Tôi nghe nói gốc tự do là nguồn gốc sinh ra mọi bệnh tật. Xin quý báo giải thích gốc tự do là gì, có thể phòng chống sự tấn công của gốc tự do được không?
Nguyễn Minh Phúc (Hà Nam)
Gốc tự do là những phân tử hay những mảnh vỡ của phân tử có một điện tích đơn lẻ ở quỹ đạo vòng ngoài. Do sự có mặt của điện tích này mà các gốc tự do có một thuộc tính đặc biệt là có khả năng ôxy hóa rất cao. Gốc tự do (chất ôxy hóa) luôn luôn được sinh ra trong cơ thể con người và cũng có vai trò tích cực đối với cơ thể. Ôxy mà ta hít thở hàng ngày là chất cần thiết nhưng chính nó cũng trở thành gốc tự do (khi đó gọi là ôxy đơn bội). Hiện tượng thực bào là hiện tượng vi khuẩn, virut bị tế bào bạch cầu tiêu diệt trong cơ thể, hoặc hiện tượng hô hấp trong tế bào, hoặc cơ chế giải độc ở gan đều là các hoạt động làm sinh ra gốc tự do. Điều quan trọng là trong cơ thể khoẻ mạnh, gốc tự do sinh ra có giới hạn, không quá thừa để gây hại. Bởi vì bên cạnh các gốc tự do luôn có hệ thống các chất chống ôxy hoá cân bằng lại, vô hiệu hoá các gốc tự do có hại. Chỉ khi nào gốc tự do sinh ra quá nhiều và hệ thống chất ôxy hoá nội sinh không đủ sức cân bằng, cơ thể sẽ sinh ra rối loạn bệnh lý. Người ta đã chứng minh, khi có sự tăng quá nhiều gốc tự do sẽ gây ra tình trạng viêm nhiễm ở các cơ quan, các bệnh lý như tim mạch, ung thư và nhất là sớm bị lão hoá.
Môi trường ô nhiễm, tình trạng stress, sai lầm trong dinh dưỡng, thói quen lạm dụng độc chất (như hút thuốc, uống rượu, kể cả dược phẩm) làm tăng gốc tự do gây lão hóa. Để chống lại sự bội tăng các gốc tự do sinh ra quá nhiều mà hệ thống "chất chống ôxy hoá nội sinh" không đủ sức cân bằng để vô hiệu hoá, các nhà khoa học đặt vấn đề dùng các "chất chống ôxy hóa ngoại sinh" (tức là từ bên ngoài đưa vào cơ thể) với mục đích phòng bệnh, nâng cao sức khỏe, chống lão hóa đó là beta-caroten, chất khoáng selen, các hợp chất flavonoid, Co-enzyme Q10, khoáng kẽm, polyphenol... có từ nguồn thiên nhiên là thực phẩm như rau cải, trái cây tươi và một số loại dược thảo. Beta-caroten có nhiều trong quả gấc, các loại rau, củ quả có màu đỏ cam như cà chua, cà rốt.
ThS. Trần Quốc Minh