Kinh tế vẫn là hồ sơ ưu tiên

Ngày 7/6 diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên giữa Tổng thống B.Obama và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Được biết, nghị trình thảo luận giữa lãnh đạo của hai nền kinh tế đứng đầu thế giới bao gồm hồ sơ kinh tế và cả Hiệp định xuyên Thái Bình Dương (TPP). Có thể coi đây là một trong những cuộc gặp thượng đỉnh quan trọng nhất trong năm 2013 bởi vì nó có thể sẽ định hình tương lai của mối quan hệ Trung – Mỹ nói riêng và trật tự thế giới nói chung trong thế kỷ 21.

Về bối cảnh chung, kinh tế thế giới chưa ra khỏi 5 năm đình trệ, bên trong lại có quan hệ thiếu cân xứng giữa hai nền kinh tế đứng đầu thế giới là Mỹ và Trung Quốc. Vì vậy, ưu tiên thảo luận vẫn xoay về kinh tế là hồ sơ có ảnh hưởng chính trị rất cao trong nội tình của từng nước.Ngoài ra, hai nước còn có nhiều mâu thuẫn khác thuộc lĩnh vực an ninh. Như vấn đề quân sự của Trung Quốc tại miền Tây Thái Bình Dương khi Hoa Kỳ chủ trương “chuyển trục” về Đông Á. Hoặc khi “hackers”, xuất phát từ Trung Quốc lại đột nhập và ăn cắp thông tin lẫn kỹ thuật của doanh nghiệp hay cơ quan dân sự và quân sự của Mỹ. Mâu thuẫn ấy lại lồng trong bối cảnh quốc tế về tranh chấp lãnh hải tại Thái Bình Dương giữa Trung Quốc và các nước khiến nhiều nước trong khu vực lo lắng và quan tâm đến phản ứng của Hoa Kỳ. Họ muốn biết Hoa Kỳ ứng xử ra sao với Trung Quốc và cân nhắc thế nào ưu tiên về kinh tế và an ninh của nước Mỹ trong khung cảnh chung của cả khu vực châu Á hay Tây Thái Bình Dương. Bởi vậy, hồ sơ về hiệp định TTP hội tụ hai khía cạnh kinh tế và an ninh là nội dung mà dư luận quan tâm.

Sau 30 năm đạt tốc độ tăng trưởng cao, Trung Quốc đã bước qua hình thái kinh tế khác và không thể tiếp tục tăng trưởng trên 8% hay 9-10% như xưa. Vì vậy, yêu cầu chuyển hướng từ số lượng qua chất lượng với đà tăng trưởng thấp hơn là một đòi hỏi khách quan được đặt ra từ hơn 5 năm trước mà vẫn chưa thể tiến hành và nay là trách nhiệm của thế hệ lãnh đạo mới. Hiện Trung Quốc đang đối mặt với bài toán nan giải. Thứ nhất là kinh tế bên trong có nhiều nhược điểm phải cải sửa vì thiếu cân đối, bất công và không ổn định nên chẳng vững bền. Điều này giới lãnh đạo đã công nhận nên họ mới nói đến yêu cầu chuyển hướng. Thứ hai, nếu phải giảm tốc độ tăng trưởng và tìm lực đẩy ở tiêu thụ nội địa hơn là xuất khẩu và đầu tư, trong khi hệ thống ngân hàng và các địa phương mắc nợ quá nhiều mà chẳng ai biết nổi là bao nhiêu, thì Trung Quốc có thể nào gia tăng ngân sách quốc phòng như xưa hay không? Thứ ba, nói về chất lượng hơn số lượng, nếu phải dồn tiền giải quyết các vấn đề chồng chất, từ xã hội đến môi sinh, thì liệu quân sự sẽ ưu tiên tới mức nào? Một thí dụ là xứ này thiếu nước ngọt, nhiều mạch nước ngầm bị ô nhiễm sau mấy chục năm khai thác một cách cẩu thả, vô ý thức và các dự án thủy lợi hay thủy điện vĩ đại của họ là những quả bom nổ chậm. Cụ thể, thành phố Thiên Tân có 13 triệu dân đã phải lọc nước biển thành nước uống và năm 2011 đã mua một nhà máy của Israel với giá 4 tỷ đô-la để có nước ngọt với giá thành cao gấp đôi giá bán mà họ vẫn thiếu nước. Thành phố này cần một hệ thống lọc nước tốn đến 20 tỷ đô-la.

Hiệp định TPP kết hợp các nước châu Á với các nước Nam Bắc Mỹ ở bên kia biển Thái Bình. Riêng khu vực châu Á  Thái Bình Dương đã quy tụ 60% sản lượng kinh tế và một nửa số giao dịch ngoại thương của toàn cầu nên là thị trường rất lớn mà Trung Quốc không thể vắng mặt, nhất là khi đã có hai nền kinh tế hạng nhất và hạng ba là Hoa Kỳ và Nhật Bản. Nhưng Hiệp định này dự trù xóa bỏ đến cả vạn điều khoản về thuế quan và gần ba chục chương trình cải cách đang được các nước liên tục đàm phán. Trong số này có vai trò của khu vực kinh tế Nhà nước, có quy chế lao động và bảo vệ môi sinh hay quyền sở hữu trí tuệ, là loại vấn đề thật ra là sinh tử cho Trung Quốc vì đụng chạm vào quyền lợi của các nhóm lợi ích bên trong hệ thống kinh tế chính trị của họ. Một thí dụ khác là chế độ kiểm soát ngoại hối của Bắc Kinh với cách duy trì đồng nhân dân tệ quá thấp.

Nếu Trung Quốc muốn trở thành cường quốc có trách nhiệm và trao đổi tự do với các nước thì việc tham gia vào một hiệp định chiến lược về kinh tế và về nhiều mặt khác là điều có lợi cho mọi người. Nhưng nếu tham gia thì phải cải cách mạnh hơn và đấy mới là vấn đề cho Bắc Kinh.

 (Theo Bloombergs, CNN)

Song Minh