Liệt 2 chân đột ngột sau tiêu chảy
Anh N.T.T. sinh năm 1990, ngụ tại tỉnh Cà Mau, nhập bệnh viện (BV) tỉnh vào sáng ngày 29/7/2010 vì đột ngột liệt hai chân. Trước đó, anh T. cho biết, cách nhập viện 4 ngày có nhậu với bạn bè, mồi là nhiều loại ốc. Sau khi nhậu, anh về nhà thì bị đau bụng và tiêu chảy, đi cầu phân nước nhiều lần trong ngày. Tình trạng tiêu chảy kéo dài đến 4 ngày và có thuyên giảm vào ngày thứ 4 sau khi uống thuốc tự mua ngoài tiệm. Sáng sớm ngày 29/7/2010, anh T. ngủ dậy thấy mình không thể nhấc chân ra khỏi giường được. Hoảng quá anh gọi ba mẹ đưa đi cấp cứu. Vào BV. tỉnh chẩn đoán hạ kali máu nặng sau tiêu chảy cấp, điều trị tạm thời cho anh rồi chuyển anh đi ngay TP. HCM để điều trị.
Vừa được chuyển đến khoa cấp cứu tại một BV. TP. HCM thì anh đột ngột mê man, thở yếu, tím tái toàn thân. Trên monitor theo dõi thấy nhịp tim của anh loạn nhịp hoàn toàn, sau đó xuất hiện nhịp nhanh thất, rung thất. Anh T. được đặt nội khí quản, sốc điện, dùng thuốc vận mạch. 20 phút sau, nhịp tim của anh đều trở lại. Như vậy, chỉ cần anh vào trễ một chút là có thể bị đe dọa tính mạng vì suy hô hấp và loạn nhịp nguy hiểm. Xét nghiệm máu cho thấy nồng độ kali trong máu là 1,0 mmol/l . Anh T. được chẩn đoán là hạ kali máu nặng, biến chứng suy hô hấp và loạn nhịp thất. Mà tình trạng hạ kali máu này là do tiêu chảy cấp, ăn những món ốc không được vệ sinh kỹ. Sau 10 ngày điều trị, anh T đã hồi phục hoàn toàn, đi lại được.
Khi nào hạ kali máu?
Qua trường hợp trên cho thấy, bệnh nhân (BN) khá chủ quan với tình trạng tiêu chảy. Khi tiêu chảy kéo dài đến 3 ngày thì nên đi khám để bác sĩ đánh giá có bị mất nước, rối loạn điện giải (natri, kali, clo, canxi, magiê), rối loạn kiềm toan, mất máu, sụt cân và tìm nguyên nhân tiêu chảy, từ đó điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nặng nề sau tiêu chảy.
Hạ kali máu được định nghĩa là nồng độ kali trong máu < 3,5 mmol/l. Nồng độ kali trong máu bình thường là 3,5 – 5 mmol/l. Đây là một dạng rối loạn điện giải thường gặp nhất trên lâm sàng. Đối với BN có bệnh tim mạch, hạ kali máu làm tăng nguy cơ bệnh tật và tử vong, cho dù hạ kali nhẹ hay vừa.
Hạ kali máu có nhiều nguyên nhân như: do thuốc, liệt chu kỳ do hạ kali máu gia đình, nghiện rượu lâu ngày, điều trị thiếu máu ác tính bằng vitamin B12, chế độ ăn ít kali, qua phân do tiêu chảy, u bướu, toan hóa ống thận, đái tháo đường không kiểm soát, leucemie cấp dòng tủy.
Triệu chứng của hạ kali máu thay đổi tùy từng BN, thường xảy ra khi kali máu < 2,5 mmol/l. Ngoài ra, khi kali máu giảm nhanh, BN có thể có triệu chứng dù chưa giảm kali nhiều. Các triệu chứng gồm: khó chịu, mệt mỏi; rối loạn thần kinh cơ như yếu cơ, liệt cơ, giảm phản xạ, dị cảm, co cứng cơ, hội chứng chân không yên, suy hô hấp; rối loạn tiêu hóa như: bón liệt ruột, nôn ói; triệu chứng tim mạch như: hạ huyết áp tư thế, rối loạn nhịp tim.
Việc điều trị giảm kali máu nên được tiến hành ở các cơ sở điều trị. Thiếu kali máu nhẹ có thể điều chỉnh bằng dung dịch uống. Nếu thiếu kali máu nặng, thì cần truyền nhỏ giọt KCL vào mạch máu. Ngoài ra còn điều trị nguyên nhân cũng như những biến chứng của hạ kali máu.
Phòng bệnh tiêu chảy cấp
Nên thực hiện tốt những quy tắc vệ sinh an toàn thực phẩm dưới đây :
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt là trước bữa ăn.
- Uống nhiều nước (ít nhất 2 lít/ngày).
- Không uống nước với đá lạnh nếu bạn không biết rõ nguồn gốc của nó.
- Tránh ăn những món ăn như: rau sống, cá hoặc thịt sống, hoa quả không gọt vỏ.
- Cẩn thận khi ăn những thức ăn ngoài đường có thể vệ sinh không kỹ như: ốc, cua, ghẹ, mắm tôm..
- Không ăn thức ăn để lâu ngày, ôi thiu…
- Tránh để rơi vào tình trạng stress, lo âu.
Khi có tiêu chảy cấp ( > 2 lần/ngày với lượng phân > 200g/ngày), tốt nhất là khám bác sĩ ngay ngày đầu tiên tiêu chảy. Trong trường hợp tự mua thuốc uống như (antibio, berberin, smecta, oresol) mà tình trạng tiêu chảy vẫn kéo dài từ 2 ngày trở lên, hoặc có yếu liệt hai tay, hai chân, khó chịu, mệt mỏi, khó thở, tim đập nhanh, mắt trũng, môi khô, da nhăn nheo thì nên đi khám tại bệnh viện ngay. Lưu ý: người cao tuổi có bệnh lý tim mạch mà bị tiêu chảy cấp thì nhập viện ngay.
BS. TRẦN MẠNH HÀ