nơi Bác Hồ khởi thảo bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa đã qua đời vào đêm 5/11, tại nhà riêng ở phố Hoàng Diệu, quận Ba Đình (Hà Nội), hưởng thọ 104 tuổi. Dẫu biết rằng, sinh - lão - bệnh - tử là quy luật tự nhiên nhưng sự ra đi của cụ vẫn để lại bao tiếc thương cho mọi người. Bởi không chỉ có nhiều đóng góp cho cách mạng, cụ Hoàng Thị Minh Hồ còn được coi là hình mẫu doanh nhân đầu tiên của Việt Nam với tài đức vẹn toàn.
Cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ.
Nhớ lại mùa thu lịch sử năm 1945, cùng với thắng lợi vẻ vang của Cách mạng Tháng Tám, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, ngành Tài chính cách mạng Việt Nam đã ra đời, giữa muôn vàn gian khó của buổi đầu trứng nước... Trong lúc chính quyền công nông non trẻ vừa giành được độc lập đã phải đương đầu với bao vấn nạn nguy hiểm, đặc biệt là sự đe dọa của “Giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm” thì ngành Tài chính cách mạng phải tiếp quản một ngân khố gần như trống rỗng. Nền kinh tế quốc dân kiệt quệ vì chế độ bóc lột tàn khốc của phát xít Nhật, vì cảnh nước nhà gần một thế kỷ rên xiết dưới sự áp bức hà khắc của chủ nghĩa thực dân xâm lược.
Ở vào bối cảnh vận mệnh của chính quyền non trẻ “ngàn cân treo sợi tóc” đó, sự xuất hiện của các nhà tài trợ đặc biệt cho cách mạng Việt Nam - những gia đình tư sản yêu nước thật vô cùng quý báu. Sự đóng góp vật chất to lớn và ý nghĩa của những nhà tư sản yêu nước đã góp phần giúp cho chính quyền non trẻ vượt qua những giờ phút nguy nan, ngành Tài chính Việt Nam vượt qua những thời kỳ khó khăn, gian khổ nhất của đất nước, thúc đẩy sự nghiệp tài chính cách mạng không ngừng trưởng thành, phát triển, đóng góp tích cực vào công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Những ai may mắn được tiếp xúc với cụ Hoàng Thị Minh Hồ những năm gần đây đều rất ấn tượng về cụ bà phúc hậu, mang đậm phong thái của một phụ nữ Hà Nội gốc và vô cùng tinh thông dù tuổi đã cao. Khi đó, sức khỏe yếu, giọng nói không được tròn vành nhưng cụ vẫn nhớ rành rọt công việc kinh doanh của gia đình những năm 30-40 của thế kỷ trước, những đóng góp cho cách mạng và những ngày chăm lo cho Bác Hồ cùng các đồng chí trong Trung ương Đảng tại căn nhà 48 Hàng Ngang.
Cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ sinh năm 1914, ở Hàng Đào, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Bà sinh ra trong một gia đình giàu sang, quyền quý. Bà là con gái của cụ Hoàng Đạo Phương, một nhà nho, một thương gia giàu có ở phố Hàng Đào. Năm 18 tuổi, cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ lập gia thất với ông Trịnh Văn Bô và được cha mẹ cho ở riêng tại nhà số 48 Hàng Ngang và kế thừa hiệu buôn tơ lụa Phúc Lợi.
Nhớ lời cha dặn: “Cha già cha chưa làm tròn việc nước, sau này con nào có điều kiện thì giúp nước thay cha” cụ Hoàng Thị Minh Hồ luôn có tâm nguyện làm việc gì đó đóng góp cho cách mạng và giúp đỡ nhân dân. Những ngày đầu Cách mạng Tháng Tám 1945 và những ngày đầu thành lập nước, gia đình doanh nhân Trịnh Văn Bô có những đóng góp to lớn cho cách mạng. Thời điểm đó, hưởng ứng Tuần lễ vàng do Chính phủ phát động, gia đình cụ Hoàng Thị Minh Hồ đã ủng hộ 5.147 lượng vàng, đồng thời vận động giới doanh nhân Hà Nội ủng hộ trên 1.000 lạng nữa.
Không chỉ dừng lại ở đó, với tấm lòng “thương người như thể thương thân”, trước nạn đói năm 1945, gia đình cụ còn mang tiền đi cứu trợ người dân, mua 1.000 vé phát cháo cho người đói ngoài đường.
