Không khí oi nồng, nóng bức của mùa hè là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn, côn trùng, ruồi muỗi khu trú và sinh sôi nảy nở. Đây là nguyên nhân dẫn đến số bệnh nhân ngộ độc thực phẩm tăng vọt…
Vì sao ngộ độc?
Ngộ độc thực phẩm là tình trạng bệnh lý gây nên khi người bệnh ăn phải thực phẩm không sạch, mà nguyên nhân gây bệnh có thể do vi khuẩn, virus, kí sinh trùng hay độc tố của chính thực phẩm người ta ăn phải, cũng có khi do chất độc còn tồn đọng lại từ quá trình sản xuất, chế biến và bảo quản thực phẩm gây nên. Theo các chuyên gia về ATVSTP, NĐTP mùa hè thường do thức ăn nhiễm vi sinh vật (vi khuẩn, ký sinh trùng), vì mùa hè nhiệt độ cao thuận lợi cho vi sinh vật sinh sôi và phát triển.
Các tác nhân trực tiếp gây ngộ độc bao gồm vi khuẩn, ngoại độc tố của vi khuẩn, virus (chúng ta vẫn thường gọi là siêu vi trùng) và một số động vật đơn bào (a míp). Các vi sinh vật này có nhiều ở khắp nơi và thực phẩm dành cho người thì thường cũng là thức ăn lý tưởng của chúng. Đặc biệt thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt, trứng, cá, sữa là các chất giàu đạm, rất dễ trở thành môi trường tốt cho các vi sinh vật, nhất là vi khuẩn gây bệnh phát triển, và khi đó thức ăn đã biến thành chất độc.
Nguy cơ cao nhất dẫn đến “nhiễm độc nhiễm khuẩn thức ăn” nhất là khi sử dụng các thực phẩm động vật còn tươi sống hoặc chưa đun nấu kỹ như ăn tiết canh, tim, cật tái, thịt tái, gỏi cá..., nghĩa là các vi sinh vật đang “sinh sống” ở các thực phẩm này chưa bị tiêu diệt. Tiết canh là món “khoái khẩu” của nhiều người, nhưng các bạn cũng nên biết rằng đó cũng lại là một môi trường giàu dinh dưỡng rất thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
Trên thực tế, thói quen ăn gỏi cá, các loại thịt tái, các phủ tạng động vật (đặc biệt là tim, cật), trứng “tái”cũng làm chúng ta dễ bị ngộ độc. Các phương pháp xử lý nhiệt thô sơ như nhúng, tái, trần,... thực sự chưa thể đủ để tiêu diệt được các vi khuẩn có ở trên bề mặt thực phẩm, chưa kể đến khi chúng đã phát triển sâu vào bên trong khối thực phẩm.
Các chuyên gia cũng cho rằng, một nguyên nhân nữa dẫn đến ngộ độc thực phẩm là tình trạng thực phẩm để lâu mà điều kiện bảo quản không bảo đảm vô khuẩn, (dẫn đến việc vi khuẩn nhân lên đạt đến số lượng đủ gây bệnh cho người ăn). Tình trạng nhiễm khuẩn thức ăn có thể xảy ra trước, trong và sau khi chế biến, trước khi ăn hoặc giữa các lần ăn, kể cả đối với thực phẩm (sống hoặc chín) được lưu trữ trong tủ lạnh. Nhiều người nhầm tưởng rằng thức ăn đã được bảo quản trong tủ lạnh là có thể yên tâm “vô tư đi” nên đã để thức ăn dự trữ hoặc thậm chí cả thức ăn đã dùng dở quá lâu trong tủ lạnh. Chúng ta nên biết rằng ngăn lạnh đúng tiêu chuẩn (nhiệt độ là 5°C) chỉ có thể làm chậm sự phát triển của vi khuẩn, chứ không làm chết vi khuẩn. Chưa kể đến khi chúng ta để quá nhiều thực phẩm, tủ lạnh dùng lâu không vệ sinh các ngăn, rồi những lúc mất điện ... đó chính là cơ hội tốt cho vi khuẩn nhân lên trong thức ăn.
Thói quen ăn rau sống cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến NĐTP bởi rau sống có thể nhiễm vi sinh vật. Căn bệnh lỵ amip ở một số người chính là xuất phát từ ăn rau sống có nhiễm loại ký sinh trùng này (từ phân tươi bón rau hoặc từ nước kênh rạch ao ngòi dùng để rửa rau).
Đó là chưa kể đến rất nhiều các nguyên nhân khác gây ô nhiễm thực phẩm ở rất nhiều khâu trong chuỗi dây truyền sản xuất, bảo quản, chế biến thực phẩm, ví dụ như các dụng cụ dùng (dao, thớt, rổ, nồi niêu xoong chảo, đôi bàn tay của chúng ta, nước rửa...).
 Thức ăn đường phố không đảm bảo vệ sinh |
Làm gì khi bị ngộ độc?
Các triệu chứng ngộ độc thực phẩm rất đa dạng, nhưng chủ yếu là những triệu chứng của đường tiêu hoá sớm nhất sau ăn là đau bụng, buồn nôn, nôn, đi ngoài phân lỏng. Tuy nhiên cũng có nhiều bệnh nhân lại không có biểu hiện về tiêu hoá (không nôn, không đi ngoài..), song lại thể hiện ở mức độ nặng hơn như: loạn nhịp tim, co giật, liệt cơ khi nguyên nhân không phải là nhiễm khuẩn mà là nhiễm các độc tố, ví dụ nọc cóc khi ăn thịt cóc, Tetrodotoxin khi ăn cá nóc độc…
Khi có dấu hiệu ngộ độc thức ăn do nhiễm khuẩn gây tiêu chảy theo bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân nên đến trạm y tế, trung tâm y tế gần nhất để được khám và điều trị sớm. Nếu nặng hơn, nôn nhiều, không uống thuốc được, mất nước rõ, tụt huyết áp... thì phải được theo dõi và điều trị tại bệnh viện, với quá trình điều trị toàn diện và phức tạp hơn, theo dõi chặt chẽ hơn.
Phòng tránh thế nào?
Để đề phòng ngộ độc do nhiễm khuẩn thức ăn trong mùa hè, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên khuyên người tiêu dùng cần biết giữ vệ sinh trong các khâu bảo quản và chế biến thực phẩm, biết chọn thực phẩm tươi sống hợp vệ sinh và thực hiện các hướng dẫn của Cục vệ sinh an toàn thực phẩm. Đối với chế biến thực phẩm nên tuân thủ quy trình: thực phẩm tươi sống-chín-bàn tay sạch-dụng cụ sạch-không ăn đồ cũ.
Thiết nghĩ, phòng tránh ngộ độc thực phẩm trong mùa hè, vệ sinh phải đưa lên hàng đầu. Trước tiên phải là ý thức của cá nhân. Thực tế chúng ta đã tuyên truyền, giáo dục rất nhiều nhưng vẫn còn những người tiêu dùng còn quá chủ quan, thờ ơ với những hàng quán ngay bên cạnh cống rãnh, bãi rác, mất vệ sinh. Chính việc coi thường này đã gây nên nhiều ca ngộ độc thực phẩm. Người tiêu dùng cần tẩy chay với những thực phẩm không an toàn, hàng quán mất vệ sinh, như vậy sẽ giúp giảm số vụ ngộ độc thực phẩm rất nhiều.