Chán ăn là một thuật ngữ y học có nghĩa là thiếu sự thèm ăn, nhưng đôi khi nó xảy ra vì lý do tâm thần dẫn đến giảm cân đáng kể. Chán ăn tâm thần là một rối loạn ăn uống mà lượng thức ăn đưa vào cơ thể một người ít hơn đáng kể những gì cần thiết để cơ thể của họ duy trì sức khoẻ. Chứng này phổ biến hơn ở các bé gái vị thành niên và đặc biệt là người cao tuổi. Ở Mỹ, 78% ca tử vong do chán ăn xảy ra ở người cao tuổi.
Tại sao nhiều người cao tuổi (NCT) mắc chứng chán ăn tâm thần?
Nguyên nhân của chứng chán ăn tâm thần chưa được biết rõ. Mặc dù bệnh béo phì có thể là một nguyên nhân đáng quan tâm ở những người cao tuổi, tuy nhiên, thường gặp hơn là sự suy giảm lượng thức ăn dung nạp và mất động lực để ăn uống.
Người cao tuổi cần ăn nhiều rau quả, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và uống nước thường xuyên, là biện pháp quan trọng phòng nhiễm khuẩn tiết niệu, táo bón và tăng cường sức khỏe.
Nghèo đói, cô đơn, sống khép kín: là những yếu tố xã hội chủ yếu góp phần gây chứng chán ăn tâm thần ở NCT.
Trầm cảm: là một vấn đề tâm thần kinh phổ biến ở người già và một nguyên nhân đáng kể gây ra chán ăn.
Giảm có cảm giác đói: NCT thường ngại vận động, ít hoạt động thể chất nên cảm thấy no nhanh hơn trong khi ăn.
Yếu tố vật lý: chẳng hạn như răng xấu và răng giả hoặc thay đổi do tuổi tác trong hương vị và mùi cũng có thể ảnh hưởng đến sự lựa chọn thực phẩm và hạn chế các loại cũng như số lượng thực phẩm ở người lớn tuổi.
Các bệnh lý phổ biến ở người già: chẳng hạn như bệnh đường tiêu hóa, hấp thu thức ăn kém, nhiễm khuẩn cấp và mạn tính, rối loạn trao đổi chất có thể gây ra chứng biếng ăn, thiếu hụt vi chất dinh dưỡng và sự thiếu hụt protein dẫn đến thiếu hụt năng lượng.
Dùng thuốc: NCT thường phải dùng nhiều loại thuốc trị bệnh, trong đó có một số thuốc có thể gây ra giảm hấp thụ các chất dinh dưỡng, các triệu chứng tiêu hóa, mất cảm giác ngon miệng.
Dinh dưỡng kém liên quan đến sự phát triển và tiến triển của bệnh mạn tính thường ảnh hưởng đến người lớn tuổi, chức năng cơ bắp suy yếu, giảm khối lượng xương, rối loạn chức năng miễn dịch, thiếu máu, giảm chức năng nhận thức, làm chậm lành vết thương, chậm phục hồi sau phẫu thuật và cuối cùng là tăng tỷ lệ tử vong.
Những dấu hiệu chán ăn ở NCT
Ngoài giảm cân đáng kể, NCT có những dấu hiệu và triệu chứng có thể liên quan với chứng biếng ăn/suy dinh dưỡng: mái tóc mỏng; xanh xao; các ngón tay đổi sang màu xanh lợt; da khô; mệt mỏi liên tục; chóng mặt và cơn ngất xỉu; sống khép kín; cáu gắt...
Người cao tuổi có mắc các bệnh mạn tính đường tiêu hóa dễ bị chứng chán ăn.
Làm thế nào để giúp NCT ăn uống tốt?
Chế biến đồ ăn dễ tiêu: sinh tố làm từ trái cây tươi, sữa chua, bột đạm. Thức ăn mềm và súp cũng rất tốt.
Giảm chứng khô miệng: khuyến khích NCT uống nhiều nước mỗi ngày và uống nước sau mỗi bữa ăn. Thêm nước sốt vào thực phẩm để làm ẩm thức ăn và hạn chế khô miệng.
Tìm người nấu ăn tại nhà: đây là một là giải pháp tốt để NCT có các món ăn ngon.
Tích trữ tủ lạnh và các bữa ăn đã làm sẵn cho NCT: trong tủ lạnh gia đình nên để sẵn các loại bánh ngọt và rau, súp, thức ăn đóng hộp…
Thiết kế các bữa ăn "tiện ích" nhanh gọn: ăn uống lành mạnh không cần phải nhiều thực phẩm. Thiết kế bữa ăn đơn giản, đủ chất và nhanh gọn.
Thức ăn cho người cao tuổi cần nấu chín kỹ và mềm, dễ tiêu.
Chuẩn bị sẵn thực phẩm đã được nấu chín như thịt gà, thịt bò, rau, cá. NCT có thể làm rã đông chúng và sau đó thêm nước sốt và các thành phần khác theo sở thích để có một bữa ăn lành mạnh.
Nên tích trữ đồ ăn nhẹ tốt cho sức khỏe: như trái cây sấy khô, ngũ cốc, hạt hỗn hợp, các loại hạt…
Trái cây đông lạnh và rau quả: Là một cách rất tốt để NCT bổ sung vitamin và khoáng chất tốt cho sức khỏe.
Luôn có sẵn các thiết bị tiện dụng để chuẩn bị thức ăn: dao kéo đa chức năng, giúp dễ dàng để chuẩn bị một bữa ăn, một chiếc bình nước nóng nhỏ, lò vi sóng cũng là một lựa chọn rất lành mạnh để chuẩn bị thức ăn.
Chế độ ăn uống cân bằng
NCT nên tăng cường ăn trái cây, rau, bổ sung canxi từ các sản phẩm sữa để tránh loãng xương và phòng nguy cơ gãy xương khi té ngã, các loại hạt để tránh táo bón và protein để tái tạo tế bào. Để kéo dài năng lượng và mức insulin ổn định, lựa chọn carbohydrate "tốt" hoặc phức hợp, chẳng hạn như ngũ cốc nguyên hạt, đậu, trái cây và rau quả.
Những NCT dễ bị mất nước do cơ thể của họ bị giảm khả năng để điều chỉnh nồng độ chất lỏng và giảm cảm giác khát. Uống nước thường xuyên là biện pháp rất quan trọng phòng nhiễm khuẩn tiết niệu, táo bón và tăng cường sức khỏe.