Năm 1973, Kuzemco và Pala là những tác giả đầu tiên đã dùng theophylin (1,3- dimethylxanthin), cùng nhóm xanthin với cafein để điều trị và dự phòng ngừng thở trẻ sơ sinh. Do thuốc có khả năng thấm qua hàng rào máu - não, kích thích trung tâm hô hấp và làm tăng tính nhạy cảm của trung tâm này với CO2.
Ngoài ra, theophylin còn làm tăng cung lượng tim, tăng dung tích sống của phổi nên có tác dụng dự phòng ngừng thở tái phát. Năm 1977, Aranda và cộng sự dùng cafein citrat và nhận thấy tác dụng điều trị của nó có thể còn tốt hơn cả theophylin. Sau này, nhiều tác giả đã xác định trong điều trị ngừng hô hấp trẻ sơ sinh, cafein có nhiều ưu điểm hơn theophylin do có phạm vi an toàn trong điều trị rộng hơn (nồng độ điều trị là <20mcg/ml máu trong khi nồng độ độc là >50mcg/ml). Các tác dụng không mong muốn như gây nhịp tim nhanh, kích thích thần kinh trung ương, rối loạn tiêu hóa ít gặp hơn, nồng độ trong huyết tương ít dao động do thời gian bán thải dài, chỉ cần dùng mỗi ngày một lần. Trẻ không đáp ứng với theophylin có thể vẫn đáp ứng với cafein. Vì thế hiện nay, cafein (1,3,7- trimethylxanthin) đang được chỉ định cho chứng ngừng thở hô hấp ở trẻ đẻ non trước 34 tuần tuổi, nặng dưới 1.800g, xuất hiện trong 3-5 ngày đầu.
Ở Việt Nam cũng như nhiều nước đang phát triển trên thế giới, các dạng bào chế cafein (tiêm, uống) vẫn dùng natri benzoat làm chất bảo quản. Chất bảo quản natri benzoat khi vào cơ thể được chuyển hóa thành acid benzoic. Trên lâm sàng, nhiều tác giả đã nhận thấy acid benzoic gây hội chứng thở hổn hển. Invitro và các thực nghiệm trên súc vật đã chứng minh rằng benzoat đẩy bilirubin đang gắn vào albumin huyết tương ra dạng tự do, làm tăng bilirubin máu. Ở trẻ đẻ non, nhất là trẻ đẻ thiếu tháng, albumin huyết tương còn kém về số lượng và chất lượng nên khả năng gắn bilirubin rất kém. Mặt khác, gan chưa đủ trưởng thành để nhanh chóng khử độc bilirubin tự do bằng phản ứng liên hợp với glycin như trên người bình thường, cho nên khi bilirubin tự do tăng sẽ nhanh chóng thấm vào não gây các biến chứng khó thở, bỏ bú, toàn thân vô cảm, co giật rồi hôn mê.
Vì vậy, các thầy thuốc cần chú ý không dùng cafein có natri benzoat cho trẻ sơ sinh.
GS.TS. Đào Văn Phan
