Nhắc tới Thượng úy Hà Ngọc Duy, Ðội trưởng Trinh sát, Ðồn Biên phòng Tam Quang, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng (BÐBP) tỉnh Nghệ An, bà con các dân tộc xã Tam Quang (Tương Dương, Nghệ An) nhớ ngay đến, một cán bộ gắn bó với dân, nhất là với những gia đình nghèo khó; đặc biệt là hình ảnh về một cán bộ nhạy bén, dũng cảm trong đấu tranh phòng, chống tội phạm, góp phần giữ vững ổn định an ninh trật tự vùng biên.
Miệng nói hay, tay làm giỏi
Sinh năm 1983, chàng trai dân tộc Thái quê xã Môn Sơn (Con Cuông, Nghệ An) Hà Ngọc Duy chọn cho mình con đường binh nghiệp, bởi như anh thổ lộ: “Thời học sinh, qua tivi, sách báo, hình ảnh anh BĐBP rạp mình trên lưng ngựa băng dưới những rừng hoa đào, hoa ban tuần tra bảo vệ biên giới đã in dấu trong tâm trí tôi; đặc biệt là chứng kiến nhiều gia đình vợ mất chồng vì sa vào ma túy, chồng mất vợ vì bị kẻ xấu lừa phỉnh bán ra nước ngoài... đã thôi thúc tôi làm điều gì đó có ích cho đồng bào vùng biên”. Thế là, trong khi các bạn học cùng trang lứa đua nhau thi vào các trường kinh tế, kỹ thuật như một trào lưu, thì Duy tình nguyện xung phong vào BĐBP Nghệ An.
Những lúc rảnh rỗi, Duy tranh thủ nghiên cứu, cập nhật các văn bản pháp luật phục vụ công tác.
Năm 2003, qua những lần đơn vị làm công tác dân vận, lãnh đạo, chỉ huy đơn vị nhận thấy Duy có tố chất của một chiến sĩ biên phòng nên đã đề xuất cho Duy đi đào tạo cán bộ biên phòng hệ cử tuyển. Sau 2 năm tạo nguồn dự bị sĩ quan ở Trường Sĩ quan Lục quân I (nay là Đại học Trần Quốc Tuấn), rồi 5 năm đào tạo sĩ quan chuyên ngành Trinh sát ở Học viện Biên phòng, tốt nghiệp tháng 8/2010, Thiếu úy Hà Ngọc Duy được phân công làm Đội trưởng Phòng chống tội phạm ma túy (PCTPMT), Đồn Biên phòng Cửa khẩu Thanh Thủy, BĐBP Nghệ An. Tại đây, nhờ khả năng tuyên truyền lưu loát và tập hợp quần chúng, Duy được bầu làm Bí thư Chi đoàn. Với các sáng kiến, mô hình do Duy đề xuất và tổ chức thực hiện có hiệu quả như: “Cung đường tuần tra thanh niên” (phối hợp với dân quân, công an xã, bản phát quang đường biên, mốc giới; tuần tra bảo vệ biên giới), “Nâng bước các em đến trường” (nhận đỡ đầu 2 em học sinh con em giáo dân nghèo của Trường tiểu học Thanh Thủy giúp các em vượt khó học giỏi)..., Hà Ngọc Duy đã đưa hoạt động công tác Đoàn và phong trào thanh niên ở đơn vị trở thành điểm sáng của BĐBP tỉnh, được Trung ương Đoàn tặng Bằng khen trong phong trào tiếp sức học sinh nghèo đến trường, được Tỉnh đoàn Nghệ An tặng Giấy khen về thực hiện Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Trên cương vị Đội trưởng PCTPMT và từ tháng 4/2014 đến nay là Đội trưởng Trinh sát của Đồn Biên phòng Tam Quang, “Duy luôn nêu cao vai trò trách nhiệm của người cán bộ đứng mũi chịu sào, nêu cao tính mô phạm giữa lời nói và việc làm, trở thành tấm gương có sức thuyết phục tự nhiên đối với nhân viên thuộc quyền trong thực hiện các chế độ nền nếp và nhiệm vụ hàng ngày ở đơn vị”, Thượng tá Nguyễn Khắc Lĩnh, Chính trị viên Đồn Biên phòng Tam Quang cho biết. Anh Lĩnh kể, có lần trời mưa phùn lất phất, Duy kêu gọi bộ đội tranh thủ xuống giống gieo trồng cho kịp thời vụ. Thấy anh em còn chần chừ, ngần ngại, Đội trưởng Duy lặng lẽ vác cuốc xuống vườn tăng gia đánh luống, vãi phân, trồng rau. Duy không nói nhiều, song tự thân hành động đó của người Đội trưởng như mệnh lệnh không lời giúp động viên, thúc giục cấp dưới tự giác làm theo.
Vượt quãng đường 150km từ trung tâm thành phố Vinh theo Quốc lộ 7 lên Đồn Biên phòng Tam Quang lúc trời nhá nhem tối, vừa xuống xe, chúng tôi bỗng nghe một tràng “tiếng lạ” vọng ra từ hội trường đơn vị trong ánh điện lờ mờ dưới chân núi: “Hướn hâu nhăng khỏe bọ?” (Nhà ta có khỏe không?), “Pi nì hướn hâu ế đay khâu ê?” (Năm nay nhà ta làm được nhiều lúa không?)... Cứ ngỡ đây là một lớp học vùng biên thì chúng tôi được Chính trị viên Nguyễn Khắc Lĩnh vui vẻ “bật mí”: “À, đó là Câu lạc bộ học tiếng Thái của đồn đấy. “Giáo viên” ở đây được trưng dụng từ những cán bộ của đơn vị biết tiếng dân tộc truyền dạy cho bộ đội nhằm giúp anh em thực hiện “4 cùng” (cùng ăn, cùng ở, cùng làm và cùng nói tiếng dân tộc - NV) với bà con hiệu quả hơn. Những câu giao tiếp thông dụng các cậu vừa nghe là một đoạn đối thoại tiếng Thái được đồng chí Hà Ngọc Duy, Đội trưởng Trinh sát của đồn truyền dạy đấy”.
