Trong khi bệnh sởi, thủy đậu, tay - chân - miệng đang có diễn biến phức tạp thì sốt xuất huyết (SXH) có nguy cơ gia tăng mạnh. Tính từ đầu năm đến ngày 10/6/2014 cả nước có hơn 10.217 trường hợp mắc SXH, trong đó có 7 trường hợp tử vong. Các địa phương cần tích cực phòng chống ngăn chặn để không cho bệnh lây lan diện rộng.
Bệnh sốt xuất huyết dễ lây lan, vì sao?
Bệnh SXH do virus Dengue gây ra, virut này có 4 týp huyết thanh (được ký hiệu là D1 - D4) và cả 4 týp đều có khả năng gây bệnh. Bệnh SXH diễn biến phức tạp vì hiện nay số trường hợp mắc bệnh có thể có cả 4 týp huyết thanh virus Dengue, không phân biệt týp nào. Thêm vào đó là bệnh SXH ở nước ta có thể xảy ra quanh năm, đặc biệt giai đoạn hiện nay đang là mùa mưa thời tiết rất thuận lợi cho muỗi phát triển. Vì muỗi là loại môi giới truyền bệnh duy nhất của bệnh SXH. Do đó, mọi người dân nên biết rõ đặc điểm của bệnh SXH để có các biện pháp phòng tránh và ngăn chặn kịp thời không để bệnh lây ra diện rộng.
Lý do bệnh SXH diễn biến phức tạp vì hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và cũng chưa có vắc-xin để phòng bệnh, trong khi đó bệnh lây lan do 2 loại muỗi là Aedes aegypti và Aedes albopictus (muỗi Aedes aegypti còn gọi là muỗi vằn, Aedes alborpitus là muỗi châu Á). Hai loại muỗi này rất phổ biến ở nông thôn cũng như thành thị ở nước ta. Vì vậy, khi bị muỗi có mang virus Dengue (mang mầm bệnh) đốt thì rất có thể bị bệnh SXH, nếu cơ thể chưa có miễn dịch chống lại chúng. Và khi chúng hút máu người bệnh rồi sang hút máu người lành thì qua vết đốt chúng sẽ truyền bệnh cho người lành. Từ đó bệnh phát triển và lây lan thành dịch.
Thêm vào đó là mọi người có thể bị nhiễm virus Dengue gây bệnh SXH nhiều lần, có nghĩa là một người đã mắc bệnh SXH với týp huyết thanh D1 sẽ có miễn dịch với týp virus D1 nhưng vẫn có thể mắc SXH týp huyết thanh D2 hoặc D3 hoặc D4.
Dịch bệnh diễn biến phức tạp, ngoài việc chưa có vắc-xin phòng bệnh, chưa có thuốc tiêu diệt virut thì còn liên quan đến sự hiểu biết, nhận thức của người dân còn hạn chế về vai trò gây bệnh, đường lây truyền cũng như các biện pháp thực hiện phòng chống, đặc biệt là thái độ chủ quan xem thường.
Liên quan giữa môi trường sống và virut gây sốt xuất huyết
Đối với bệnh SXH là một bệnh lây từ người bệnh sang người lành phải qua một khâu trung gian truyền bệnh là muỗi. Sự lây truyền này qua vết đốt và hút máu, trong máu người bệnh SXH có vô vàn virus Dengue gây bệnh SXH, muỗi hút máu vào dạ dày thì mang theo một lượng lớn virus SXH, từ đây sẽ lây lan sang người khác qua vết đốt của muỗi, rồi gây bệnh cho người đó.
Sự sinh trưởng của muỗi Aedes cũng liên quan rất mật thiết với nước và nhiệt độ môi trường tự nhiên. Nếu môi trường sinh sống hàng ngày của con người thiếu vệ sinh sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của muỗi Aedes thì mầm bệnh càng dễ lây lan tạo thành dịch bệnh.
Muỗi Aedes cũng có thể đẻ trứng ở vùng ven biển nước mặn hoặc ở vùng ven đầm lầy. Ở vùng nhiệt đới như nước ta, muỗi Aedes rất thích đẻ trứng ở môi trường gần nhà ở như ao, hồ, cống rãnh, chum, lu, vại, lọ hoa, lốp xe hỏng, vỏ dừa, máng nước. Nghĩa là môi trường xung quanh con người sinh sống, ở đâu có nước đọng thì ở đấy muỗi Aedes có thể đẻ trứng để tồn tại nòi giống và qua đó chúng làm lây truyền mầm bệnh SXH. Đặc điểm của trứng muỗi Aedes là chịu đựng độ khô trong nhiều tháng và chỉ nở ra thành bọ gậy (loăng quăng) khi trứng bị ngập nước. Tuy vậy, trứng muỗi sẽ phát triển thành bọ gậy (loăng quăng) sau khoảng 2 tuần lễ, nếu nhiệt độ thích hợp (trên 32 độ) thì chỉ cần trong vòng 7 ngày chúng đã phát triển thành bọ gậy. Ngoài môi trường sinh sống là nước thuận lợi cho muỗi Aedes đẻ trứng và phát triển thì nhà ở của con người cũng liên quan đến sự sinh tồn của muỗi Aedes. Nhà ẩm thấp, tối, bừa bộn là nơi ẩn náu thuận lợi cho các loài muỗi.
Muỗi Aedes cũng thường đốt và hút máu người cả ban ngày lẫn ban đêm, nhất là lúc sáng sớm và chập tối. Sau khi hút no máu người thì chúng thích trú đậu ở trong nhà và có khi đậu cao tới 2m. Muỗi cái Aedes chỉ giao phối một lần và đẻ trứng suốt đời theo từng đợt. Mỗi một đợt hút máu người là muỗi cái lại đẻ trứng.
BS. Nguyễn Võ Hinh
Ai là người có thể mắc bệnh SXH?
Bệnh SXH không từ một ai khi chưa có miễn dịch đối với virus Dengue. Vì vậy, ở mọi lứa tuổi không kể người cao tuổi hay trẻ em, nam hay nữ khi chưa có miễn dịch với virus Dengue thì đều có thể mắc bệnh SXH. Qua các điều tra, nghiên cứu cho thấy rằng ở những địa phương có dịch SXH lưu hành quanh năm thì trẻ em dễ mắc bệnh này hơn người lớn do người lớn đã có miễn dịch qua các lần mắc bệnh trước đó (nếu dịch xảy ra lần này cùng týp huyết thanh với lần trước đó). Những vùng và địa phương lần đầu có bệnh SXH thì mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh (vì chưa có miễn dịch với virus Dengue). Bệnh SXH dù là người lớn hay trẻ em khi mắc bệnh đều rất nguy hiểm, đặc biệt là loại SXH gây sốc.