Ngôi nhà 48 Hàng Ngang của gia đình cụ chính là nơi Trung ương Đảng chọn làm cơ sở hoạt động, đón Bác Hồ về ở và làm việc trong thời gian từ ngày 24/8 đến 27/9/1945, chuẩn bị cho việc ra mắt Chính phủ lâm thời và cả trong những ngày đầu Chính phủ đã ra mắt. Đặc biệt, tại đây Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khởi thảo ra bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Gia đình cụ dành trọn tầng 2 ngôi nhà làm nơi ở và làm việc cho Bác Hồ và các đồng chí trong Trung ương Đảng, đảm bảo sự bí mật và thuận lợi. Trong thời gian này, cụ Hoàng Thị Minh Hồ đã tận tụy phục vụ cơm nước, chăm lo cho Bác mà không hề biết rằng đó là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đến ngày Tuyên ngôn độc lập, ra mắt Chính phủ lâm thời, gia đình cụ lại cung cấp phần lớn y phục cho Bác Hồ và các đồng chí trong Trung ương Đảng. Với những cống hiến hết mình cho cách mạng, Bác Hồ đã xúc động bày tỏ: “Gia đình cô là ân nhân của cách mạng”.
Nhà số 48 (Hàng Ngang, Hoàn Kiếm) là nơi Bác Hồ soạn thảo bản Tuyên ngôn độc lập.
Với cụ, được cống hiến sức lực, của cải cho cách mạng, được phục vụ Bác Hồ trong những ngày chuẩn bị cho lễ Quốc khánh 2/9/1945 đã là sự mãn nguyện. Đó cũng là thực hiện được tâm nguyện của bậc thân sinh ra cụ là nhà nho yêu nước Hoàng Đạo Phương: “Cha già cha chưa làm tròn việc nước, sau này con nào có điều kiện thì giúp nước thay cha”.
Sau này, ngôi nhà 48 Hàng Ngang được Nhà nước công nhận là Di tích cách mạng, trưng bày các hiện vật liên quan đến hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thời gian Người ở đây.
Khi thực dân Pháp tái chiếm Đông Dương, bà Minh Hồ dẫn hơn chục thành viên trong gia đình tản cư lên Cao Bằng, còn ông Trịnh Văn Bô công tác trong Chính phủ kháng chiến tại Việt Bắc. Đến năm 1955, gia đình ông bà trở về Hà Nội. Ông Trịnh Văn Bô sau đó giữ chức Phó chủ tịch Ủy ban Hành chính Hà Nội cho đến ngày nghỉ hưu. Bà Hoàng Thị Minh Hồ là một trong những đảng viên đầu tiên của Đảng Xã hội Việt Nam và cũng là một trong những người đầu thời kỳ thành lập Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam. Bà làm công tác phụ nữ đến năm 1974 thì nghỉ hưu.
Vào năm 2014, nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh cụ Trịnh Văn Bô, mừng đại thọ 100 tuổi của cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ (1914 - 2014), Bộ Tài chính đã xuất bản cuốn sách “Doanh nhân Trịnh Văn Bô và những cống hiến cho nền tài chính cách mạng Việt Nam” nhằm vinh danh những công lao, đóng góp của gia đình với Đảng, Chính phủ và ngành Tài chính. Ngoài ra, Bộ cũng đề xuất UBND thành phố Hà Nội lấy tên cụ Trịnh Văn Bô đặt cho một con đường tại Thủ đô để nhiều thế hệ sau vẫn còn nhớ tới nhà tư sản yêu nước.
Gia đình doanh nhân Trịnh Văn Bô và Hoàng Thị Minh Hồ là một trong những tấm gương ngời sáng, tiêu biểu đã hết mình ủng hộ và đi theo Đảng, theo cách mạng. Ghi nhận những công lao to lớn của cụ Trịnh Văn Bô và cụ Hoàng Thị Minh Hồ với đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã truy tặng cụ Trịnh Văn Bô Huân chương Độc lập hạng Nhất, đồng thời trao tặng phần thưởng cao quý này cho cụ bà Hoàng Thị Minh Hồ, người bạn đời của doanh nhân Trịnh Văn Bô.
Anh Trịnh Cần Chính, con trai cụ Hoàng Thị Minh Hồ chia sẻ niềm tự hào từ một gia đình tư sản được giác ngộ cách mạng, tham gia Việt Minh và cống hiến sức lực, của cải cho cách mạng. Anh Trịnh Cần Chính xúc động cho biết, trước khi ra đi cụ vẫn căn dặn con cháu cố gắng làm ăn, kinh doanh tốt để có điều kiện giúp đỡ những người nghèo khó.