Nhiều năm trở lại đây, kịch câm – loại hình sân khấu độc đáo gần như mất hút trong đời sống nghệ thuật nước nhà. Nhiều người nghĩ, kịch câm “lặng” đi bởi yếu tố thời cuộc tác động, kén khán giả, thiếu đầu tư... Tuy nhiên, vẫn còn đó người làm nghề tâm huyết, dốc hết sức để đưa kịch câm tới khán giả, đồng thời “cứu” kịch câm thoát khỏi cảnh trầm lắng…
Thịnh – suy do đâu?
Theo một số chuyên gia về sân khấu, kịch câm là một bộ môn nghệ thuật vô cùng đặc biệt. Ở nước ngoài, kịch câm vẫn có chỗ đứng trong đời sống nghệ thuật bởi ngôn ngữ câu chuyện không thể hiện bằng lời mà được diễn viên thể hiện bằng nét mặt, cử chỉ, điệu bộ. Kịch câm xuất hiện ở Việt Nam từ nửa thế kỷ trước và loại hình sân khấu này ở thời kỳ thịnh vượng là những năm 80 của thế kỷ trước. Thời điểm đó, kịch câm là một gia vị không thể thiếu trong bất kỳ chương trình biểu diễn nghệ thuật tổng hợp nào.
Kịch câm trở lại trong năm qua đã tạo ra một sức sống mới cho loại hình nghệ thuật sân khấu không lời, nhiều nghệ sĩ và công chúng thừa nhận điều đó.
Tưởng chừng kịch câm Việt Nam sẽ tiếp tục phát triển và lớn mạnh hơn nữa, nhưng xã hội ngày càng phát triển, đời sống nghệ thuật cũng nhiều đổi thay nên đã rất lâu rồi, khán giả không còn thấy kịch câm xuất hiện trên sân khấu. Nhiều ý kiến cho rằng, để xảy ra điều này vì kịch câm vốn kén khán giả, khi thấy nghệ sĩ biểu diễn “không lời” nên chẳng ai hiểu gì và vì thế khán giả càng ngày càng quay lưng. Mặt khác, chúng ta chưa có nơi đào tạo diễn viên chuyên sâu về bộ môn nghệ thuật này, kinh phí đầu tư cho kịch câm cũng hạn chế, thậm chí nghệ sĩ muốn dựng vở phải bỏ tiền túi ra.
Tính đến nay, ở Việt Nam chỉ có Nhà hát Tuổi trẻ là đơn vị duy nhất đào tạo và biểu diễn kịch câm. Các nghệ sĩ kịch câm ở Việt Nam giờ đây cũng không còn nhiều, lác đác một vài cái tên rất cũ: NSND Lan Hương, NSƯT Bích Ngọc, NSƯT Kế Đoàn. Một số khán giả còn nhớ, 8 năm trước, nghệ sĩ Bích Ngọc đã rất thành công với vở Tiếng gọi hành tinh và gần đây nhất, năm 2011, chị làm tiếp Tiếng gọi hành tinh (phần 2). Đến lần hai của vở diễn trên thì nghệ sĩ Bích Ngọc phải bỏ tiền túi ra dàn dựng. Và cũng kể từ thời điểm đó, công chúng không còn thấy thêm một vở diễn kịch câm nào khác do Bích Ngọc biểu diễn.
Chính sự suy thoái của kịch câm đã khiến không ít nghệ sĩ phải bỏ nghề chạy làm kinh tế. Các nghệ sĩ kịch câm nổi tiếng một thời ở Nhà hát Tuổi trẻ như Phương Phương, Quốc Bình, Quốc Anh ra nước ngoài định cư; nghệ sĩ Dũng “câm” chuyển sang kinh doanh bất động sản hoặc Phúc Dĩ đang làm công tác giảng dạy cho các lớp phong trào. Nghệ sĩ Kế Đoàn cho rằng, kịch câm ở ta không cập nhật kịp thời những kỹ thuật, hình thức cơ bản của kịch câm trên thế giới, đồng thời chúng ta thiếu những kịch bản hay và mới, nguồn diễn viên thì đang dần cạn kiệt không dám theo nghề vì nghĩ đến thất bại. Nhưng nghệ sĩ Kế Đoàn vẫn tin tưởng rằng, thời gian qua chỉ là một giai đoạn đi xuống của kịch câm và anh tin chắc rằng sau một thời gian dài “ngủ quên”, kịch câm sẽ bùng lên mạnh mẽ...
Và đây “cánh én” Hoàng Tùng!
Đáng mừng cho kịch câm Việt Nam, thời gian gần đây vẫn có nghệ sĩ và lại còn trẻ đã đem hết trí tuệ và niềm đam mê để “cứu” kịch câm. Đó là “cánh én” – nghệ sĩ kịch câm Hoàng Tùng (34 tuổi) thuộc Nhà hát Tuổi trẻ. Cuối năm 2014, nghệ sĩ Hoàng Tùng đã thực hiện chương trình độc diễn kịch câm với loạt tiểu phẩm trong Kịch câm trở lại. Tác phẩm Kịch câm trở lại đã chu du khắp nhà hát từ Bắc vào Nam trong năm 2015 và tạo được tiếng vang sau nhiều năm vắng bóng. Kịch câm trở lại của Hoàng Tùng vốn có sự kết hợp của những kĩ thuật kịch câm cổ điển và những kĩ thuật hình thể hiện đại kể về những câu chuyện của cuộc sống đương thời dưới góc nhìn độc đáo. Trong chương trình, Hoàng Tùng trình diễn 8 tiểu phẩm đề cập tới các mặt trái trong đời sống, mỗi tác phẩm mang một chủ đề, triết lý, suy ngẫm riêng với những cung bậc cảm xúc khác nhau, khi thì hài hước, có lúc sâu lắng, tinh tế, xúc động khiến khán giả được cười, được khóc, được hân hoan, được trăn trở…, được “sống” nhất.