Trong đại đa số trường hợp, người cao tuổi (NCT) thường bị tăng huyết áp. Đây là nguy cơ lớn dẫn đến các biến chứng tim mạch nguy hiểm. Tuy nhiên, cũng có người lại rơi vào tình trạng huyết áp thấp.
Ở người trẻ, có thể điều này ít ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng đối với NCT thì điều này rất cần phải chú ý.
Các dấu hiệu huyết áp thấp cần được chú ý
Chỉ số huyết áp đạt dưới 100/60mmHg được coi là huyết áp thấp. Sức bóp cơ tim yếu, giảm trương lực mạch máu, đặc biệt các mạch máu nhỏ được biểu hiện bằng giảm các giá trị huyết áp. Huyết áp thấp được chia thành huyết áp thấp sinh lý và huyết áp bệnh lý.
Huyết áp thấp sinh lý: gặp ở những người khỏe mạnh, với đặc điểm giá trị huyết áp thấp duy trì trong suốt cuộc đời, không phát hiện được những biến đổi bệnh lý khi chẩn đoán lâm sàng. Huyết áp thấp sinh lý có thể là huyết áp thấp do thể tạng - di truyền, huyết áp thấp do rèn sức bền thường xuyên (ví dụ ở VĐV chạy, bơi, đạp xe cự ly dài) và huyết áp thấp ở cư dân sống trên vùng núi cao do sự bù trừ thích nghi trong điều kiện thiếu oxy.
Huyết áp thấp bệnh lý: được phân ra thành: tụt huyết áp cấp với các biểu hiện hoa mắt, chóng mặt, ngất và huyết áp thấp mãn tính. Huyết áp thấp mãn tính lại được chia ra: huyết áp thấp nguyên phát do giảm trương lực thần kinh mạch máu và huyết áp thấp thứ phát - triệu chứng của bệnh khác như thiếu máu, bệnh nhiễm trùng cấp tính, mãn tính hay ngộ độc như: viêm họng mãn, viêm đường mật, sâu răng, viêm lợi...
Huyết áp thấp bệnh lý do giảm trương lực thần kinh - mạch máu (bệnh huyết áp thấp) với các biểu hiện như đau đầu, chóng mặt, rối loạn giấc ngủ, rối loạn chức tim mạch (đau ngực trái, rối loạn nhịp tim, điện tim biến đổi).
Điều chỉnh huyết áp từ những thói quen
Trong một số trường hợp bệnh lý thì người bệnh cần dùng thuốc điều trị. Tuy nhiên, hầu hết có thể cải thiện bằng các quy tắc sống đơn giản sau:
Về tập luyện: từ xưa người ta đã nhận thấy, những người bị huyết áp thấp không thể đứng lâu một chỗ, họ cần thiết phải vận động. Ở họ, huyết áp thấp là do giảm trương lực mạch máu - thành mạch máu quá yếu (bị nhão), sức co bóp của tim yếu do cơ tim yếu (biểu hiện là tim đập nhanh, yếu). Tập luyện thể dục thể thao thường xuyên có tác dụng nâng cao trương lực mạch máu và nâng cao khả năng đẩy máu của tim. Tập luyện các bài tập đi bộ, chạy, bơi, thể dục nhịp điệu, cầu lông đều rất tốt. Tập luyện các bài tập thể dục trong 10 - 15 phút, 2 - 3 lần ngày cũng rất tốt. Tuy nhiên họ cần tránh tập các bài tập rèn sức mạnh các nhóm cơ với cường độ lớn và trong thời gian dài. Khi cảm thấy không được khỏe (mỏi mệt, chóng mặt, đau đầu) có thể tập tại nhà với các bài tập thể dục, tốt nhất là tập một số động tác ở tư thế ngồi hoặc nằm trên sàn.
Về ăn uống: tuy giữa chế độ ăn và huyết áp thấp không có sự liên quan chặt chẽ, nhưng người ta thấy, huyết áp thấp thường hay gặp ở những người ăn ít, hay bỏ bữa, khoảng cách giữa các bữa quá xa - dẫn đến giảm trương lực mạch máu, giảm hàm lượng đường máu. Thói quen này làm giảm trương lực (sự đàn hồi, sự dẻo dai) của mạch máu và kết quả là tụt huyết áp. Vì vậy, phải duy trì chế độ ăn hợp lý 3 - 4 bữa/ngày (ăn giảm khối lượng, tức chia nhỏ khẩu phần ăn trong ngày). Không được dùng chế độ ăn kiêng để giảm cân nhanh.
Khuyến cáo một số thức ăn đồ uống có tác dụng làm tăng huyết áp như: uống cà phê, nước chè đặc, ăn thức ăn đậm đà muối, nước sâm, bột tam thất, rau cần tây, nước nho. NCT cần có sự tư vấn của bác sĩ khi lựa chọn những biện pháp này.
Ngoài ra những người bị huyết áp thấp cần ngủ nhiều hơn. Một giấc ngủ ngon sẽ làm cho tâm trạng thoải mái, điều hòa hoạt động các trung tâm thần kinh, trong đó có trung tâm vận mạch. Tránh dùng thuốc ngủ, thuốc an thần vì chúng gây giảm huyết áp, đau đầu và buồn ngủ ban ngày. Tốt nhất là dùng một số loại chè thảo mộc. Phương pháp tắm nóng lạnh luân phiên cũng rất tốt cho người bị huyết áp thấp. Thay đổi nhiệt độ nước liên tục luân phiên từ nóng sang lạnh và ngược lại có tác dụng rèn luyện trương lực mạch máu (mạch máu giãn ra khi nóng, co lại khi lạnh) - cải thiện trương lực mạch máu. Một phương pháp đơn giản để tăng huyết áp là nhịn thở. Hít vào sâu rồi thở ra, sau đó nhịn thở 20 giây. Lặp lại 5 - 6 lần, 3 lần tập/ngày.
ThS. TRẦN QUỐC MINH