Năm 2017, trẻ em Việt Nam sẽ được tiêm phòng miễn phí vắc-xin sởi - Rubella. Đây là vắc-xin thứ ba mà Trung tâm Nghiên cứu, sản xuất vắc-xin và sinh phẩm y tế (Polyvac) nghiên cứu, sản xuất thành công trong hơn 10 năm qua. Kỳ tích này của Polyvac đã đưa Việt Nam vào danh sách 25 quốc gia sản xuất được vắc-xin trên thế giới và là nước thứ 4 tại châu Á có thể sản xuất vắc-xin sởi - Rubella sau Nhật Bản, Ấn Độ và Trung Quốc.
Vắc-xin made in Vietnam “đánh bật” vắc-xin ngoại
Cho đến cuối năm 2016, Trung tâm Nghiên cứu, sản xuất vắc-xin và sinh phẩm y tế (Polyvac) đã là cha đẻ của 3 loại vắc-xin. Đình đám nhất phải kể đến vắc-xin sởi. Vào năm 2006, dịch sởi bùng phát ở nhiều nơi, số trẻ mắc sởi tăng cao. Bộ Y tế đã tổ chức các chiến dịch tiêm vắc-xin sởi từ nguồn vắc-xin viện trợ. Nhận thấy nhu cầu vắc-xin ngày một cao, trong khi nguồn viện trợ đang dần hạn hẹp, Bộ Y tế đã giao cho Polyvac tiến hành nghiên cứu sản xuất vắc-xin sởi tại Việt Nam. Nhờ sự giúp đỡ của Nhật Bản, nhà máy sản xuất vắc-xin sởi đầu tiên đã được xây dựng tại Việt Nam và năm 2009, vắc-xin sởi “made in Việt Nam” đã chính thức được lưu hành, hàng năm cung cấp 3 triệu liều vắc-xin sởi cho Chương trình Tiêm chủng mở rộng miễn phí. Nhờ chủ động được nguồn cung ứng vắc-xin nên khi có dịch sởi xảy ra đã đáp ứng kịp thời, không còn tình trạng đặt mua vắc-xin ở nước ngoài đến khi về đến Việt Nam thì đã hết dịch. Vào năm 2014 dịch sởi bùng phát mạnh tại các tỉnh miền Bắc, ngay lập tức, Polyvac đã cung ứng đủ 6 triệu liều vắc-xin để chống dịch. Và chỉ trong thời gian ngắn, dịch sởi đã được dập tắt.
Từ thành công vắc-xin sởi, Polyvac đã “thừa thắng xông lên”, tiếp tục sản xuất vắc-xin sởi - Rubella vào năm 2013 khi mà bệnh Rubella đang bùng phát mạnh. Với sự hỗ trợ của các chuyên gia Nhật Bản, tổ chức JICA, sau 3 năm, vắc-xin sởi - Rubella đã hoàn thành quá trình thử nghiệm lâm sàng với tính an toàn cao và khả năng sinh miễn dịch phòng bệnh tốt. Vắc-xin sởi - Rubella sẽ chính thức đưa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng, phục vụ tiêm miễn phí cho trẻ em Việt Nam từ năm 2017.
Nói đến sản xuất vắc-xin không thể không nói tới vắc-xin Rotavin-M1 phòng bệnh tiêu chảy do virut Rota ở trẻ em. Cố GS. Lê Thị Luân - Phó Giám đốc Polyvac là người đã dày công nghiên cứu và cho ra đời vắc-xin Rotavin-M1. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đánh giá, vắc-xin Rotavin-M1 an toàn trên cả người lớn và trẻ từ 6-12 tuần tuổi, đáp ứng miễn dịch rất tốt, chất lượng tương đương với vắc-xin Rotarix của Bỉ đang lưu hành ở Việt Nam. Tháng 5/2012, vắc-xin Rotavin đã được Bộ Y tế cấp phép và lưu hành rộng rãi trên thị trường. Đến nay, đã có 100.000 trẻ tại 60 tỉnh, thành phố được uống vắc-xin Rotavin-M1 và phòng bệnh tiêu chảy Rotavirus rất hiệu quả.
