Trước hết, cuộc họp tay ba giữa các ông Barack Obama, Shinzo Abe và Tony Abbott mang một ý nghĩa quan trọng vì hiếm khi ba lãnh đạo này gặp nhau. Phải lần ngược về năm 2007 mới thấy một cuộc họp thượng đỉnh tay ba giữa Tổng thống Mỹ George W. Bush, Thủ tướng Australia John Howard và ông Shinzo Abe trong nhiệm kỳ Thủ tướng Nhật đầu tiên của ông. Ngay từ khi ấy, cuộc gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Sydney cũng đã được giữ bí mật. Lần này, sáng kiến đã được loan báo một cách công khai hơn. Một quan chức cao cấp trong chính quyền Mỹ đã giải thích rằng: “Đối thoại ba bên là một cách thức độc đáo và mới mẻ để tận dụng khả năng của các đối tác châu Á chủ chốt (của Mỹ) trong việc cải thiện an ninh trong khu vực, chẳng hạn như an ninh hàng hải và phòng thủ tên lửa, cũng như làm việc trên các vấn đề khác, trong đó có vấn đề tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng, Ukraine và Ebola.
Về phần mình, Thủ tướng Nhật Shinzo Abe đã xác nhận quyết tâm thắt chặt thêm quan hệ quân sự của Nhật Bản với Australia và Hoa Kỳ nhằm xây dựng một tương lai hòa bình, an ninh và thịnh vượng cho vùng châu Á - Thái Bình Dương. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã tuyên bố rằng, ông mong muốn “làm sâu sắc” hợp tác quân sự với Mỹ và Australia để đảm bảo hòa bình trên toàn lãnh thổ khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Theo Thủ tướng Nhật Bản, điều này là cần thiết để ngăn chặn “sự bành trướng đang tăng lên của Trung Quốc”, hãng Japan Today đưa tin dẫn nguồn của tờ Australian Financial Review.Thủ tướng Nhật Bản cho rằng: “Đối với Nhật Bản và Australia, Mỹ là đồng minh quan trọng hơn cả, vì vậy tôi có ý định mở rộng hợp tác ba bên nhằm mục đích đạt được hòa bình, an ninh và thịnh vượng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Tôi cũng hy vọng vào sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa ba nước chúng ta để đương đầu với những thách thức toàn cầu”.
Thủ tướng Abbott nhấn mạnh, Australia, Nhật Bản và Mỹ đều ngưỡng mộ Trung Quốc vì sự chuyển biến kinh tế “ngoạn mục” một cách hòa bình. Ông cũng cho biết, Trung Quốc là khách hàng lớn nhất của cả ba nước. “Vì vậy, ý của tôi, như tôi đã nói ở Tokyo, tôi đã nói ở Seoul, tôi đã nói ở Bắc Kinh, tôi đã nói trong Quốc hội và tôi lại nói ở đây, rằng khi nói đến an ninh, tất cả chúng ta sẽ tiến bước cùng nhau hoặc không ai tiến bước được”, ông Abbott nói.
Hợp tác quốc phòng ba bên Mỹ - Nhật - Australia được cho là sẽ củng cố thêm quan hệ an ninh quân sự vốn đã chặt chẽ giữa ba nước, với Mỹ và Australia là đồng minh thân thiết với nhau cả về quân sự lẫn chính trị, với quan hệ quân sự Mỹ - Nhật càng lúc càng được củng cố thêm và mở rộng. Mắt xích yếu là quan hệ quốc phòng Australia - Nhật mới đây đã được tăng cường đáng kể sau chuyến công du Australia của Thủ tướng Abe, một mối quan hệ được Tokyo xem là mang tính chất gần như là một liên minh quân sự.
Ba nhà lãnh đạo đã tái khẳng định tầm hợp tác vươn lên toàn cầu của họ và giá trị của việc Mỹ cam kết toàn diện với châu Á - Thái Bình Dương, thông cáo chung của Tổng thống Mỹ Barack Obama, Thủ tướng Nhật Shinzo Abe và Thủ tướng Australia Tony Abbott cho biết. Ba nguyên thủ nhất trí tăng cường các cuộc tập trận chung. Một cuộc tập trận quân sự ba bên được cho là sẽ diễn ra vào tháng 6/2015 ở Queensland. Australia cũng đang quan tâm đến tàu ngầm tàng hình của Nhật để thay thế các tàu ngầm lớp Collins. Trong thông cáo, các lãnh đạo còn hối thúc “tự do di chuyển trên biển và trên không, giải quyết hòa bình các tranh chấp hàng hải phù hợp với Luật Quốc tế”.
Vào lúc Hoa Kỳ đang triển khai chính sách xoay trục qua vùng châu Á - Thái Bình Dương và đã chọn Australia làm đầu cầu phóng lực lượng qua vùng Đông Nam Á với một lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ khoảng 2.500 người túc trực thường xuyên tại căn cứ Darwin, miền Bắc Australia. Việc ba nước Mỹ, Australia và Nhật kề vai sát cánh với nhau một cách chặt chẽ hơn sẽ không được Trung Quốc tiếp nhận một cách thuận lợi. Tổng thống Mỹ Barack Obama ám chỉ các tranh chấp hàng hải của Trung Quốc với các nước láng giềng và mối quan ngại về hoạt động quân sự gia tăng của nước này. Ông khẳng định, Mỹ sẽ sử dụng “mọi yếu tố” của quyền lực để đảm bảo hòa bình và ổn định.
(Theo ABC, Australian Financial Review)
Quỳnh Vũ
