Mô hình tiếp cận Điều trị 2.0 đã được UNAIDS và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khởi xướng từ năm 2011. Một trong những điểm mới trong mô hình này là phân cấp và lồng ghép dịch vụ HIV từ tuyến huyện xuống xã phường để tăng sự tiếp cận với dịch vụ cho các quần thể có nguy cơ cao từ đó thúc đẩy việc chẩn đoán sớm và điều trị sớm HIV nhằm giảm gánh nặng cho bệnh nhân cũng như ngành y tế. Việt Nam là một trong số ít nước đầu tiên trên thế giới thí điểm mô hình Điều trị 2.0 với sự hỗ trợ của WHO và UNAIDS.
Đoàn công tác làm việc với cán bộ y tế xã Thanh Sơn.
Triển khai mô hình điều trị 2.0 tại Thanh Hóa
Năm 2014, mô hình được triển khai mở rộng tại hai tỉnh Thanh Hóa và Thái Nguyên. Tại tỉnh Thanh Hóa, sau gần 9 tháng triển khai tại 19 xã, cán bộ y tế xã đã cung cấp dịch vụ tư vấn và xét nghiệm (TV&XN) cho 2.484 người trong đó có 168 người tiêm chích ma túy (NTCMT), 38 phụ nữ bán dâm, 4 nam có quan hệ tình dục đồng giới và 173 người là vợ/chồng hoặc bạn tình của người nhiễm HIV hoặc người tiêm chích ma túy. Bên cạnh đó, 19 xã triển khai mô hình Điều trị 2.0 đã cung cấp ARV cho 317 trong tổng số 358 bệnh nhân. Sau 9 tháng, số bệnh nhân này vẫn duy trì điều trị tại các trạm y tế xã.
Thành Sơn - một trong các xã của huyện Quan Hóa triển khai mô hình Điều trị 2.0. Việc tiếp cận với thuốc methadone đối với người tiêm chích ma túy tại Thành Sơn cũng như các xã lân cận rất hạn chế do phải đi lại 100km mỗi ngày để uống thuốc. Vì vậy, ngay từ đầu năm 2015, dưới sự chỉ đạo của Cục Phòng chống AIDS, Trung tâm AIDS tỉnh Thanh Hóa, sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới, Quỹ Toàn cầu, Trung tâm Y tế (TTYT) huyện Quan Hóa và trạm y tế xã Thành Sơn đã quyết tâm triển khai dịch vụ điều trị methadone tại xã. Chỉ sau hơn một tháng kể từ ngày khởi liều đợt 1 (10/4/2015) đến 26/5/2015, xã Thành Sơn đã điều trị cho 63 bệnh nhân. Đây là kết quả rất đáng khích lệ và rất hợp lòng dân. Với mô hình này, xã Thành Sơn đã trở thành xã đầu tiên trong cả nước cung cấp toàn diện dịch vụ tư vấn, xét nghiệm HIV, điều trị ARV và methadone cho người dân của địa phương.
Mô hình cung cấp dịch vụ mới
Trong buổi làm việc với đoàn công tác của Cục Phòng, chống HIV/AIDS và WHO tại xã Thành Sơn vừa qua, BS. Phạm Thị Sử - Giám đốc TTYT huyện Quan Hóa cho biết: “Để cung cấp được các dịch vụ như ngày hôm nay là sự nỗ lực rất lớn của cán bộ y tế huyện và xã. Cán bộ y tế huyện đã hỗ trợ rất sát sao và cùng làm việc với cán bộ y tế xã để triển khai các hoạt động này đặc biệt là trong điều kiện nguồn kinh phí hạn chế”. BS. Sử cũng mong muốn Bộ Y tế cần đơn giản hóa các quy trình cũng như yêu cầu về cơ sở vật chất và nhân lực cho việc cung cấp dịch vụ điều trị methadone bao gồm cả việc vận chuyển thuốc để các huyện miền núi khó khăn như Quan Hóa có thể mở rộng hơn nữa mô hình này.
Một trong những khó khăn của xã Thành Sơn là nguồn nhân lực. Trạm y tế chỉ có 6 cán bộ. Ngoài việc thực hiện 16 chương trình y tế quốc gia và 4 chương trình y tế khác, trạm y tế xã đang điều trị ARV cho 10 bệnh nhân, điều trị bằng methadone cho 63 bệnh nhân. Trạm y tế cũng thực hiện xét nghiệm tại trạm và lưu động tại thôn bản được hơn 100 lượt người. BS. Phạm Văn Minh, Trưởng trạm y tế Thành Sơn cho biết, từ ngày triển khai điều trị methadone, anh em trong trạm y tế phải làm việc với công suất rất cao. Cán bộ trạm y tế không có thêm phụ cấp ngay cả khi họ phải cung cấp dịch vụ cho những bệnh nhân không thuộc địa bàn xã. Mặc dù phải làm việc vất vả như vậy nhưng các cán bộ y tế xã vẫn hết sức nhiệt tình và quyết tâm “không để ảnh hưởng đến hoạt động của các chương trình y tế khác trong xã”.
Tại buổi làm việc với xã Thành Sơn, PGS.TS. Bùi Đức Dương - Phó Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS đánh giá cao sự nỗ lực của Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS của tỉnh, TTYT huyện Quan Hóa, đặc biệt là Trạm y tế xã Thành Sơn đã thực hiện rất thành công mô hình cung cấp dịch vụ tại tuyến xã như chủ trương của Bộ Y tế đã đề ra. Ông chỉ đạo TTYT huyện cần tiếp tục mở rộng việc thực hiện cung cấp dịch vụ tại các xã có nhiều người nhiễm HIV và người có hành vi nguy cơ cao để giảm tải bệnh nhân cho xã Thành Sơn để Trạm y tế xã Thành Sơn có thể cung cấp các dịch vụ y tế khác.
Ông Jeffery Kobra - Trưởng đại diện của WHO thì “rất ấn tượng với những kết quả mà Trạm y tế xã đã đạt được. Đây được coi là mô hình cung cấp dịch vụ mới và có thể áp dụng cho các chương trình y tế khác, đặc biệt là ở những địa bàn miền núi nơi tiếp cận dịch vụ y tế hết sức khó khăn. Mô hình cung cấp dịch vụ HIV này có thể mở rộng cho các cộng đồng khó tiếp cận để tối ưu hóa hệ thống y tế cơ sở”.
Từ tháng 7/2014, Trạm y tế xã Thành Sơn đã bắt đầu triển khai TV&XN HIV và điều trị ARV tại xã. Ðến nay, sau gần một năm cung cấp dịch vụ, đã có 126 lượt người được tư vấn xét nghiệm HIV phát hiện 1 người nhiễm HIV. Trong số 12 người nhiễm HIV đang sống tại xã có 10 người đang được điều trị ARV tại xã. 100% số người nghiện chích ma túy quản lý đã được tư vấn và xét nghiệm HIV.
Kim Thoa
