Bệnh nấm da là một bệnh thường gặp và do vi nấm dermatophytes gây nên. Thông thường nhiều sợi nấm liên kết với nhau tạo thành búi nấm. Khi sợi nấm đã già hoặc hết chất dinh dưỡng thì búi nấm sẽ hình thành bào tử. Trên da người, nấm sẽ phát triển ở vùng da nào ẩm ướt, có nhiều mồ hôi như ở bẹn, bìu, kẽ các ngón chân, tay, xung quanh thắt lưng, nếp dưới vú, nách, cổ và ngay cả da vùng đầu. Trong quá trình sống, sợi nấm phát triển và tiết ra độc tố kích thích da gây ngứa.
Triệu chứng chủ yếu của nấm da
Ngứa là dấu hiệu đầu tiên làm cho bệnh nhân rất khó chịu, gãi làm lây lan mầm bệnh, đồng thời làm nhiễm trùng da gây mưng mủ, lở loét… Vì vậy, người ta thấy hậu quả của bệnh nấm da là ngứa và gãi làm nhiễm trùng da, viêm da, chàm hóa gây phiền toái cho bệnh nhân và gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Nấm da thường gặp do loại nào?
Có nhiều loại nấm da nhưng hay gặp nhất là một số nấm da sau đây:
Nấm thân: điển hình là nấm gây bệnh hắc lào. Dấu hiệu đầu tiên là ngứa vùng bị bệnh, sau đó thấy một vệt màu hơi đỏ, có viền, bờ rõ rệt, trên viền đó có các mụn nước lấm tấm. Viền này ngày càng lan rộng, tạo thành nhiều hình vòng cung nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Nhiều khi do người bệnh ngứa, gãi và làm lây lan ra nhiều vùng hắc lào trên cơ thể của mình. Bệnh hắc lào là một trong những bệnh nấm da có khả năng lây từ người này sang người khác và tạo nên bệnh mang tính chất gia đình hoặc các tập thể nhỏ, do sử dụng chung các đồ dùng sinh hoạt như: quần, áo, khăn mặt, khăn tắm, ngủ chung giường, chiếu, đắp chung chăn… Bệnh hắc lào có thể chữa được bằng thuốc Tây y nhưng phải được thầy thuốc khám và xác định. Để điều trị bệnh hắc lào triệt để, trước khi dùng thuốc cần chuẩn bị một bộ quần áo lót và một bộ quần áo dài; giường, chiếu cũng phải tiệt trùng. Sau khi tắm sạch sẽ, bôi thuốc vào vùng bị hắc lào rồi mặc bộ quần áo đã được tiệt trùng đó. Các loại quần áo, chăn, chiếu phải được tiệt trùng bằng phơi nắng ở nhiệt độ cao hoặc nước đun sôi.
Nấm kẽ: căn nguyên của bệnh là do vi nấm epidermophyton, nấm trichophyton hay còn do nấm candida albicans. Bệnh thường gặp ở người chân bị ngâm trong nước nhiều giờ, liên tục nhiều ngày do nghề nghiệp như: nông dân, người làm công tác vệ sinh cống rãnh, vận động viên bơi lội, người mò cua bắt ốc… Nấm kẽ thường có 3 thể: thể tróc vảy khô, thể mụn nước và thể viêm kẽ.
 Tổn thương kẽ chân do nấm candida albicans. |
Nấm móng: nấm móng thường do trichophyton gây nên. Bệnh biểu hiện ở bờ tự do của móng hay ở 2 bên cạnh của móng. Khi bị bệnh, móng mất màu bóng, bị đẩy nhô lên hoặc khuyết vào, trên mặt móng lỗ chỗ hoặc thành rãnh. Dưới rãnh có chất bột vụn. Như vậy, móng càng ngày càng bị sù sì, màu vàng hoặc đục. Bệnh nấm móng không được điều trị sẽ kéo dài thời gian khá lâu (nhiều tháng, nhiều năm). Bệnh có thể lây từ móng này sang móng khác.
Ngoài nấm trichophyton còn có nấm móng do nấm candida albicans. Nấm này gây tổn thương bên trong góc móng, móng mọc ra bị lồi lõm. Da vùng góc móng cũng bị tổn thương sưng đỏ và đôi khi bị mưng mủ.
Nấm tóc: nấm tóc do piedra hortai gây nên. Biểu hiện là trên mỗi một sợi tóc có nhiều hạt màu đen bám vào. Tuy vậy, bệnh nhân không thấy có gì khác thường và tóc cũng không bị rụng. Trong khi đó loại nấm tóc do trichophyton gây ra thì bệnh biểu hiện tổn thương trên da đầu. Da đầu có nhiều vết tròn nhỏ, kích thước bé khoảng từ 3 - 5mm, hoặc có vảy mỏng hay ngứa da vùng đầu, tóc bị xén cụt ngắn.
Bệnh lang ben: lang ben do nấm pityrosporum gây nên. Bệnh lang ben thường có 2 dạng: dạng màu trắng và dạng màu đen. Bệnh gây ngứa, nhất là khi ra nắng hay ra nhiều mồ hôi. Lúc này bệnh nhân có cảm giác như kim chích nhẹ gây ngứa ngáy khó chịu. Bệnh lang ben tùy thuộc khá nhiều vào việc vệ sinh da, sức đề kháng của cơ thể, phụ thuộc vào độ pH của da và cả độ ẩm của da. Cho nên, có thể giải thích một số trường hợp trong một gia đình có người mắc bệnh lang ben nhưng một số người khác lại không bị lang ben.
Bệnh nấm da có lây không?
Bệnh nấm da rất dễ lây cho các vị trí khác trên cơ thể của bản thân và cho cả người khác. Phương thức lây truyền chủ yếu là lây trực tiếp. Gồm các hình thức sau đây:
- Tiếp xúc với bào tử nấm có trong thiên nhiên và khi chúng bám vào da, quần áo, khăn mặt một cách tình cờ.
- Tiếp xúc với một số động vật nuôi trong nhà mà các động vật đó bị nấm da.
- Bệnh nấm lây từ người này qua người khác do nằm chung giường, mặc chung quần áo, dùng chung khăn mặt, khăn tắm…
Khi nghi bị bệnh nấm da nên làm gì?
Cần đến khám bác sĩ, nhất là bác sĩ chuyên khoa da liễu để được chẩn đoán lâm sàng và làm các xét nghiệm cần thiết. Từ các kết quả có được, bác sĩ sẽ tư vấn, chỉ định điều trị đúng bệnh, dùng đúng thuốc. Không nên tự mua thuốc về điều trị không những bệnh không khỏi mà còn làm bệnh nặng thêm.
Để đề phòng bệnh nấm da cần vệ sinh da sạch sẽ, da luôn được thoáng mát. Không mặc chung quần áo, không dùng chung khăn mặt, khăn tắm, không dùng chung chăn, gối và không ngủ chung giường với người đang bị bệnh nấm da.
PGS.TS. Bùi Khắc Hậu