Hội chứng kém hấp thu xảy ra khi các chất dinh dưỡng không được hấp thụ thật sự và tối đa trong suốt quá trình tiêu hóa.
Nguyên nhân và hậu quả của hội chứng kém hấp thu
Hội chứng hấp thu kém là hội chứng bệnh mà ruột non không hoàn thành chức năng hấp thu. Hấp thu kém có nhiều nguyên nhân: có thể do tổn thương của ruột non, có thể do thiếu men tiêu hóa của dạ dày, gan, mật, tụy..., cũng có thể do cả hai; tuy nhiên, có trường hợp không rõ nguyên nhân. Kém hấp thu có thể chỉ với một chất dinh dưỡng duy nhất như không dung nạp đường lactose do thiếu lactase, hoặc với tất cả các chất dinh dưỡng như rối loạn khuếch tán (bệnh Celiac, bệnh Crohn...). Điều này dẫn đến sự thiếu hụt của các vitamin, protein, khoáng chất, carbohydrat và các chất dinh dưỡng khác quan trọng cho sự phát triển và sự điều hòa của cơ thể. Kém hấp thu không phải là một bệnh lý riêng biệt mà có thể là hậu quả của rất nhiều tình trạng khác nhau.
Nguyên nhân của hội chứng kém hấp thu có thể do: Sự tổn thương niêm mạc ruột do nhiễm trùng hoặc sự giảm bề mặt hấp thu bẩm sinh, các dị tật bẩm sinh như hẹp đường mật. Mắc một số bệnh như tuyến tụy suy yếu hay bị lao đường ruột, bệnh viêm ruột, viêm tụy mạn tính, bệnh xơ nang. Sử dụng thuốc kháng sinh trong một thời gian dài hoặc phẫu thuật dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Do thiếu hụt enzym, không bổ sung đầy đủ chất lactase, enteropeptidase, disaccharidase. Nhiễm một số ký sinh trùng gây bệnh như giun đũa, giun móc, Giardia lamblia. Dị ứng thức ăn. Rối loạn dung nạp lactose. Một số bệnh ảnh hưởng đến đường tiêu hóa như bệnh đái tháo đường, cường tuyến cận giáp, tuyến yên. Ảnh hưởng của các điều trị tiến hành trên ruột: xạ trị, phẫu thuật cắt ngắn đoạn ruột...
Khi mắc hội chứng kém hấp thu, nếu không nhanh chóng tìm cách giải quyết thì sẽ gây ra một số biến chứng như:
Một vài trường hợp sẽ bị tiêu chảy thường xuyên dẫn đến sụt cân, mất nước. Tình trạng này rất nguy hiểm, có thể ảnh hưởng tính mạng.
Thiếu các loại vitamin cần thiết cho cơ thể lâu ngày dẫn đến thiếu máu, giảm trí nhớ và chân tay bị tê bì. Khi cơ thể bị thiếu hụt chất dinh dưỡng nghiêm trọng sẽ gây ảnh hưởng lớn đến các bộ phận khác của cơ thể như bộ não, tim, máu, cơ, da, thận; Cản trở sự phát triển và tăng trưởng của cơ thể; Đặc biệt là trẻ em và người cao tuổi là những đối tượng rất nhạy cảm với hội chứng này.
Khi mắc hội chứng kém hấp thu, cần nhanh chóng tìm cách giải quyết.
Các biểu hiện của hội chứng kém hấp thu
Triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng kém hấp thu là tiêu chảy (có thể không xảy ra ở tất cả các trường hợp). Các triệu chứng tiêu hóa thường gặp khác bao gồm: táo bón, đầy bụng, khó tiêu hoặc thay đổi tính chất phân (phân nhạt màu, phân mỡ, phân sống...). Bệnh cũng có thể gây ảnh hưởng đến các cơ quan khác nhau trong cơ thể, biểu hiện bởi sự suy giảm trạng thái tâm thần (trầm cảm, giảm khả năng tập trung...); yếu cơ hoặc tình trạng chuột rút; da khô, dễ xuất hiện các vết bầm tím do xuất huyết; tóc khô, dễ gãy rụng hoặc tình trạng suy giảm thị lực, nhất là vào ban đêm. Không những vậy, người mắc hội chứng kém hấp thu thường dễ mệt mỏi, sụt cân hoặc chậm phát triển thể chất vì tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng.
Đối với trẻ nhỏ, cần nghĩ đến hội chứng kém hấp thu qua hiện tượng không dung nạp sữa. Đây là tình trạng bé có phản ứng bất lợi với thành phần dưỡng chất của sữa, gồm không hấp thụ đường lactose do thiếu men lactase và dị ứng đạm sữa. Hội chứng kém hấp thu có thể còn do khẩu phần ăn không cân đối, do rối loạn tiêu hóa, loạn khuẩn đường ruột hoặc do trẻ không đủ các enzyme tiêu hóa khiến việc chuyển hóa thức ăn trở nên kém. Đặc biệt, trẻ ở độ tuổi ăn dặm, do sự thay đổi chế độ ăn đột ngột khi bắt đầu chuyển từ ăn sữa sang thức ăn khác sữa, trẻ dễ rối loạn tiêu hóa (đầy hơi, trướng bụng, táo bón, tiêu chảy, phân sống...). Quá trình kém hấp thu dẫn đến suy giảm các vitamin, khoáng chất và chất dinh dưỡng quan trọng khác có thể làm trẻ chậm phát triển tinh thần và thể chất, nguy cơ suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch.
Giải pháp khắc phục hội chứng kém hấp thu
Người bệnh mắc hội chứng kém hấp thu nên hỏi ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo rằng đã nạp đủ các chất dinh dưỡng cần thiết. Bệnh nhân có thể phải uống bổ sung enzyme để giúp cơ thể hấp thu được những chất dinh dưỡng bị thiếu. Chế độ ăn cần phải điều chỉnh lại. Người bệnh cũng sẽ được kiểm soát các triệu chứng mất nước (như chóng mặt, suy nhược, khát nước, tiểu ít, khô miêng, khô da hoặc lưỡi).
Các giải pháp về chế độ ăn là cách điều trị tốt nhất để khắc phục hội chứng kém hấp thu. Người bệnh nên uống nhiều nước lọc hoặc bổ sung thêm nước trái cây, trà thảo dược, ăn nhiều canh trong các bữa ăn để giúp hạn chế thức ăn còn tồn đọng lại ở trong dạ dày. Nên bổ sung nhiều thực phẩm chứa chất carbohydrate phức, những thực phẩm được kể đến như gạo, mì ống, bột mì, bột yến mạch. Ăn nhiều trái cây tươi để bổ sung thêm khoáng chất và vitamin, đặc biệt là quả đu đủ chín. Hạn chế những thực phẩm chứa nhiều chất béo như thịt mỡ, đồ ăn chứa nhiều dầu mỡ, chiên rán, bơ, socola. Tuyệt đối không nên ăn các sản phẩm chế biến sẵn vì những thức ăn này chứa nhiều chất bảo quản độc hại. Nên chia nhỏ và ăn nhiều bữa trong ngày. Đối với người khó hấp thu chất dinh dưỡng, không nên ăn quá nhiều vào một lúc. Điều này nhằm tránh giảm nhu động ruột gây ảnh hưởng đến khả năng hấp thu của ruột. Sử dụng một số thảo dược như gừng để làm tăng hấp thu dưỡng chất dễ dàng hơn.