Xưa nay, muốn làm được việc gì đó, ta phải học, phải thực hành trầy trật rồi mới làm được. Nếu làm dở còn bị phê, bị chê. Duy có một việc - đó là việc làm khán giả thì lại chẳng thấy ai đi học làm khán giả hoặc không ai nghĩ đến chuyện cần đào tạo cho khán giả trước khi cho phép họ vào rạp, tới nhà hát… Hiện nay, đơn giản chỉ cần bỏ ra một khoản tiền mua vé là ai cũng có thể trở thành khán giả, thậm chí ối nhà hát còn phải mời khán giả tới xem chương trình miễn phí, chiều chuộng khán giả như chiều vong. Bởi họ chỉ mong sao có nhiều khán giả đến với mình, rồi chịu ấm ức khi khán giả quá hồn nhiên gây ảnh hưởng tới buổi diễn.
Khán giả thường có tâm lý đám đông (ảnh minh họa)
Đơn cử việc tới Nhà hát Lớn nghe nhạc giao hưởng, lẽ ra khán phòng phải được giữ yên lặng ở mức tối đa, tịnh không có một tiếng động nào khác được phép xen vào tiếng nhạc, khán giả tập trung, tôn trọng sự yên lặng và tôn trọng nhạc công thì nhạc công mới có thể thả hồn mình vào bản nhạc mà chơi hoàn hảo được. Nhưng khán giả của chúng ta cứ thản nhiên trò chuyện với nhau, thản nhiên nói chuyện điện thoại, thậm chí vừa nghe nhạc vừa nhắn tin hoặc chơi điện tử trên điện thoại làm loãng, làm hỏng buổi diễn và cảm xúc của nhạc công cũng như những khán giả khác. Những khán giả tinh tế, phàn nàn rằng họ không muốn đi thưởng thức nhạc giao hưởng trong nước nữa vì có nhiều âm thanh rác do khán giả tạo nên trong thính phòng.
Chuyện bực mình ở Nhà hát Chèo Trung ương cũng vậy. Đội ngũ nghệ sĩ cũng như lãnh đạo Nhà hát chỉ nỗ lực làm sao để sáng tạo, tạo nên những tác phẩm chèo biểu diễn chất lượng cao phục vụ khán giả. Làm được thế cũng đã khó khăn lắm rồi, chẳng ai còn sức cũng như nghĩ mình cần làm thế nào để có lớp khán giả hoàn hảo. Bởi muốn một vở diễn thành công thì không chỉ cần sự sáng tạo xuất sắc của ê-kíp đạo diễn, chỉ đạo nghệ thuật, tài năng và sự thăng hoa của diễn viên, nhạc công mà còn cần lắm sự hiểu biết và hợp tác của khán giả. Mới đây, nghệ sĩ chèo Thanh Ngoan - Giám đốc Nhà hát Chèo Trung ương đã táo bạo dựng chương trình Năm cung chèo được coi là giao hưởng chèo của Việt Nam. Lần đầu tiên âm nhạc chèo và nhạc công chèo được tôn vinh, được đưa vào trung tâm sân khấu chèo để khoe vẻ đẹp đặc sắc của âm nhạc truyền thống, đậm bản sắc Việt Nam. Tác phẩm này cũng đã nhận được Giải nhất trong Liên hoan Sân khấu chèo toàn quốc năm 2014 và được người trong giới đánh giá cao. Tuy nhiên, khi Năm cung chèo được biểu diễn ở Nhà hát Chèo thì nó vẫn chưa tìm được một lớp khán giả xứng đáng với vẻ đẹp của nó. Khán giả tới thưởng thức giao hưởng chèo vẫn vô tư đùm díu theo trẻ nhỏ, để trẻ la hét ảnh hưởng tới buổi diễn, nhiều người tóc đã bạc mà vẫn vô tư nói chuyện với nhau khi các nghệ sĩ đang biểu diễn, nhiều anh hồn nhiên alô nói chuyện oang oang khiến nghệ sĩ rất mất tập trung, một số người lố nhố đứng lên vào ra, ăn quà chóp chép… Nghệ sĩ Thanh Ngoan than: “Khán giả của ta vẫn chưa thoát ra khỏi thói quen đi xem chèo bãi cho dù họ đã bước chân vào nhà hát trang trọng thế này”.
Thế đó, sự làm giàu văn hóa nhiều khi lại không theo kịp sự phát triển của xã hội. Điều đáng nói là những người hiểu chuyện ở ta lại chỉ mỉm miệng cười ý nhị khinh khi trước thói quen hạ cấp mà không thẳng thắn góp ý hay tạo nên dịch vụ đào tạo nâng cao đẳng cấp văn hóa cho phù hợp với sự tiến triển của kinh tế. Vô hình chung, những người hiểu chuyện lại cũng phải chịu đựng “sống chung với rác”, “ăn cơm gạo tám cùng sạn”, “uống ly nước bẩn trong khách sạn 5 sao”…
Kiều Bích Hậu
