Tính đến nay, ngành giáo dục Việt Nam đã qua 3 lần cải cách sách giáo khoa (SGK) và một lần đổi mới. Tuy nhiên, nhìn lại thì thấy rằng chương trình SGK ở cả 3 cấp học vẫn đang tồn tại nhiều yếu kém như: Nội dung của các môn học chưa đảm bảo tính hiện đại, cơ bản và thiết thực; chưa cân đối giữa lý thuyết và thực hành, giữa dung lượng và thời lượng dạy học, xem nặng việc dạy chữ - nhẹ dạy người. Với những tồn tại và thiếu sót trên, Bộ GD-ĐT đã đưa ra dự thảo đề án đổi mới SGK phổ thông 2015. Với đề án này, người dân và xã hội đang kỳ vọng rất nhiều cho một nền giáo dục Việt Nam đổi mới.
Mặc dù đã qua 3 lần cải cách giáo dục và 1 lần đổi mới, tuy nhiên, cách làm chương trình và SGK trong những năm qua vẫn còn những nhược điểm như: chạy theo khối lượng kiến thức, còn nặng tính hàn lâm. Mặc dù có chú ý đến cả 3 phương diện kiến thức, kỹ năng và thái độ nhưng vẫn là những yêu cầu rời rạc, chưa liên kết, thống nhất và vận dụng tổng hợp thành năng lực hành động, năng lực thực hiện... gắn với yêu cầu của cuộc sống. Rất nhiều mong muốn của giáo viên và học sinh đều cho rằng, đổi mới soạn SGK cần tăng cường tính thực hành, tính thực tiễn của SGK, làm thế nào để học sinh tự học, tự nghiên cứu được. Trong khi điều khó khăn nhất với giáo viên trong trường học hiện nay đó là những bài học trong sách thiên về lý thuyết, trong khi thực tế chúng ta cần học sinh phải biết vận dụng, biết thực hành, biết đưa những kiến thức vận dụng vào thực tế. Chính những tồn tại ấy đã phần nào làm nổi lên những gam màu xám của ngành giáo dục như: tình trạng dạy thêm học thêm tràn lan, học sinh bị áp lực bởi chương trình học quá tải, vấn đề tiêu cực trong mỗi kỳ thi.
Đến thời điểm hiện tại, điều mà xã hội quan tâm nhất là nội dung chương trình đổi mới SGK 2015 sẽ như thế nào để hệ thống giáo dục Việt Nam sẽ có những bước đột phá thực sự, đáp ứng được việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29 của Trung ương. Tuy nhiên, ý kiến nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, vấn đề cần quan tâm trước tiên không phải là viết sách mà là xây dựng chương trình bởi chương trình mới là cốt lõi, là bất biến, là cơ sở để viết sách. Chương trình là hết sức quan trọng. Theo trình tự là chương trình phải đi trước một bước, thứ hai là chuẩn kiến thức kỹ năng các môn học, sau đó các tác giả mới dựa vào chương trình đó, dựa vào chuẩn kiến thức kỹ năng đó để tổ chức biên soạn SGK.
Lần đổi mới SGK giáo dục phổ thông lần này, người dân và xã hội đang kỳ vọng rất nhiều vào những việc làm của Bộ GD-ĐT. Việc đổi mới sách giáo khoa với mục tiêu: Ðáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế. Chương trình và SGK hiện đại có tính tích hợp và phân hóa cao, giúp cho học sinh phát huy hết khả năng chuyên biệt của mình.
Lê Mai