Vào các buổi chiều, Duy cùng đồng đội luyện tập võ thuật nhằm phục vụ đắc lực cho công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Gắn bó với địa phương
Qua tìm hiểu được biết, bản thân là người Thái nên Duy am hiểu phong tục tập quán, tâm lý của người Thái và các dân tộc anh em sinh sống trên địa bàn. Đó là thuận lợi lớn giúp anh rất nhiều trong đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Khi được hỏi: “5 năm qua, trên cương vị Đội trưởng PCTPMT, Đồn Biên phòng Cửa khẩu Thanh Thủy trước đây và Đội trưởng Trinh sát, Đồn Biên phòng Tam Quang hiện nay, chắc là Duy có nhiều kỷ niệm khó quên trong đấu tranh phòng chống tội phạm lắm nhỉ?”, chàng Đội trưởng có nước da trắng sáng, vóc dáng hơi khiêm tốn nhưng đôi mắt sắc, tác phong chững chạc và giọng nói rắn rỏi: “Kỷ niệm thì nhiều lắm, do yêu cầu nghiệp vụ nên tôi không thể nói hết được, nhưng có những kỷ niệm trong những lần đánh án lớn thì tôi nhớ mãi. Đó là vụ tôi cùng Đội PCTPMT của Đồn Biên phòng Cửa khẩu Thanh Thủy phối hợp với Phòng PCTPMT của Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh bắt đối tượng Mùa Bá Th, sinh năm 1985, người Mông, trú bản Phù Quặc 2, xã Na Ngoi (Kỳ Sơn, Nghệ An - NV) là đối tượng hoạt động ma túy từ Lào về Việt Nam rất ma mãnh, khỏe mạnh. Khi đối tượng vừa xuống xe chuẩn bị giao hàng thì lực lượng ta ập đến. Vừa thấy cơ quan chức năng, đối tượng lao nhanh xuống ta-luy âm ven đường hòng tẩu thoát, nhưng chúng tôi lường trước tình huống nên đã nhanh chóng lao vào quật ngã đối tượng. Sau một hồi giằng co quyết liệt, đối tượng đã phải tra tay vào còng. Tang vật thu giữ được gồm 22 bánh heroin, 12.000 viên ma túy tổng hợp và 1 điện thoại di động. Sau chiến công đó, chúng tôi được Bộ Tư lệnh BĐBP và UBND tỉnh tặng Bằng khen, Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh và UBND huyện Thanh Chương tặng Giấy khen, nhưng phần thưởng cao quý nhất với chúng tôi là địa bàn được “quét dọn” sạch, dân chúng yên tâm, phấn khởi làm ăn, sinh sống”.
Trên đường về, cô phóng viên đi cùng tôi lúc này mới thổ lộ là cô cảm thấy rợn tóc gáy, nổi da gà khi nghe Duy kể về những vụ đánh án ma túy, đối tượng dùng vũ khí nóng chống trả “tới bến”, lúc đó chỉ có trí thông minh và lòng quả cảm, cùng với bản lĩnh chiến đấu được thường xuyên rèn luyện mới giúp anh và đồng đội vượt qua những hiểm nguy rình rập. Điển hình như vụ Duy cùng đồng đội vây bắt đối tượng Nguyễn Hoài N, sinh năm 1985, quê xã Xuân Tường (Thanh Chương, Nghệ An), chuyên mua bán ma túy nhỏ lẻ tại xã Thanh Thủy (Thanh Chương) dùng dao nhọn thủ trong người bất ngờ chống trả điên cuồng hòng thoát thân. Duy nhớ lại, lúc đó, chỉ cần một chút lơ là, thiếu cảnh giác và sơ suất nhỏ trong thực hành động tác đánh bắt đối tượng, hoặc công tác hiệp đồng không chặt chẽ giữa anh và đồng đội thì việc đổ máu, thậm chí là hy sinh tính mạng là điều khó tránh khỏi.
Cô phóng viên đi cùng tôi bỗng “Ồ!” lên khi nghe anh em cùng đơn vị kể rằng, sau khi chứng kiến cảnh tượng trên, bác Lê Văn Hưng, một già làng trên địa bàn chưa bao giờ làm thơ, song đêm trước ngày Duy rời đơn vị đã cảm kích thao thức làm bài thơ “Người con của bản” tặng anh và đồng đội khi dự liên hoan chia tay anh rời Đồn Biên phòng Cửa khẩu Thanh Thủy nhận nhiệm vụ Đội trưởng Trinh sát của Đồn Biên phòng Tam Quang. Trong bài thơ ấy có những dòng chứa chan tình cảm, khiến tất cả phải động lòng nghĩ suy:
...Chào ai lưng ngựa mắt cười làng biên
Dấu chân rong ruổi khắp miền
Giúp dân canh tác khơi niềm tin yêu
Bàn tay anh gân sẹo nhiều
Bao nhiêu chuyên án bấy nhiêu nỗi niềm
Vui thắng lợi, giấu niềm riêng
Chịu máu đổ vì bình yên bản làng...