Những cán bộ nghiên cứu vắc-xin cả đời gắn bó trong phòng thí nghiệm.
Nhiều thất bại mới có được thành công
GS.TS. Nguyễn Đăng Hiền - Giám đốc Polyvac - một nhà khoa học rất tâm huyết với nghề, gắn bó cả cuộc đời với phòng thí nghiệm đã kể lại những thất bại, những khó khăn trong quá trình sản xuất vắc-xin. Cứ nghĩ là chỉ cần công nghệ hoàn toàn mới từ các chuyên gia Nhật Bản vào sản xuất vắc-xin sởi là xong. Vắc-xin sởi vốn nhạy cảm với nhiệt độ và ánh sáng, trong khi thời tiết ở Việt Nam nhiệt độ thường cao lại thay đổi thất thường nên các chuyên gia Nhật Bản cùng các chuyên gia Việt Nam phải mất rất nhiều thời gian để nghiên cứu thêm chất ổn định để vắc-xin bền vững hơn. Với nhiều lần thử nghiệm thất bại, rồi lại mày mò tìm ra công thức mới, cuối cùng, các chuyên gia đã thành công. Một trở ngại nữa là cần phải nghiên cứu để chuyển vắc-xin sởi từ dạng lỏng sang đông khô dạng bột. Nếu để dung dịch khi bảo quản lạnh sẽ đóng băng, lúc tan băng ra, virut sẽ chết, vì vậy, chỉ có đông khô mới phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Lại mày mò nghiên cứu và cuối cùng đã tìm ra cách đông khô thành dạng bột với 20 công đoạn. Có được những thành công đó là sự hy sinh thầm lặng của những cán bộ của Polyvac. Họ cả đời gắn bó với phòng thí nghiệm, labo với những công việc đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ, chính xác. “Chúng tôi luôn xác định làm ra vắc-xin để phòng ngừa bệnh tật cho hàng triệu triệu trẻ em nên phải đảm bảo chính xác tuyệt đối, không được phép sai sót...”, GS.TS. Hiền nói.
Với vắc-xin Rotavin cũng vậy, cố GS.TS. Lê Thị Luân đã từng kể: Khó khăn lớn nhất là việc thử nghiệm trên người mà đặc biệt ở trẻ nhỏ. Khi bắt tay vào thử nghiệm trên 200 trẻ nhỏ thì vô cùng gian nan. Mặc dù đã làm đầy đủ các thủ tục pháp lý, cha mẹ trẻ đã đồng ý, song vào những ngày cho trẻ uống vắc-xin là những ngày căng thẳng mất ăn, mất ngủ. Có khi đang đêm điện thoại kêu là giật thót mình vì lo sợ có chuyện gì xảy ra...
GS.TS. Nguyễn Đăng Hiền không ngần ngại khi nói đến những thất bại trong nghiên cứu. Đó là kinh phí cho các dự án nghiên cứu thường xuyên gặp những trở ngại. Với mỗi đề cương nghiên cứu khi làm theo hướng này không được phải chuyển hướng khác, phải thay đổi nguyên vật liệu... thì kinh phí cũng phải tăng theo. Là đơn vị sự nghiệp luôn trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước, vì vậy, nhiều đề tài nghiên cứu đã bị hạn hẹp, thậm chí xếp xó. Ví dụ như đề tài nghiên cứu sản xuất vắc-xin bại liệt tiêm đang rất khó khăn bởi chưa được phê duyệt thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 do kinh phí quá cao...
Tuy nhiên, những nhà khoa học của Polyvac đã vượt lên tất cả để cho ra đời 3 loại vắc-xin mang danh Việt Nam được thế giới đánh giá cao trong hơn 10 năm qua. Đó chính là niềm tự hào của ngành y, là kỳ tích trong lĩnh vực sản xuất vắc-xin của Việt Nam.