Nếu có thể được, chúc bạn không bao giờ phải lựa chọn, nhưng thật đáng tiếc, điều đó là không tưởng.
Lựa chọn của bệnh nhân
Làm bệnh nhân là dấn thân vào một cuộc phiêu lưu với một điểm khởi đầu nhưng có trăm ngàn điểm kết thúc. Có những ngả đường trả lại bạn một cơ thể và tinh thần khỏe mạnh, nhưng những ngõ hẹp đưa đến nỗi đau và sự hối hận cũng không ít.
Lựa chọn vốn không phải là chuyện gì phức tạp. Mỗi ngày, bạn lựa một bộ quần áo, lựa một quán ăn hay một bộ phim... như là một phần tất yếu của cuộc sống. Chọn sai, chẳng sao cả, chỉ nhăn mặt một cái rồi thôi. Nhưng khi bạn là bệnh nhân, mỗi một lựa chọn đơn giản đều có thể dẫn đến một kết quả phức tạp không ngờ. Chọn khoa để nằm, ai mà ngờ nó đông như vậy. Chọn bác sĩ điều trị, biết họ có tận tâm? Chọn một bác sĩ giỏi theo lời đồn, hóa ra anh ấy không giỏi như người ta nói. Chọn một bệnh viện tốt, hóa ra nó chẳng tốt gì hơn cái bệnh viện quận kế bên nhà... Trong vô vàn những băn khoăn đó, có những khoảnh khắc đặc biệt, những lựa chọn sinh tử mà bệnh nhân/người nhà buộc/được tham gia quyết định điều trị:
Bệnh nhân bị choáng nhiễm trùng, hồi sức không hiệu quả. Mổ giải quyết ổ nhiễm trùng, nguy cơ tử vong trên bàn mổ là rất cao. Có mổ hay không?
Ung thư giai đoạn cuối, thuốc hết tác dụng cả rồi. Có thuốc đang nghiên cứu, hiệu quả chưa biết sao, tiền thì nhiều, tác dụng phụ cũng lắm. Có thử hay không?
Bệnh mạch vành phải đặt 4 stent, chi phí trên trăm triệu, nhà thì bữa đói bữa no, con thì đứa lớn đứa nhỏ. Bạn quyết định thế nào?
Nếu như bác sĩ có thể chọn giùm bạn, để bạn có thể tránh được sự hoảng sợ, lo lắng, ngại ngần này thì tốt biết bao. Thế nhưng, ngành y thật sự rất phức tạp. Giá mà mỗi xét nghiệm ra một căn bệnh. Giá mà mỗi căn bệnh chỉ có một đơn thuốc. Giá mà bệnh ấy thuốc ấy thì chắc chắn khỏi... Một ngàn thứ giá mà.
Người thầy thuốc và bệnh nhân thường đứng trước rất nhiều sự lựa chọn khó khăn.
Lựa chọn của bác sĩ
Trong cái mớ bòng bong ấy, người thầy thuốc tìm ra giải pháp tốt nhất cho bệnh nhân của mình như thế nào? Đơn giản lắm, họ cân. Mỗi một thủ thuật chẩn đoán hay một phương thức điều trị luôn có mặt lợi và mặt hại. Công việc của bác sĩ là liên tục làm phép cân - cân giữa lợi và hại. Khi cái lợi quá rõ ràng so với cái hại (giúp chẩn đoán, giúp điều trị bệnh) thì bác sĩ sẽ tự quyết định. Khi cái hại quá chắc chắn, giải pháp đó bị loại trừ. Khi cái lợi không rõ ràng, khi cái hại tiềm ẩn quá cao, cái cân của bác sĩ trở nên lơ lửng - và đó là lúc bệnh nhân phải chọn.
Dịch vụ y tế - nếu gọi là mua và bán thì cũng không đơn giản như bạn nghĩ. Bác sĩ/bệnh viện không bán kết quả mà chỉ bán năng lực. Dịch vụ y tế không có bảo hành, lại càng không có chuyện trả hàng đòi tiền lại. Bởi vậy, khi kết quả điều trị có thể không như mong muốn, bệnh nhân cần biết và quyết định. Bác sĩ không thể quyết định vì những thiệt hại nếu có sẽ là của chính bạn. Tai biến, tử vong, đau đớn, chi phí, nợ nần... Tất cả, tự bạn phải gánh chịu, không ai giúp được.
Lựa chọn là công bằng
Vấn đề của bạn là rất sợ mình sẽ chọn sai. Thế nhưng, một lựa chọn y khoa nhiều khi không có câu trả lời thế nào là sai hay đúng. Giả sử có hai chọn lựa A và B. Khi bạn chọn A, đưa đến một kết quả không tốt. Những hối hận, cắn rứt có thể sẽ dằn vặt bạn nhiều ngày, nhiều tháng, nhiều năm sau... Thế nhưng, ai có thể bảo đảm là lựa chọn B chắc chắn đưa đến một dự hậu tốt hơn? Vì vậy, nếu đã chọn, hãy cố gắng sống với lựa chọn đó và cố đừng nghĩ đến cái ý tưởng “giá mà”.
Một vấn đề nữa là sự khác biệt khi việc lựa chọn là cho bản thân hay cho người nhà. Việc từ chối một phương pháp điều trị không phải bao giờ cũng là tàn nhẫn hay xấu xa. Nhiều khi đó là một sự giải thoát cho người thân của mình. Việc kéo dài cuộc sống với vô số test, kim, ống, vết cắt... đôi khi có thể là sự đau đớn và hành hạ đối với người bệnh. Đâu là câu trả lời cho sự lựa chọn phù hợp... Chỉ có bạn biết mà thôi.
Tôi có những năm tháng, ngày nào cũng bày ra bài toán sống chết cho người ta chọn. Cũng có những đoạn đời chính mình phải liên tục đối diện với những câu hỏi khó khăn. Có lúc thật dễ dàng, vì nó đã là phác đồ nhưng cũng có khi trong lòng đầy hoang mang. Phần nhiều là thuận theo những gợi ý của bác sĩ điều trị nhưng cũng có lúc mình không đồng ý, phải đi tìm ý kiến thứ hai. Nhìn lại những gì đã làm, mỗi lựa chọn đã đi qua, tôi không biết chúng là sai hay đúng, chỉ biết là đã làm hết sức mình và cố gắng tìm sự công bằng trong sự lựa chọn ấy.