Nếu so với thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương thì ô nhiễm môi trường ở Bình Phước chưa phải là vấn đề quá bức xúc. Nhưng trong 8 KCN đang hoạt động với tổng diện tích 5.202 ha thì lĩnh vực sản xuất đa dạng, nhiều ngành nghề ảnh hưởng đến môi trường như: luyện kim, hóa chất, dệt, nhuộm, sản xuất các sản phẩm từ kim loại, chế biến gỗ, thức ăn gia súc. Nếu không kiểm soát nghiêm ngặt hệ thống xử lý nước - khí - rác thải, nhất là chất thải nguy hại thì nguy cơ gây ô nhiễm nguồn nước, đất, không khí... là rất cao. Với những gì đang diễn ra thì Bình Phước không thể chủ quan, để “mất bò mới lo làm chuồng”.
Xả thải ô nhiễm từ doanh nghiệp đến khu dân cư
Đại tá Lê Trường Sơn, Trưởng phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Bình Phước cho biết, trong tháng 7/2016 cơ quan chức năng của tỉnh này đã phát hiện 10 vụ vi phạm bảo vệ môi trường, chưa xử lý vụ vi phạm nào. Các vụ vi phạm môi trường chủ yếu là vận chuyển lâm sản trái phép, kinh doanh gây ô nhiễm môi trường, không xây dựng đề án bảo vệ môi trường, thực hiện không đủ các nội dung trong bản cam kết bảo vệ môi trường... Tính chung 7 tháng năm 2016, cơ quan chức năng đã phát hiện 103 vụ vi phạm quy định về bảo vệ môi trường trên địa bàn, trong đó xử lý 18 vụ và nộp ngân sách 80,957 triệu đồng.
Theo đánh giá của Công an tỉnh, tình hình vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm trên địa bàn tỉnh trong thời gian gần đây có diễn biến khá phức tạp. Mới đây, ngày 7-7-2015, tại Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại - Dịch vụ chế biến mủ cao su Hoàng Anh, ở Hưng Thủy, xã Lộc Thịnh, huyện Lộc Ninh, lực lượng Cảnh sát môi trường phối hợp với Công an huyện Lộc Ninh tiến hành kiểm tra, phát hiện công ty xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải cho phép từ 2 đến dưới 5 lần. Tiếp đến, ngày 20-7-2015, Cảnh sát môi trường Công an tỉnh phối hợp với Công an thị xã Đồng Xoài tiến hành kiểm tra Công ty cổ phần y khoa Bệnh viện đa khoa Thánh Tâm, có địa chỉ tại Ấp 3, xã Tiến Hưng, thị xã Đồng Xoài. Qua kiểm tra, Cảnh sát môi trường đã phát hiện cơ sở đổ, thải chất thải nguy hại không đúng nơi quy định. Công an tỉnh đã đề xuất Chủ tịch UBND tỉnh ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính số tiền 200.000.000 đồng.
Một công ty xả rác theo kiểu chôn lấp được cơ quan chức năng Bình Phước phát hiện
Ngoài KCN, các cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp nhỏ lẻ hoạt động chủ yếu ở lĩnh vực chế biến mủ cao su, tinh bột mì; trang trại chăn nuôi heo, gà tập trung; kinh doanh dịch vụ ăn uống và giết mổ gia súc, gia cầm... cũng trực tiếp gây ô nhiễm môi trường. Đơn cử như suối Đồng Tiền là con suối tự nhiên chảy qua các phường khu vực trung tâm thị xã Đồng Xoài, Bình Phước. Bên cạnh việc thoát nước mưa, nó còn phải tiếp nhận toàn bộ chất thải, nước thải của các hộ dân hai bên bờ suối. Theo tìm hiểu, chúng tôi đoạn suối dài chưa đầy 50m nhưng xung quanh có tới 4 lò sản xuất bún, với công suất mỗi lò từ 1 đến 2, 3 tấn bún tươi mỗi ngày hoạt động từ 23 giờ đến khoảng 5 giờ sáng hôm sau. Ông Trần Văn Thông, tổ 2, khu phố Phước Thọ, phường Tân Thiện, TX Đồng Xoài, Bình Phước chia sẻ: “nước thải của lò bún có mùi rất hôi. Tôi cũng đã đi tìm hiểu hệ thống xử lý nước thải nhưng rất tốn kém”. Không chỉ xả nước thải sản xuất, sinh hoạt, mà nhiều hộ dân sống gần ven suối còn coi suối Đồng Tiền như “hố rác công cộng” nên vô tư xả rác thải sinh hoạt, xác động vật và đủ thứ rác, vật dụng khác.
