Kho tàng vô giá
Nhìn ở góc độ lối sống, múa dân gian là một hình thái múa phổ biến trong nhân dân. Thông qua các điệu múa, chúng ta thấy có dấu ấn một cách sinh động cuộc sống, chiến đấu, tình cảm, cách nghĩ và những quan điểm thẩm mỹ của các cộng đồng, các tộc người, xuất phát từ những điều kiện địa lý, xã hội, phong tục, tập quán, tín ngưỡng của các dân tộc khác nhau. Nét khác nhau đó cũng chính là sự thể hiện bản sắc riêng của từng dân tộc.
Trong kho tàng múa dân gian Việt Nam mà cho đến nay chúng ta còn lưu giữ được, chiếm số lượng lớn là các điệu múa thể hiện trong lao động nông nghiệp. Ví dụ như múa gặt lúa, múa chạy cày, múa xúc tép, múa soi đèn bắt cá,... Ngoài ra, múa dân gian còn có tác dụng thiết thực đối với tình cảm và đời sống của con người. Múa dân gian được thể hiện trong các lễ thức (múa tín ngưỡng). Những động tác biểu hiện thế giới tâm linh của con người (cầu mong sự che chở, phù hộ của các đấng thần linh,...). Ngoài ra, từ thuở xa xưa, qua các điệu múa, người dân còn muốn truyền lại các kinh nghiệm lao động sản xuất, săn bắt...
Múa dân gian quý giá là thế nhưng dường như nó ngày càng... bớt quan trọng trong đời sống văn hóa nghệ thuật của khán giả.
Theo các nhà nghiên cứu, múa dân gian còn thể hiện những hành vi ứng xử của con người, tạo môi trường không gian để con người đến với nhau. Đặc điểm này thể hiện rất rõ trong sinh hoạt văn hóa dân gian ở làng, bản như xòe vòng của dân tộc Thái, xòe chiêng của dân tộc Tày. Có những điệu múa dân gian cũng mang ý nghĩa đạo đức nhưng được thể hiện ở góc độ khác nhau. Ví dụ một số điệu múa dân gian như múa dô (gắn với tục thờ Tản Viên), múa dậm (gắn với tục thờ Lý Thường Kiệt), múa cờ lau tập trận (trong hội Hoa Lư), múa chèo tàu (gắn với tục thờ các tướng của Hai Bà Trưng), hay là múa dân gian trong hội đền Hùng, hội Gióng (gắn với tục thờ Phù Đổng Thiên Vương). Những điệu múa này đều thể hiện tình cảm của con người, đồng thời phản ánh những giá trị đạo đức cổ truyền của nhân dân. Đó là lòng tôn kính và biết ơn với các anh hùng dân tộc.
Không thể đòi hỏi tính đại chúng?
Múa dân gian quý giá là thế nhưng dường như nó ngày càng... thưa dần trong đời sống văn hóa nghệ thuật của khán giả. Thẳng thắn mà nói, múa dân gian chỉ có một số khán giả nhất định, bởi nghệ thuật truyền thống không giống như điện ảnh, vì rất kén người thưởng thức. Hơn nữa, muốn gắn bó với môn nghệ thuật dân tộc này còn phải có sự hiểu biết và niềm say mê. Và vì thế, không thể đòi hỏi tính đại chúng trong loại hình nghệ thuật biểu diễn truyền thống này.
Múa dân gian đang là “của hiếm” trên sân khấu truyền hình thực tế. Đấy là chưa kể một số trường hợp thí sinh tham gia show truyền hình thực tế, đã tự ý cách tân múa dân gian quá đà hoặc “bóp méo” bộ môn nghệ thuật truyền thống này nhằm mục đích gây ấn tượng với khán giả. Hiện tượng này hết sức nguy hiểm, bởi những tác phẩm múa dân gian không thực sự chuẩn mực trên truyền hình sẽ đem đến góc nhìn “lệch chuẩn”.
Thực tế phản ánh, dù số đông người trẻ không mặn mà với nghệ thuật truyền thống thì đó vẫn chưa phải là tất cả, vẫn còn đó những tâm hồn trẻ trung nhưng đã biết yêu thương và đam mê bộ môn múa dân gian.
Trường hợp của Võ Quỳnh Trang (sinh năm 1995, trú tại TP.Vinh, Nghệ An) là một ví dụ điển hình. Ngay từ lúc mới chập chững lên 3, Võ Thị Quỳnh Trang đã bắt đầu yêu thích múa. Kiên định với niềm đam mê và luôn dành thời gian rảnh rỗi để luyện tập, cô đã thi đỗ và học múa tại Học viện Múa Quốc gia Việt Nam. Giờ đây, Quỳnh Trang đã trở thành một nữ diễn viên múa dân gian tài sắc vẹn toàn. Cô cho biết: “Với tôi, múa dân gian vẫn là một tài sản quý báu của văn hóa dân tộc, là mạch nguồn khơi dậy cảm hứng trong nghệ thuật múa, chỉ cần chạm đến trái tim của công chúng thì múa dân gian vẫn còn rất hấp dẫn”.
Cũng như nhiều môn nghệ thuật truyền thống khác, múa dân gian phần lớn sống được nhờ niềm đam mê của những cá nhân, những tập thể nhỏ, để từ đó, họ nuôi hy vọng, múa dân gian sẽ lan tỏa đến với đông đảo công chúng.