Báo Sức khỏe&Đời sống số 125 ra ngày 7/8 đã có thông tin phản ánh do đào vàng trái phép, nhiều người đã bị lũ ống gây sạt lở vùi lấp. Đây là hệ quả tất yếu từ việc khai thác trái phép tại bãi vàng thuộc xã Nậm Xây, huyện Văn Bàn, Lào Cai. Sau một thời gian tạm vắng bóng, kể từ đầu năm 2010 tới nay, các vụ khai thác vàng lại "nóng lên" với sự gia tăng cả về số vụ tai nạn, quy mô khai thác. Cơn lốc vàng đến kéo theo nhiều hệ lụy đau lòng.
Tai nạn nối tiếp tai nạn
Việc các hầm khai thác không đảm bảo an toàn được coi là nguyên nhân chính gây nên nhiều vụ tai nạn thảm khốc, kinh hoàng tại các bãi vàng nơi đây. Đặc biệt, ngày 5/8/2010 vừa qua lại tiếp tục xảy ra một vụ tai nạn thảm khốc làm ít nhất gần 10 người thiệt mạng. Theo ông Giàng A Dia, Trưởng bản Mà Xa Phìn, nơi có bãi vàng trái phép thì ngay khi tai nạn xảy ra, các cấp chính quyền địa phương và các ngành chức năng huyện Văn Bàn đã tập trung mọi lực lượng để ứng cứu, tìm kiếm thi thể các nạn nhân, đến 18 giờ chiều cùng ngày mới tìm thấy thi thể của 4 nạn nhân. Hiện đến thời điểm này chưa xác định chính xác số lượng và danh tính bởi các nạn nhân không có giấy tờ tuỳ thân, trong khi họ hầu hết là cửu vạn và người khai thác thuê đến từ các tỉnh Phú Thọ, Thái Nguyên... Trước đó, chỉ trong hai ngày 17,18/3/2010, liên tiếp xảy ra những vụ sập hầm, đá lăn lấy đi sinh mạng của 2 người. Ngày 3/4/2010 lại xảy ra một vụ tai nạn kinh hoàng làm 3 người chết và 1 người bị thương (số người thương vong cùng một gia đình ở xã Cán Chải, huyện Mù Căng Chải, tỉnh Yên Bái) sang gùi đất thuê cho bưởng vàng.
 Khai thác vàng ở Nậm Xây, Văn Bàn, Lào Cai |
Bên cạnh những vụ tai nạn thảm khốc từ khai thác vàng bừa bãi, trái phép, việc nguồn nước bị ô nhiễm nghiêm trọng, ảnh hưởng tới sức khỏe người dân nơi đây cũng là một vấn đề lớn. Trước đây, dòng suối Chăn là nguồn cung cấp nước cho các thửa ruộng, thực phẩm dồi dào cho người dân. Nhưng giờ đây, dòng nước đã bị ô nhiễm nghiêm trọng bởi các chất hóa học được sử dụng trong quá trình lọc vàng.
Cơ quan chức năng bất lực?!
Trước tình hình bất ổn đó, tháng 6/2008 các cơ quan chức năng vào cuộc dẹp bỏ triệt để và chỉ còn vài lán tồn tại, nằm lẩn khuất trong rừng sâu tiến hành khai thác lén lút để tránh sự phát hiện. Tuy nhiên, kể từ đầu năm 2010 đến nay khi cơ quan địa chất dường như đã bất lực trước sự gia tăng của các lán thì các bãi vàng lại tiếp tục "nóng". Điều đáng nói là sự manh động của các bưởng vàng khi bị các lực lượng chức năng "sờ gáy". Tháng 12/2009 trong khi lực lượng làm nhiệm vụ dẹp bỏ nạn khai thác trái phép đã vấp phải sự chống trả quyết liệt của các bưởng vàng. Anh Toàn - công nhân của Công ty khoáng sản 304 bàng hoàng nhớ lại: "Gần 200 tên từ các lán vàng đã tỏa xuống uy hiếp chúng tôi bằng mìn... Nếu không nhanh mỗi người một hướng thì rất có thể chúng tôi sẽ bị ảnh hưởng đến tính mạng. Không dừng lại ở đó, chúng đã tiếp tục tìm đến tận nơi ở của cán bộ địa chất phá tan bằng mìn, làm thiệt hại hàng trăm triệu đồng.
 Một hầm khai thác vàng trái phép tại Mà Xa Phìn. |
Theo thống kê của anh Toàn, hiện nay có khoảng nhiều lán với số lượng người ở các tỉnh Thái Nguyên, Phú Thọ, Vĩnh Phúc... và một phần chuyển từ bãi vàng Minh Lương vào. Các lán vàng được tạo thành như những hang động, rộng 2m, sâu có hang đến hàng trăm mét, rồi từ đó người ta cứ luồn lách trong lòng đất theo nhiều hướng khác nhau như địa đạo dưới lòng đất. Đất đá được lôi ra bằng những chiếc xe đẩy, được nghiền nhỏ bởi những chiếc máy nổ. Sau đó người ta cho vào bể lọc, dùng chất thủy ngân, xianua... để lọc vàng. Mỗi hạt vàng được tìm thấy đồng nghĩa với hàng chục, hàng trăm mét khối đất được đào lên.
Cơn lốc vàng đến và đã để lại cho người dân nơi đây bao hậu quả. Trên rừng không còn củi, dưới suối không còn cá, bãi vàng khai thác trái phép vẫn tồn tại và không biết tình trạng này đến bao giờ mới được dẹp bỏ bởi sự vào cuộc của chính quyền và các cơ quan chức năng!?
Trung Kiên