Cách nay vài năm, Hội Đái tháo đường quốc tế (IDF - International Diabetes Federation) kêu gọi cộng đồng y tế có những hành động ngay trong việc thiết lập hướng dẫn điều trị cho những người đái tháo đường týp 2 và ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ.
Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ
Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ (Obstructive Sleep Apnea - OSA) là rối loạn giấc ngủ phổ biến, ảnh hưởng khoảng 5 - 7% dân số. OSA là hiện tượng lặp đi lặp lại khi đường thở trên bị tắc nghẽn một phần hay hoàn toàn khi ngủ. Điều này thể hiện khi luồng hơi thở giảm sút (hypopnea) hoặc mất hẳn (apnea) mặc dù vẫn có hô hấp gắng sức. Phế nang không được thông khí đầy đủ dẫn đến giảm bão hòa oxy và tăng dần CO2. Biến cố này thường sẽ chấm dứt khi tỉnh giấc.
50% số bệnh nhân đái tháo đường týp 2 bị ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ
Người bị ngưng thở khi ngủ hiếm khi nhận biết được họ gặp khó khăn khi thở, ngay cả khi thức dậy, vì vậy ngưng thở khi ngủ thường không được tầm soát. Thông thường, người bị ngưng thở khi ngủ được người nhà lưu ý quan sát giấc ngủ. Một người có thể nghi ngờ họ bị ngưng thở khi ngủ nếu ngáy thường xuyên hoặc có những triệu chứng ảnh hưởng vào ban ngày như buồn ngủ, mệt, do giấc ngủ bị phân mảnh hoặc giấc ngủ không ngon.
Triệu chứng của OSA:
- Ngáy; chán nản; tăng huyết áp.
- Tăng cân; ngủ ngày; thiếu năng lượng.
Hai thông số thường được sử dụng để đo rối loạn giấc ngủ:
Chỉ số ngưng thở giảm thở AHI (Apnea Hypopnoea Index): số lần ngưng thở giảm thở trung bình trong 1 giờ ngủ.
Chỉ số giảm bão hòa oxy ODI (Oxygen Desaturation Index): số giảm bão hòa oxy trung bình trong 1 giờ ngủ.
Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ liên quan đến ĐTĐ týp 2
50% số bệnh nhân đái tháo đường týp 2 bị ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ.
Những người thường xuyên ngáy (một triệu chứng của OSA) có nguy cơ đái tháo đường týp 2 gấp đôi.
30% số người đến phòng xét nghiệm giấc ngủ bất dung nạp glucose, một chỉ số quan trọng của đái tháo đường týp 2.
OSA được thấy có kết hợp với kháng sinh insulin.
Các nghiên cứu ở đối tượng nam thanh niên mạnh khỏe cho thấy thiếu ngủ từ 2 đêm trở lên làm giảm khả năng dung nạp glucose và làm tăng nhu cầu về thự phẩm giàu carbohydrate, từ đó làm tăng hóc-môn gây đói Ghrelin. Đối tượng nghiên cứu cảm thấy thèm ăn hơn, tương đương với gia tăng thêm 350 - 500kcal/ngày.
Ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose
OSA làm thiếu hụt oxy gián đoạn trong cơ thể (hypoxia-giảm oxy huyết) và/hoặc việc giấc ngủ bị phân mảnh rời rạc vì vi thức giấc, dẫn đến căng thẳng sinh lý, làm ảnh hưởng đến chuyển hóa glucose và góp phần quan trọng vào tăng kháng insulin.
Điều trị ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ
Mặc dù có một số phương pháp điều trị OSA, bao gồm phẫu thuật và dụng cụ răng hàm, tiêu chuẩn vàng trong điều trị vẫn là áp lực đường thở dương liên tục (CPAP). Trong lĩnh vực điều trị không xâm lấn này, không khí trong phòng được nén bởi một thiết bị nhỏ, và nhẹ nhàng cung cấp khí qua mặt nạ gắn mũi (hoặc mặt nạ mũi và miệng). Áp suất không khí thông qua thiết bị giúp đường thở trở nên mở, giúp người sử dụng thiết bị có giấc ngủ trọn vẹn.
Hướng dẫn của Hội đái tháo đường quốc tế:
Tăng cường giáo dục nhân viên y tế và gia tăng nhận thức trong cộng đồng đái tháo đường và giấc ngủ về mối liên quan giữa vấn đề đái tháo đường týp 2 và ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ.
Thông qua thực hành lâm sàng, đảm bảo một người khi đang có bệnh này thì cũng được tầm soát cả bệnh kia.
Nghiên cứu để hiểu rõ hơn mối tương quan giữa đái tháo đường týp 2 và ngưng thở tắc nghẽn khi ngủ.
