩ trong 70 năm âm nhạc Việt Nam (từ 1930 – 2000) được ưa chuộng nhất của Đài phát thanh Australia.
Cuối năm 2012, Nguyễn Trung Khuyến được Hiệp hội Ảo thuật gia quốc tế (International Magicians Society, trụ sở tại Mỹ) cấp văn bằng chứng nhận là Tiến sĩ Ảo thuật quốc tế. Hiện nay, ông 69 tuổi, là Giám đốc Công ty văn hóa văn nghệ ca và hát TP.HCM.
Hồng Nga