Hơn 1,7 tỷ đồng tiền phạt do xử phạt hành chính và xấp xỉ 13 triệu đồng truy thu tiền thu lợi bất hợp pháp do gian lận về đo lường là những kết quả mới được Bộ Khoa học và Công nghệ công bố trong buổi Tổng kết đánh giá kết quả cuộc thanh tra diện rộng chuyên đề năm 2015 về hàng đóng gói sẵn.
Vi phạm diễn ra hầu hết ở các nơi
Trong tổng số 2.867 cơ sở sản xuất, kinh doanh được thanh tra đã phát hiện 556 cơ sở vi phạm với 724 lượt hành vi vi phạm. Trong đó số lượt hành vi vi phạm quy định về đo lường là nhiều nhất chiếm hơn 50%, với những vi phạm như: lượng hàng có giá trị trung bình nhỏ hơn giá trị trung bình cho phép; có số đơn vị hàng không phù hợp vượt quá giá trị cho phép và hành vi không ghi lượng hoặc ghi không đúng đơn vị đo pháp định. Tình trạng này diễn ra khá phổ biến ở hầu hết các tỉnh thành trên cả nước. Các nhóm hàng hóa đóng gói sẵn có tỷ lệ vi phạm cao là: rượu, bia nước giải khát, nước uống: (25%); nông sản, sản phẩm từ nông sản: (24%); phân bón (23%); sơn, bột bả tường: (21%); bánh, mứt, kẹo, đường (20%); xi măng (20%;); khí đốt hóa lỏng LPG: (20%); thuốc bảo vệ thực vật: (19%)...
Nhiều người tiêu dùng chưa quan tâm đến trọng lượng, khối lượng của sản phẩm.
Các hành vi vi phạm phổ biến nhất ở hàng hóa đóng gói sẵn vi phạm quy định về đo lường như đóng gói thiếu so với khối lượng công bố trên bao bì, không ghi hoặc ghi không đúng đơn vị đo pháp định lượng hàng đóng gói... chiếm tới 51% số lượt hành vi vi phạm.
Tiếp đến là các vi phạm quy định về nhãn hàng hóa (chiếm 21%), hành vi vi phạm về sản xuất, kinh doanh hàng đóng gói sẵn có chất lượng không phù hợp quy chuẩn kỹ thuật, không công bố tiêu chuẩn áp dụng, chất lượng không phù hợp tiêu chuẩn công bố áp dụng, hành vi vi phạm về sở hữu công nghiệp hoặc vi phạm về mã số mã vạch, hành vi sử dụng phương tiện đo không kiểm định, hết hạn kiểm định...
Đặc biệt, theo kết quả thanh tra, mặt hàng rượu - bia - nước giải khát có tỉ lệ vi phạm cao nhất - chiếm 25% tổng số mặt hàng vi phạm. Điển hình như tại Nghệ An, trong 37 mẫu nước được kiểm tra có tới 22 mẫu nước không đạt tiêu chuẩn, nhiều mẫu chứa khuẩn E.coli; đặc biệt, đoàn thanh tra còn phát hiện ra loại “vi khuẩn màu xanh” trong một số mẫu nước, mà theo như khẳng định của đại diện Sở KHCN tỉnh Nghệ An thì “vi khuẩn này có ảnh hưởng vô cùng nghiêm trọng đến sức khỏe người dùng”; còn tại Đồng Nai, có tới 4/6 mẫu nước uống đóng chai vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm.
Theo ông Phạm Ngọc Danh - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh ĐăkNông, trong đợt thanh tra chuyên đề vừa qua tỉnh ĐăkNông cũng khá nghiêm trọng. Trong tổng số 56 đơn vị thanh tra thì có tới 13 cơ sở vi phạm chiếm khoảng 23,6% và chủ yếu là vi phạm về vấn đề đo lường khối lượng. Chúng tôi đã xử lý kiên quyết với hình thức phạt hành chính là 28 triệu đồng, đồng thời kiên quyết truy thu số tiền thu bất chính do vi phạm.
Cái khó “bó” việc xử lý?
Thực tế, đợt thanh tra diện rộng vừa qua, nhiều địa phương còn gặp khó khăn vướng mắc trong công tác phát hiện và xử lý các vi phạm liên quan đến hàng đóng gói sẵn, nhất là việc thẩm tra về chất lượng các địa phương đã phải gửi mẫu đi rất xa đến các Trung tâm tư vấn đo lường chất lượng khu vực 3 hoặc khu vực 2 ở TP.Hồ Chí Minh hoặc Đà Nẵng... và vì thế kết quả phân tích phải chờ một thời gian dài dẫn đến những vấn đề phát sinh vi phạm không xử lý được kịp thời ngay.
Trên thực tế, mỗi sản phẩm đóng gói theo quy định đều có trọng lượng nhất định được ghi rõ trên bao bì, thế nhưng chẳng mấy người tiêu dùng có thói quen để ý đến mặt hàng mình mua có đủ trọng lượng hay không và nếu có quan tâm thì họ chỉ quan tâm đến hạn sử dụng của sản phẩm. Thậm chí, nếu có phát hiện ra vi phạm về thiếu trọng lượng sản phẩm cũng hiếm khi đến cơ quan quản lý để khiếu nại, khiếu kiện bởi họ cho rằng chẳng biết phản ánh đến đâu, biết đâu mà phản ánh? Nếu có quyết liệt hơn thì cũng chỉ đến cửa hàng mua sản phẩm để báo và cửa hàng sẽ tự phản ánh đến các đơn vị cung cấp. Chính sự thiếu quyết liệt của người tiêu dùng đã tạo khe hở cho không ít cơ sở sản xuất làm ăn khuất tất.
Theo Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, phần hàng hóa đóng gói sẵn thiếu hụt về mặt khối lượng không nhiều, ví dụ một cân đường thiếu một chút thôi, một gói mì chính thiếu một chút thôi thành ra hầu hết người tiêu dùng cũng không quan tâm. Đối với cá nhân người tiêu dùng, việc thiếu hụt trọng lượng có thể không đáng kể nhưng rõ ràng nhờ đó doanh nghiệp với số lượng hàng lớn bán ra đã gian lận được một số tiền không hề nhỏ. Việc này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người tiêu dùng và môi trường cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. Cũng theo Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, vai trò của người tiêu dùng ở đây chính là tai mắt nhân dân, người tiêu dùng là người thiệt hại, người chứng kiến việc thiếu hụt thì cần phải lên tiếng, thông tin cho cơ quan chức năng để xử lý. Việc này hết sức quan trọng, nó góp phần làm giảm gian lận trong đo lường, vì cứ bỏ qua, không quan tâm thì hiện tượng này sẽ tiếp tục ngang nhiên tồn tại.
Bên cạnh đó, sự vào cuộc kịp thời, nhanh chóng tiến hành thanh kiểm tra của các nhà quản lý là hết sức cần thiết để giúp chấn chỉnh các cơ sở sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên, điều này chỉ thực sự có hiệu quả nếu người tiêu dùng cùng chung tay với các nhà quản lý khi mạnh dạn nói lên tiếng nói bảo vệ quyền lợi của chính mình.
Mạnh Hà – Lam Anh
