Bệnh kinh phong là lấy chứng trạng phong rút làm chủ yếu mà gọi chung. Trẻ em từ 3-5 tuổi thường mắc phải. Bệnh có 2 loại: cấp kinh phong và mạn kinh phong. Cấp kinh là do nhiệt cực sinh phong. Mạn kinh là do tỳ hư mà can mộc khắc, hại. Tâm chủ kinh, phong thuộc can mộc.
Bệnh kinh phong biến hóa rất nhanh, là loại nguy cấp nhất trong nhi khoa.
Bán hạ.
- Cấp kinh phong: Nguyên nhân: Cơ thể da dẻ của trẻ còn non yếu nên dễ cảm nhiễm tà khí phong hàn từ ngoài theo kinh mạch vào trong mà hóa nhiệt hóa hỏa, nhiễu động can đởm phát ra chứng kinh.
Do ăn uống, bú mớm không thận trọng; sữa, thức ăn kết tụ lại ở dạ dày, đường ruột, làm khí cơ bị tắc nghẽn, khí biến thành hỏa, hỏa hóa ra phong đờm gây thành bệnh kinh.
Trẻ em thần khí còn yếu ớt hay kinh sợ bỗng đột nhiên gặp phải sự kích thích mạnh dữ ở bên ngoài hoặc bị té ngã, kinh sợ đều có thể gây phát sinh chứng kinh phong.
Chứng cấp kinh chủ yếu thể hiện triệu chứng trên lâm sàng là: phát bệnh nhanh, sốt cao, thần trí hôn mê, hai mắt trực thị răng cắn chặt, cổ gáy cứng đờ, tay chân co giật, biểu hiện 4 chứng: nhiệt (co giật), đờm (trực thị), phong (méo mồm), kinh (cứng đờ).
Phép chữa tùy thể mà dùng bài thuốc thích hợp.
Cảm nhiễm khí độc của phong hàn:
- Nếu thấy nóng cao, không có mồ hôi là hàn nhiều, phong ít. Dùng phép khu phong giải cơ và khai nhiếu. Bài thuốc: Củ sắn dây 8g, tử tô 6g, bèo tía 6g, bạc hà 8g, bán hạ (sao gừng 6g), câu đằng 8g, xương bồ 4g. Nước 400ml. Sắc còn 200ml, uống mỗi lần 10-20ml. Cách 1 giờ lại uống tiếp...
- Nếu thấy sốt cao, có mồ hôi là phong nhiều, hàn ít. Bài thuốc: Quế chi 2g, rau má 12g, thiên hoa phấn 12g, cỏ mần chầu 10g, câu đằng 8g, gừng tươi 2g, cam thảo dây 8g, bạc hà 8g. Cách sắc và uống như bài trên.
Ăn uống không tiêu, đờm hỏa uất kết:
Phép chữa: Tiêu tích và tức phong. Bài thuốc: Sơn tra 6g, thổ phục linh 8g, thần khúc 4g, bạc hà 4g, bán hạ 4g, xác ve 4g, trần bì 4g, câu đằng 6g, hạt củ cải 6g, cương tàm 4g.
Cách sắc uống như các bài trên.
Kinh sợ té ngã đột ngột:
Phép chữa: Trấn kinh an thần: Thuốc: Củ mài (sao) 12g, mạch môn 10g, cam thảo dây 10g, xương bồ 6g, bán hạ 8g, táo nhân 10g, chu sa 2g.
Cách chế và uống: Chu sa nghiền nhỏ để riêng. Còn các vị kia cho vào ấm đổ nước 400ml. Sắc còn 200ml, lọc trong, mỗi lần uống 10-20ml. Hòa vào 1 tý chu sa bột, trộn đều, uống cách 1 giờ uống 1 lần.
Nếu thấy xuất hiện các triệu chứng: hôn mê, co giật, trằn trọc nói mê, rêu lưỡi vàng xám hoặc đen khô, chất lưỡi đỏ ửng hoặc có gai, tức là phong hàn đã hóa nhiệt độc, hỏa độc.
Phép chữa: Bình can tức phong, lương huyết giải độc, thanh tâm dưỡng âm. Bài thuốc: Sinh địa tươi 12g, mạch môn 12g, câu đằng 8g, lá vông 12g, lá tre 16g, quả dành dành 10g, vỏ núc nác 10g. Cách sắc và uống như bài trên.
Núc nác.
Bài thuốc cho tất cả các trường hợp để hạ cơn kinh phong:
Bài 1: Vỏ sam (lấy nửa đằng đuôi tốt hơn) 20g (đập giập) hành tăm (tùy tỏi từ 5-9 củ), nước tiểu trẻ em 100ml. Nước 800ml, sắc còn 400ml, mỗi lần uống 2-3 thìa con, cách 15-30 phút uống 1 lần.
Bài 2: Thục địa 16g, bạch truật 12g, đảng sâm 8g, huỳnh kỳ (tẩm mật) 8g, hắc táo nhân 8g, câu kỷ tử 6g, phá cố chỉ 4g, đương quy 4g, táo nhục 4g, chích thảo 4g, bào cương 3g, nhục quế 2g. Cách sắc uống như trên.
Mạn kinh phong
Nguyên nhân: Do cấp kinh mà chuyển biến thành.
Triệu chứng chủ yếu của mạn kinh phong là ngoài triệu chứng co giật hôn mê như chứng cấp kinh ra còn có những biểu hiện tinh thần mệt mỏi hay ngủ, sắc mặt trắng bợt hoặc vàng héo, tay chân giá lạnh thở nhỏ và yếu; thóp lõm xuống nhắm mắt, lắc đầu. Mạch trầm tế vô lực.
Phép chữa: Phần khí và phần âm đều suy nên dùng phép ích khí và dưỡng âm. Bài thuốc: Củ đinh lăng nhỏ lá (sao gừng) 12g, thục địa 12g, mạch môn 8g, xương bồ 8g, ba kích 8g, thạch hộc 10g, mai ba ba 12g, nhục quế 4g. Nước 600ml, sắc còn 200ml. Mỗi lần cho uống 30-40ml, hòa bột quế 0,2g khuấy đều cho uống, cách 2 giờ cho uống 1 lần.
Tỳ dương suy kém thì phải ôn tỳ kiện vị. Bài thuốc: Lá sung (sao vàng) 12g, hạt sen (sao vàng) 16g, củ mài (sao vàng) 16g, củ sả 8g, cam thảo dây 8g, gừng khô sao 10g. Nước 600ml, sắc còn 200ml, cho uống 30-40ml, cách 2-3 giờ lại cho uống.
Tỳ thận dương hư thì cứu tỳ thận, hồi chân dương. Bài thuốc: củ đinh lăng nhỏ lá (sao gừng) 12g, đất lòng bếp 16g, gừng khô 10g, đinh hương 2g, hồ tiêu 2g, nhục quế 4g. Tất cả tán nhỏ rây mịn đựng lọ, dùng dần. Mỗi lần uống 2-4g, ngày 2-3 lần, tùy trẻ lớn nhỏ mà thêm bớt liều lượng. Hoặc bài: Nhân sâm 4-8g, mạch môn 8g, phụ tử 4g, can khương 4g, cam thảo 2g. Nước 200ml, sắc còn 80ml, uống 2 lần. Lại sắc nước thứ hai, uống.
Lương y Minh Chánh
