Không chỉ giúp phòng bệnh còi xương và loãng xương, các nghiên cứu mới đây còn chỉ ra vai trò tiềm tàng của vitamin D trong việc ngăn ngừa các bệnh mạn tính như ung thư, tim mạch, các bệnh tự miễn và cúm...
Vitamin D là một loại vitamin tan trong chất béo, hoạt động như một hormon steroid. Cơ thể tạo ra vitamin D từ cholesterol qua một quá trình được kích hoạt bởi hoạt động của các tia cực tím B từ mặt trời trên da. Các yếu tố như màu da, tuổi tác, lượng ánh sáng và thời gian tiếp xúc với ánh sáng, vị trí địa lý ảnh hưởng đến lượng vitamin D mà cơ thể sản sinh ra. Vitamin D có ảnh hưởng đến xương, ruột, hệ miễn dịch và tim mạch, tuyến tụy, cơ bắp, não và sự kiểm soát chu kỳ tế bào. Các chức năng cơ bản của nó là duy trì nồng độ canxi, phospho bình thường trong máu và tăng cường sức khỏe xương.
Vitamin D được cung cấp bằng sự tổng hợp qua da từ ánh nắng mặt trời và qua thực phẩm.
Vai trò phòng bệnh mạn tính Ung thư
Nhiều nghiên cứu gần đây đã chỉ ra mối liên hệ giữa hàm lượng vitamin D thấp và sự gia tăng nguy cơ ung thư, với bằng chứng mạnh nhất ở ung thư đại trực tràng. Một nghiên cứu của Đại học Creighton (Mỹ) đã chỉ ra rằng, phụ nữ sau mãn kinh được uống 1.100 IU vitamin D3 (và canxi) giảm 77% nguy cơ bị chẩn đoán mắc bệnh ung thư trong vòng 4 năm sau đó (so với những phụ nữ dùng giả dược). Trong nghiên cứu, các đối tượng có hàm lượng vitamin D cao có nguy cơ mắc ung thư ruột kết thấp bằng một nửa so với những đối tượng có hàm lượng thấp. Tuy nhiên, chúng ta chưa thể đưa ra một kết luận chính thức về mối liên hệ giữa hàm lượng vitamin D và nguy cơ ung thư, song kết quả từ nhiều nghiên cứu lại rất hứa hẹn.
Bệnh tim mạch
Bằng chứng cho thấy hiệu quả bảo vệ của vitamin D đối với tim mạch có thể là qua hệ thống hormon renin-angiotensin, qua sự ức chế viêm hoặc trực tiếp trên tế bào tim và thành mạch máu. Trong nghiên cứu tim mạch Framingham (Mỹ) cho thấy, các bệnh nhân có hàm lượng vitamin D thấp (<15 ng/mL) có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 60% so với những người có hàm lượng cao hơn. Một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng, những đối tượng có hàm lượng vitamin D thấp (<15 ng/mL) có nguy cơ bị đau tim cao gấp 2 lần những người có hàm lượng cao (>30 ng/mL). Cũng như trường hợp của ung thư, cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để khẳng định vai trò của vitamin D trong việc phòng bệnh tim mạch, song cho đến nay các bằng chứng vẫn rất khả quan.
Các bệnh tự miễn và cúm
Do vitamin D có vai trò trong việc điều hòa hệ miễn dịch và có tính kháng viêm mạnh, giả thiết đặt ra là thiếu vitamin D có thể gây ra các bệnh tự miễn như bệnh đa xơ cứng (MS), bệnh tuyến giáp tự miễn và cúm. Và các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, thiếu vitamin D trong những tháng mùa đông có thể là một tác nhân kích thích theo mùa gây nên những dịch cúm trong mùa đông. Nhiều thử nghiệm đã đánh giá mối liên hệ giữa vitamin D và các bệnh về hệ miễn dịch.
Một nghiên cứu có triển vọng trên các đối tượng da trắng cho thấy, những người có hàm lượng vitamin D cao nhất có nguy cơ phát triển bệnh MS thấp hơn 62% so với những người có hàm lượng thấp nhất. Trong một thử nghiệm ngẫu nhiên của Nhật bản, những trẻ được bổ sung 1.200 IU vitamin D hàng ngày có nguy cơ mắc bệnh cúm A thấp hơn 40% so với những trẻ dùng giả dược. Trong thời gian tới sẽ có nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng của vitamin D đối với hệ miễn dịch hơn, bởi đây đang là lĩnh vực thu hút nhiều sự quan tâm.
Bổ sung vitamin D như thế nào?
Nên ăn những thực phẩm giàu vitamin D như các sản phẩm sữa tăng cường dưỡng chất và ngũ cốc ăn sáng, cá giàu chất béo, gan bò, và lòng đỏ trứng... Bên cạnh việc tăng cường tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, cách tốt nhất để có thêm vitamin D là qua các thuốc bổ sung. Các thuốc đa sinh tố truyền thống chứa khoảng 400 IU vitamin D, song rất nhiều viên đa sinh tố hiện nay chứa 800 đến 1.000 IU. Có khá nhiều lựa chọn thuốc bổ sung vitamin phù hợp với mỗi người, bao gồm viên nang, viên nén, thuốc dạng lỏng và thuốc nhỏ. Dầu gan cá tuyết là nguồn cung cấp vitamin D tốt, song nếu dùng liều cao sẽ có nguy cơ nhiễm độc vitamin A.
Hai dạng vitamin D được sử dụng trong các thuốc bổ sung là D2 (ergocalciferol) và D3 (cholecalciferol). D3 là dạng được ưa chuộng hơn, bởi về mặt hóa học nó gần giống với loại vitamin D được sản sinh bởi cơ thể và hiệu quả hơn D2 trong việc làm tăng hàm lượng vitamin D trong máu. Do vitamin D tan trong chất béo nên thuốc được dùng với các loại thức ăn chứa chất béo sẽ hấp thu tốt nhất.
DS. Hoàng Thu
