Trong Đông dược có vị thuốc a giao là keo chế từ da con lừa. Tuy nhiên, ở nước ta, con lừa cũng có nhưng không phổ biến nên người ta thường thay thế bằng da trâu, một nguyên liệu dễ kiếm và có tác dụng tương tự. Nhân năm Sửu, ta cùng tìm hiểu về cao a giao da trâu, một vị thuốc hiện nay ít dùng nhưng đã từng được các sách cổ về y học thuật Trung y coi là vị thuốc bổ huyết, trừ phong quý hiếm.
Chế biến cao da trâu
 |
 |
Tác dụng đối với chứng loạn dưỡng cơ: loạn dưỡng cơ dần dần gây liệt không đi đứng được. Ăn dung dịch a giao thì sau hơn 100 ngày có thể hết các triệu chứng tê liệt.
Ảnh hưởng chuyển hóa đối với chất canxi: cho chó uống dung dịch a giao đồng thời cho ăn canxi carbonat, thấy lượng canxi trong huyết thanh tăng cao.
Tác dụng chống ngất: tinh chất a giao chế thành dịch có tác dụng chống chảy máu, ngất. Tiêm dung dịch a giao có tác dụng làm cho huyết áp thấp tăng lên.
Tác dụng chuyển hóa tế bào lympho: a giao có tác dụng chuyển hóa tế bào lympho nơi người bị mụn nhọt sưng.
Ngày nay, các nhà bào chế thuốc dùng a giao, đa số là da trâu, bò. Cao da trâu gọi là Ngưu Bì Giao hoặc Thủy Giao, có tác dụng nhuận táo, lợi đại tiểu trường, là thuốc chủ yếu để chữa đau, hoạt huyết của ngoại khoa, trị tất cả các chứng về huyết của nam và nữ. Sản phụ bị rong huyết do cơ năng còn có thể dùng các bài thuốc: cao da trâu 20g, ngải cứu tươi 15g, ngũ bội tử tán bột 15g. Sắc ngải cứu lấy nước, bỏ bã, thái cao da trâu cho vào đun loãng ra, rồi hòa với bột ngũ vị tử, uống ngày 1 thang. Nấu cháo cao a giao với gạo nếp dùng cho phụ nữ sau sinh, người mới ốm dậy có tác dụng bồi bổ sức khỏe, nâng cao thể trạng.
A giao là vị thuốc có liên hệ với huyết. A giao vị ngọt, tính bình thiên về bổ huyết, có tác dụng nhuận phế, chỉ khái. Lại do chất keo dính, béo, có thể ngưng cố huyết lạc cho nên tốt về chỉ huyết. Thường dùng trong các chứng thổ huyết, chảy máu cam, tiêu ra huyết, cũng như phụ nữ bị băng huyết, lậu huyết. A giao có thể nhuận phế, chỉ khái lại trị ho ra máu, cho nên nó là thuốc chính để trị phế lao. A giao không những dùng cho nội thương mà còn dùng cho những trường hợp sau khi bị nhiệt bệnh như: tâm phiền, mất ngủ do nhiệt làm tổn thương phần âm huyết, có thể dùng chung với thuốc thanh nhiệt. Trường hợp bệnh âm dịch hao tổn, huyết hư sinh phong thì có thể dùng chung với thuốc: tức phong, trấn kinh, thanh nhiệt. Vị này dùng sống hoặc sao đều có công dụng chỉ huyết, bổ huyết. Chỉ có dùng sống thì công hiệu tư âm mới tốt, dùng sao thì công dụng chỉ huyết mới mạnh.
ThS. Lê Quốc Thịnh