Kiểm soát huyết áp khi nắng nóng

Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh tăng huyết áp (THA) nhưng người cao tuổi (NCT) có tỷ lệ mắc cao hơn. Theo thống kê, gần ¾ là người ở độ tuổi từ 70 tuổi trở lên bị THA. THA nếu không phát hiện sớm, điều trị đúng thì có thể để lại những hậu quả xấu cho người bệnh. Đặc biệt, thời tiết nắng nóng, người bệnh cần hết sức thận trọng để phòng ngừa những biến chứng do THA.

Vì sao người cao tuổi hay bị THA?

Người bình thường huyết áp dưới 120/ 80 mmHg, được gọi là  THA khi chỉ số đo HA từ trên 140/90mmHg. Tuy vậy, ở người huyết áp bình thường thì trong 1 ngày, đêm (24 giờ), lúc ngủ HA đỉnh sẽ thấp hơn lúc làm việc khoảng 20mmHg, cao hơn đỉnh lúc buổi chiều là 10%. Huyết áp bình thường cũng có thể thay đổi và biến thiên theo thời gian (HA thấp nhất vào khoảng từ 1 – 3 giờ sáng lúc đang ngủ say và HA cao nhất vào khoảng từ 8 – 10 giờ sáng). Thống kê cho thấy, có khoảng từ 93 – 95% số người THA không rõ nguyên nhân (được gọi là THA nguyên phát) và số người THA biết được nguyên nhân chỉ chiếm khoảng từ 5 - 7% (gọi là THA thứ phát). Loại THA thứ phát thường gặp ở những bệnh nhân có bệnh về thận (suy thận, viêm thận mạn...), hẹp eo động mạch chủ, bệnh cường giáp trạng hoặc do dùng một số thuốc có tác dụng phụ làm THA.

Người bệnh THA cao tuổi nên tập những bài tập thể dục nhẹ nhàng, đều đặn, tránh những động tác mạnh.

Nghiên cứu của các tác giả cho thấy rằng có nhiều yếu tố nguy cơ cao có thể dẫn đến THA ở NCT như bị bệnh tiểu đường, nghiện thuốc lá, nghiện rượu, béo phì hoặc có rối loạn chuyển hóa mỡ máu (cholesterol, tryglicerit), xơ vữa động mạch. Ngoài ra, THA có thể do di truyền, lười vận động, thói quen ăn mặn hoặc luôn có tác động xấu về tâm lý (stress).

Triệu chứng của bệnh THA rất nghèo nàn, thậm chí nhiều NCT bị THA nhưng không biết bởi vì không có biểu hiện gì khác thường. Người ta cũng thấy không ít trường hợp NCT khi bị tai biến xảy ra (đột quỵ) thì mới biết bị THA. Vì vậy, bất kỳ NCT nào cũng nên đi khám bệnh định kỳ để xem mình có bị THA hay không. Nếu bị THA thì bác sĩ sẽ yêu cầu làm một số xét nghiệm cần thiết như đo điện tim (điện tâm đồ), siêu âm tim, chụp tim phổi, xét nghiệm máu lúc đói để đo lượng đường máu, kiểm tra chức năng thận, kiểm tra mỡ máu và tổng phân tích nước tiểu.

Chế độ ăn uống ở NCT bị THA?

Hàng ngày, không nên ăn mặn, hạn chế hoặc kiêng uống rượu bia, nhất là đối với NCT đã bị THA ở độ II hoặc độ III. Thay vì ăn thịt thì nên ăn cá vì trong cá có các loại protein làm giảm huyết áp. Trong 1 tuần nên ăn nhiều cá hơn thịt. Đối với thịt đỏ (thịt trâu, bò, dê, ngựa), nên ăn hạn chế hoặc không ăn. Nên tăng cường ăn các loại thức ăn giàu kali như giá đỗ, chuối chín, các loại đậu, khoai sọ, ngô, khoai tây. Để hạn chế xơ vữa động mạch thì nên ăn thêm các loại thực phẩm có chứa chiều vitamin C, vitamin PP như các loại quả chín (cam, quýt, bưởi, xoài) hoặc ăn nhiều rau (rau dền, rau ngót, rau đay, rau sam).

Những chú ý trong tập luyện

Nên tập thể dục đều đặn, nhẹ nhàng, không nên tập những động tác mạnh, khó; tùy theo sức và điều kiện của từng người mà lựa chọn hình thức tập cho phù hợp. Có nhiều hình thức tập thể dục cho NCT bị THA, nhưng nói chung phải theo hướng dẫn của bác sĩ khám bệnh cho mình. Mỗi một ngày nên có sự vận động của cơ thể bằng mọi hình thức với thời gian khoảng từ 30 - 60 phút chia làm 2 – 4 lần. Tuy vậy, không nên tập thể dục hoặc đi bộ vào lúc trời nắng nóng. Nên chọn vị trí tập sao cho thuận tiện nhất đối với từng người. Không nên đi bộ vào các đường đông xe cộ qua lại hoặc vùng có nhiều bụi bặm, tiếng ồn. Đi bộ, vừa đi vừa hít thở cũng là một hình thức tốt để vận động cơ thể.

ThS.BS. Mai Hương