Trong phong trào giành quyền độc lập cho đất nước và trong hai cuộc chống Pháp, chống Mỹ, huyện Quảng Điền chúng ta xuất hiện 2 nhà văn hóa lớn - đó là Đại tướng Nguyễn Chí Thanh và nhà thơ Tố Hữu. Cả hai người đều được nhân dân cả nước yêu mến.
Tôi đồng ý với nhà phê bình Trần Đình Sử khi ông nhận xét: “Xét về sức tác động trực tiếp đối với công chúng thì thơ Tố Hữu có thể sánh với bất cứ thơ kiệt xuất nào trên thế giới. Đó là một sự thực mà không ai có thể phủ nhận khi chứng kiến sức thu hút của thơ Tố Hữu trong những năm kháng chiến và chống Mỹ”.
Chúng tôi là những người lính của thời đó, hầu như trong ba lô chúng tôi đều có mang theo thơ Tố Hữu đi cùng. Thơ Tố Hữu đã in sâu trong lòng, kể cả những câu thơ mang đầy triết lý: có những chiến bại là tất nhiên, song đó là kinh nghiệm để chiến thắng.
Tố Hữu đã đúc kết cho chúng tôi: “Ai chiến thắng mà không hề chiến bại/Ai nên khôn mà chẳng dại đôi lần/Hướng đường đi còn lắm bước gian truân/Nhưng chưa phải trận cuối cùng chiến đấu/Hãy đứng dậy xoa tay mà tự bảo/Chí còn đây sức lực hãy còn đây”.
Những vần thơ khích lệ chiến đấu ấy của Tố Hữu là sức mạnh cho chúng tôi cầm súng lên đường.
Tuổi trẻ chúng tôi thời đó ai cũng thuộc câu thơ này của Tố Hữu như một lời thề của người ra trận: Đã vay dòng máu thơm thiên cổ/Phải trả ta cho mạch giống nòi.
Tôi nhớ bữa ấy chuẩn bị cho ngày lên đường, đại đội của chúng tôi đã tập trung nhau lại, đâu phải có văn công về, mà chúng tôi đã tổ chức buổi lên đường bằng đọc thơ Tố Hữu và trong buổi ấy chúng tôi nhắc nhau: Mỗi khi lòng ta xao xuyến rung rinh/Môi ta thầm kêu Hồ Chí Minh.
Nguyên Tổng Bí thư Đỗ Mười gửi tặng gia đình nhà thơ Tố Hữu bức ảnh kỷ niệm của ông và nhà thơ Tố Hữu đang chỉ đạo chống lụt ở Hải Dương tháng 8/1971. Ảnh: Việt Đức
Khí thế ấy đã nâng bước chân chúng tôi lên đường.
Vâng. Thơ Tố Hữu có sức âm vang như thế. Bây giờ về thăm lại Quảng Điền, chúng tôi được anh em trong huyện dẫn đi thăm nhà lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh. Ngôi nhà cũ lợp lá của ông đang còn đó. Và khuôn viên của nhà lưu niệm thật hoành tráng. Gần đây, con cháu Đại tướng Nguyễn Chí Thanh còn xây cho ông một nhà thờ rất uy nghiêm trên thành phố Huế.
Sau khi thăm nhà lưu niệm Nguyễn Chí Thanh, chúng tôi được dẫn tới thăm nhà Tố Hữu. Trong thâm tâm chúng tôi, chắc chính quyền đã làm xong nhà lưu niệm Nguyễn Chí Thanh thì chắc nhà lưu niệm Tố Hữu cũng hoành tráng như thế.
Song không, vẫn chỉ là ngôi nhà ngói ba gian lụp xụp ngày xưa cha mẹ ông ở. Ngoài ra chưa có gì thêm. Trên bàn thờ ngôi nhà ba gian ấy có ảnh thờ ông bà thân sinh ra nhà thơ và ảnh nhà thơ đặt bên đó. Chúng tôi thấy sao trong lòng bỗng trống trải...
Chúng tôi thắp hương lên bàn thờ và ngồi trò chuyện, nhắc một thời không chỉ là nhà thơ mà Tố Hữu còn được phong lên làm Phó Thủ tướng.
Lần ấy ra làm việc tại Hội Nhà văn, tôi có kể cho các anh chị ngoài Hội về kỷ niệm chuyến đi này, ai cũng thấy cần phải xây dựng nhà lưu niệm cho nhà thơ Tố Hữu, chỉ riêng việc huyện Quảng Điền có hai nhà văn hóa nổi tiếng như đã kể trên, Đại tướng Nguyễn Chí Thanh đã có nhà lưu niệm, chẳng lẽ Tố Hữu không có được nhà lưu niệm sao?!
Có lẽ cuộc gặp gỡ giữa huyện Quảng Điền với Hội Nhà văn chưa thực hiện được nên mới có sự chậm trễ này.
Rất may, mới đây, tôi được đọc bản “Nghị quyết về việc quy hoạch thiết kế văn hóa tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030” của HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế có đoạn viết: “Phấn đấu giai đoạn 2013 - 2020, đầu tư xây dựng Bảo tàng lịch sử và cách mạng Thừa Thiên Huế, Bảo tàng thiên nhiên khu vực duyên hải miền Trung; Bảo tàng văn hóa Huế, nhà lưu niệm đồng chí Tố Hữu, khu trưng bày ngoài trời di tích Cồn Ráng, khuyến khích hình thành các bảo tàng tư nhân”.
Vậy là chính quyền không hề quên nhà thơ Tố Hữu đâu, chỉ chậm mà thôi.
Đây chính là một cơ hội chính quyền, huyện Quảng Điền liên hệ mật thiết với chính quyền tỉnh và Hội Nhà văn, đồng thời kêu gọi thêm đầu tư của các nhà doanh nhân và những người có tấm lòng nhân ái thì chắc chắn nhà lưu niệm nhà thơ Tố Hữu sẽ hoàn thành để đón tiếp những người yêu mến nhà thơ.
Rất mong một ngày không xa, về xã Quảng Phước, chúng tôi sẽ được cùng lúc đến thăm nhà kỷ niệm Nguyễn Chí Thanh và nhà lưu niệm nhà thơ Tố Hữu bên bờ sông Bồ quê hai ông vì hai nhà chỉ cách nhau chừng 1 cây số thôi mà.
Nguyễn Quang Hà