Việc xây dựng "Trường học không khói thuốc" nhằm tạo môi trường học tập và làm việc trong sạch, lành mạnh, đảm bảo quyền của những người không hút thuốc được hít thở bầu không khí trong lành không khói thuốc, đồng thời giúp ngăn ngừa việc hút thuốc mới trong học sinh và giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong cán bộ, giáo viên và học sinh.
"Trường học không khói thuốc" là trường học không có hành vi hút thuốc và không có việc mua bán, quảng bá các sản phẩm thuốc lá trong toàn bộ khuôn viên nhà trường và cần đáp ứng các tiêu chí sau: Có niêm yết quy định cấm hút thuốc lá tại nơi có nhiều người qua lại. Có treo biển báo cấm hút thuốc lá trong phòng học, phòng làm việc, phòng ăn, hành lang, cầu thang, các khu công cộng khác trong phòng, có kế hoạch hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá… Để làm rõ hơn về điều này, chúng tôi đã có mặt tại Trường Phổ thông Trung học Cẩm Bình - Cẩm Xuyên - Hà Tĩnh là một trong những đơn vị thực hiện khá tốt mô hình xây dựng "Trường học không khói thuốc". Nhà trường đã thành lập Ban chỉ đạo Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) và có nhiệm vụ chính là giám sát việc thực thi Luật PCTHTL trong cán bộ, giáo viên, học sinh trong nhà trường. Tại đây công tác tuyên truyền PCTHTL của nhà trường đã trở thành hoạt động nề nếp thường xuyên được mọi người tích cực hưởng ứng và tham gia. Ở các hành lang, lớp học, phòng họp… đều gắn biển “cấm hút thuốc”. Nhà trường đưa công tác PCTHCTL vào tiêu chí đánh giá thi đua của cán bộ, giáo viên và các lớp học sinh… Riêng đối với học sinh, nhà trường thành lập Đội Cờ đỏ giám sát việc thực hiện nề nếp kỷ cương chung, trong đó có việc phát hiện và xử lý học sinh hút thuốc trong trường học, nhất là những khu vực như Sân thể thao, Nhà vệ sinh…
Thầy giáo Nguyễn Văn Quang, Bí thư Đảng ủy - Phó hiệu trưởng - Trưởng Ban chỉ đạo PCTHTL nhà trường cho biết: "Để góp phần cho công tác PCTHTL trong học đường có hiệu quả, Trường đã áp dụng nhiều biện pháp, như thực hiện lồng ghép các hoạt động truyền thông PCTHTL trong các buổi học ngoại khoá, hoạt động đoàn thể, phong trào Đoàn… Thay đổi rõ nhất trong việc xây dựng mô hình trường học không khói thuốc ở Trường Phổ thông Trung học Cẩm Bình chính là hình ảnh khói thuốc trong học đường đã gần như không còn xuất hiện. Nhà trường đã tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục cho học sinh, cán bộ, giáo viên về tác hại của thuốc lá; đưa nội dung phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) vào chương trình giảng dạy. Đồng thời Nhà trường còn đưa các tiêu chí PCTHTL vào nội dung bình xét thi đua hàng năm giữa các tổ chuyên môn, các bộ phận để cùng giám sát lẫn nhau; có tuyên dương khen thưởng các tập thể, cá nhân có mô hình hay, cách làm hiệu quả, sáng tạo.…".
Ban giám hiệu nhà trường xác định điểm mấu chốt là công tác tuyên truyền và nêu gương. Việc tuyên truyền được thực hiện dưới nhiều hình thức, như: Tăng cường tuyên truyền về tác hại của thuốc lá đến từng cán bộ, giáo viên và học sinh; nghiêm cấm thầy giáo, cán bộ, nhân viên trong trường không hút thuốc lá nơi công cộng. Nội dung tuyên truyền được lồng ghép trong giờ sinh hoạt dưới cờ, phát thanh, báo bảng, giao ước thi đua, giờ sinh hoạt lớp; sân khấu hóa thông qua các tiểu phẩm, các tiết mục văn nghệ trong các hội thi, hội diễn cấp trường, cấp huyện… Đặc biệt, tháng 12 năm 2015, Trường tổ chức Diễn đàn “Câu chuyện của tôi, bài học của bạn” với việc mời Thạc sỹ, Bác sỹ Trần Quốc Khánh – Bệnh viện Việt Đức thuyết trình, giải đáp trước toàn thể học sinh nhà trường các vấn đề về Văn hóa sử dụng Mạng xã hội; Tai nạn giao thông; Phòng chống tác hại của thuốc lá. Cùng với tuyên truyền và nêu gương, nhà trường thường xuyên nhắc nhở, kiểm tra, giám sát việc thực hiện PCTHTL.
Thầy giáo Nguyễn Văn Quang cho biết thêm: “Cán bộ, giáo viên, học sinh nếu bị phát hiện vi phạm lần đầu thì nhắc nhở và tuyên truyền không được hút thuốc trong trường để tạo thành thói quen dần bỏ thuốc. Trường hợp phát hiện vi phạm nhiều lần, có hệ thống thì sau nhắc nhở, sẽ có các hình thức xữ phạt nghiêm khắc như: cảnh cáo trước toàn trường trong buổi chào cờ đầu tuần, cắt thưởng, không xếp loại thi đua đối với cán bộ, giáo viên, hạ xếp loại hạnh kiểm đối với học sinh…”.
Xác định ở lứa tuổi các em rất dễ bị lôi kéo, rủ rê thử hút thuốc lá nên nhà trường rất chú trọng công tác PCTHTL trong trường học. Các hoạt động tuyên truyền Luật PCTHTL được nhà trường thực hiện dưới nhiều hình thức: Vận động phụ huynh học sinh bỏ thói quen hút thuốc; tuyên truyền trong các buổi chào cờ hàng tuần; tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khoá về PCTHTL… Nhờ đó, đến nay đã không còn hiện tượng Giáo viên và học sinh hút thuốc trong khuôn viên nhà trường. Trước đây hầu hết cán bộ, giáo viên nam (khoảng 29 người) đều có thói quen hút thuốc, nay chỉ còn 04 người chưa đoạn tuyệt hẳn với thuốc lá. Đối với học sinh, số lượng các em hút thuốc giảm hẳn, thỉnh thoảng chỉ phát hiện một vài em lén lút hút thuốc ở ngoài khu vực nhà trường
Để đạt hiệu quả tối ưu nhất trong việc PCTHTL trong nhà trường, rất cần có sự đồng thuận, đồng hành của xã hội. Mỗi nhà giáo, cán bộ, công nhân viên tham gia tuyên truyền, vận động người thân không sử dụng thuốc lá; các bậc phụ huynh quan tâm chăm sóc con em, giáo dục, nhắc nhở về tác hại thuốc lá đối với sức khỏe; hàng quán không bán thuốc lá cho học sinh, trẻ vị thành niên…
Mặc dù nhà trường đã có nhiều hoạt động thiết thực trong việc xây dựng "Trường học không khói thuốc", tuy nhiên để thực hiện tốt hơn nữa và đẩy nhanh việc xây dựng trường học không khói thuốc trong thời gian tới, bên cạnh tiếp tục chú trọng công tác tuyên truyền, nhà trường cần phải sớm hoàn chỉnh các bộ tiêu chí về Nội quy, Quy định việ xử phạt vi phạm đối với các hành vi vi phạm, nhằm răn đe, từng bước nâng cao nhận thức, làm thay đổi hành vi đối tượng hút thuốc lá.