Tại khu dân cư, chủ yếu rác thải sinh hoạt nhưng việc xử lý thiếu chuyên nghiệp và nhiều huyện chưa có công ty xử lý rác thải nên nhiều “núi rác” lộ thiên đang gây hậu quả rất nghiêm trọng đến môi trường, sức khỏe con người. Đơn cử như ở khu vực giáp ranh giữa 2 xã Phú Riềng, huyện Phú Riềng và xã Thuận Lợi, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước người dân phải sống chung với mùi hôi thối từ nước - rác thải đã rất nhiều năm. Bãi rác chất cao như núi, ô nhiễm nặng nề lại nằm ở địa thế cao nên chỉ cần vài đợt mưa to, nước bẩn lại chảy xuống theo dòng suối, ngấm xuống đất gây ô nhiễm mạch nước ngầm lẫn sông, suối. Và dù đứng trước mối đe dọa bệnh tật từ hiểm họa này nhưng người dân vẫn phải sử dụng giếng đào, nước sông, suối để ăn uống, sinh hoạt hằng ngày.
Công ty xử lý môi trường cũng vi phạm
Với chức năng thu gom, xử lý rác thải công nghiệp thông thường, nước - rác thải sinh hoạt nhưng thời gian qua, Công ty cổ phần đầu tư và phát triển công nghệ môi trường Bình Phước đã vi phạm nghiêm trọng việc bảo vệ môi trường. Công ty này đã phải nộp phạt 802,5 triệu đồng do vi phạm bảo vệ môi trường.
Năm 2014, khi Phòng PC49 phối hợp với các ngành chức năng của tỉnh, chính quyền xã và Viện Môi trường và Tài nguyên thuộc Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh kiểm tra thực tế và khai quật các điểm chôn lấp chất thải rắn của công ty. Theo đó, trong khuôn viên công ty (ấp 1, xã Tiến Hưng, thị xã Đồng Xoài) đã chôn lấp 204 tấn và đổ ngoài khuôn viên 187,7 tấn. Do không xây dựng hệ thống thu gom nước thải nên khi trời mưa, đống rác rỉ nước chảy tràn lan ra khuôn viên công ty bốc mùi hôi thối và gây ô nhiễm môi trường.
Bãi rác thải sinh hoạt chất đống gây ô nhiễm môi trường ở Bình Phước
Sau khi đoàn lấy 20 mẫu chất thải rắn, 2 mẫu nước thải để phân tích, giám định, điều đáng lo là 187,7 tấn rác chưa chôn lấp có 100% chất thải nguy hại và 204 tấn được chôn lấp có hơn 70% chất thải nguy hại có hàm lượng benzen vượt 1,34-6,22 lần (tính theo nồng độ ngâm chiết) và từ 1,05-4,5 lần (tính theo hàm lượng tuyệt đối giá trị quy định của ngưỡng chất thải nguy hại theo QCVN 07/2009-BTNMT ngày 16-11-2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trường).
Đối với rác thải sinh hoạt, công ty từng cam kết trong báo cáo đánh giá tác động môi trường đã được phê duyệt là sau khi xử lý xong sẽ được công ty sử dụng làm phân bón, đóng gạch nhưng trên thực tế, công ty chỉ đem chôn lấp. Khối lượng chôn lấp mà ngành chức năng đo đạc được tại hố chôn lấp là 900 tấn.
Xét tính chất, mức độ vi phạm của công ty, ngày 1-8-2014, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có tờ trình đề nghị UBND tỉnh ban hành Quyết định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường với tổng số tiền 802,5 triệu đồng.
Trao đổi với phóng viên, Đại tá Lê Trường Sơn cho rằng, khó khăn lớn nhất hiện nay là chưa có đội ngũ cán bộ đủ năng lực và thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ hiện đại để đo, xử lý hành vi vi phạm về khí thải, tiếng ồn. Song song đó, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chưa đầy đủ, nhất là văn bản hướng dẫn xác định hậu quả của hành vi gây ô nhiễm như thế nào là nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng... để xử lý theo Luật Hình sự.